Trí tuệ nhân tạo (AI) đang tạo ra bước chuyển mình chưa từng có trong ngành xuất bản. Tuy nhiên, đi cùng cơ hội là vô vàn thách thức – đặc biệt là bài toán bản quyền, trách nhiệm pháp lý và vai trò con người trong thế giới sáng tạo mới.
Khi AI len sâu vào mọi khâu làm sách
Tại tọa đàm “Kết nối công nghệ – Khai phá thị trường xuất bản số” trong khuôn khổ diễn đàn Xuất bản số 2025 ngày 24/6, các chuyên gia, nhà quản lý và doanh nghiệp đã thẳng thắn chia sẻ về việc AI đang đồng hành, hỗ trợ ngành xuất bản như thế nào, đồng thời chỉ ra ranh giới mong manh giữa hỗ trợ và thay thế sáng tạo con người.
Ông Nguyễn Cảnh Bình - Chủ tịch HĐQT Alpha Books cho biết, hiện nay AI đã được đơn vị này ứng dụng trong hầu hết các công đoạn xuất bản – từ chọn bản thảo, phân tích thị trường, biên tập, dịch thuật, đến phát hành.
“Trước đây chúng tôi chủ yếu dựa vào bản thảo từ tác giả gửi về hoặc tìm kiếm thông tin trên Amazon. Nhưng hiện nay, AI giúp quét dữ liệu thị trường từ nhiều nước như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản…, những nơi trước đây chúng tôi khó tiếp cận do rào cản ngôn ngữ. Nhờ đó, chúng tôi không còn bị giới hạn vào các nguồn quen thuộc nữa”, ông Bình chia sẻ.
Việc ứng dụng AI giúp tiết kiệm thời gian, tối ưu hiệu quả, không bỏ sót các tác phẩm tiềm năng. Tuy vậy, ông Bình khẳng định, AI không thể thay thế con người. Nếu người sử dụng không có kiến thức nền tảng, AI chỉ cung cấp một loạt dữ liệu mà không giúp đưa ra quyết định đúng đắn. Trí tuệ, hiểu biết và cảm xúc vẫn là yếu tố cốt lõi trong xuất bản.
Cùng góc nhìn, ông Trần Chí Hiếu - Chủ tịch Orion Media nhấn mạnh vai trò trung tâm của biên tập viên trong kỷ nguyên số, bởi biên tập viên chính là người sở hữu tri thức ngành, yếu tố giúp khai thác AI hiệu quả gấp nhiều lần. Họ không chỉ là người hoàn thiện nội dung mà còn là người tiếp lửa sáng tạo cho tác giả.
Ông dẫn chứng nhiều trường hợp tác giả ấp ủ cuốn sách cả chục năm nhưng không xuất bản được chỉ vì vài đoạn chưa viết xong. Chính biên tập viên sẽ là người giúp hoàn thiện, đóng gói và đưa tác phẩm ra thị trường.
Bản quyền phải được bảo vệ nghiêm ngặt
Ở góc độ cơ quan quản lý, bà Phạm Thị Kim Oanh - Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho rằng, AI đang mang lại thay đổi lớn, nhưng điều đáng lo ngại là “khi AI có thể viết hàng ngàn cuốn sách mỗi ngày, liệu còn cần đến tác giả nữa không?”.
“Nếu chúng ta quá dễ dãi trong việc ứng dụng công nghệ mà quên mất yếu tố con người, sự chắt lọc, chiều sâu trải nghiệm thì rất có thể các sản phẩm sáng tạo sẽ trở nên na ná nhau, thiếu dấu ấn cá nhân", bà Oanh trăn trở.
Bà Oanh cũng chỉ ra những vấn đề pháp lý chưa rõ ràng: ai là tác giả khi dùng AI? Ai sở hữu tác phẩm? Việc khai thác dữ liệu lớn để huấn luyện AI có hợp pháp không? Nếu xảy ra vi phạm, ai là người chịu trách nhiệm, người dùng hay công ty phát triển AI?
Theo Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả, Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi năm 2022 đã có nhiều điều khoản tiến bộ, nhưng vẫn cần điều chỉnh để theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ. Bà cũng khuyến nghị người sáng tạo, nhà xuất bản, các nền tảng số phải nhận thức rõ quyền và trách nhiệm pháp lý của mình.
Từ góc nhìn của một nền tảng số, ông Nguyễn Lâm Thanh – đại diện TikTok Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số trăn trở “Câu hỏi lớn không phải AI làm được gì, mà là ai chịu trách nhiệm với nội dung do AI tạo ra?”.
Ông Lâm Thanh cho rằng, AI cũng giống như máy tính, điện thoại – là công cụ hỗ trợ, không thể tự quyết định thay con người. Còn người đặt đầu bài, người cho xuất bản, vẫn là con người, và chính họ mới phải chịu trách nhiệm về nội dung.
Trong lĩnh vực xuất bản, TikTok kiểm soát khá chặt chẽ, yêu cầu các đơn vị phải có giấy phép rõ ràng mới được phân phối nội dung. Tuy nhiên, ông Thanh thừa nhận, việc phát hiện và xử lý vi phạm phụ thuộc rất nhiều vào người dùng – những người tiêu dùng có ý thức, biết lên tiếng khi quyền lợi bị xâm phạm.
Các diễn giả có chung nhận định, dù các nền tảng và công nghệ đang mở ra cơ hội lớn cho ngành xuất bản, nhưng giá trị cốt lõi vẫn là tri thức và đạo đức sáng tạo của con người.
Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết nối công nghệ với ngành xuất bản một cách hợp pháp và có trách nhiệm, bà Oanh kêu gọi các nhà xuất bản, doanh nghiệp và cá nhân làm nội dung số cần chủ động bảo vệ quyền lợi bản quyền, tuân thủ pháp luật, và phối hợp chặt chẽ với các đơn vị trung gian để đưa sản phẩm hợp pháp ra thị trường.
Với công chúng, độc giả – những người trực tiếp thụ hưởng các sản phẩm sáng tạo, bà Oanh khuyến nghị tôn trọng bản quyền, tôn trọng tác giả, nhà đầu tư, doanh nghiệp công nghệ – những người đã làm nên giá trị của sản phẩm. Việc không tiếp tay cho các sản phẩm lậu, giả, vi phạm bản quyền và sở hữu trí tuệ cũng chính là góp phần xây dựng một môi trường pháp lý trong sạch, giúp ngành xuất bản và các hoạt động sáng tạo phát triển bền vững và đến gần hơn với người tiêu dùng.
Bà Oanh cũng mong muốn các KOLs tích cực đồng hành cùng cơ quan quản lý, Cục Bản quyền tác giả, lan tỏa những thông điệp, những ngọn lửa đam mê sáng tạo đến với cộng đồng, qua đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp sáng tạo tại Việt Nam.
Nguồn: https://doanhnghiepvn.vn/cong-nghe/ai-co-the-viet-hang-ngan-cuon-sach-moi-ngay-lieu-con-can-den-tac-gia/20250625060205850
![[Ảnh] Tổng Bí thư Tô Lâm làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Bình và Quảng Trị](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/6/25/6acdc70e139d44beaef4133fefbe2c7f)
Bình luận (0)