Bài 1 - Chung tay đưa văn hoá truyền thống vào học đường

VHO - Giữa những bài lịch sử tràn ngập trong sách giáo khoa, giáo dục Việt Nam vẫn thường nhấn mạnh học sinh phải hiểu lịch sử, phải ghi nhớ các cột mốc, sự kiện. Tuy nhiên, đi kèm với đó, giá trị văn hóa truyền thống, thứ gắn với đời sống, gắn với tinh thần dân tộc lại chưa được quan tâm tương xứng trong chương trình học đường hiện nay.

 Khoảng trống trong chương trình chính khóa

Tại nhiều trường học ở Huế, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, khá nhiều học sinh biết tên các nhân vật lịch sử như Trần Hưng Đạo, Nguyễn Huệ, Lý Thường Kiệt, nhưng lại ngạc nhiên khi được hỏi về lý ngựa ô, hò giã gạo, hát bài chòi hay tục xướng danh khi lên đình, ra biển.

Việc học ngoài lớp giúp học sinh phát triển tư duy quan sát, cảm thụ văn hóa từ thực tiễn

 Rõ ràng, bên cạnh việc nhớ lịch sử, các em đang thiếu kiến thức và tình yêu văn hóa truyền thống, một phần hệ trọng tạo nên căn cốt tinh thần Việt.

Những nghi lễ, phong tục như lễ cầu ngư, hát bả trạo (tại Đà Nẵng), hò khoan (Huế), nghi thức tế cá tổ tiên, mâm cưới truyền thống... đang dần vắng bóng trong những tiết học chính khóa.

Trong khi đó, nhiều trường lại chạy theo phong trào "quốc tế hóa", tổ chức Halloween, Noel, Valentine rầm rộ nhưng lại ít chứng kiến Ngày Giỗ Tổ, Tết Trung thu, Tết Hàn Thực được tổ chức bài bản. Việc lồng ghép văn hóa vào môn học chủ yếu dừng ở văn học và sử học, chưa có chiều sâu và thiếu tính trải nghiệm.

Cô giáo Lê Thị Mai, (giáo viên ở Quảng Ngãi) chia sẻ: "Chúng tôi dạy văn hóa truyền thống qua văn học, nhưng rất khó tạo trải nghiệm thực tế do thiếu nguồn lực và thời gian".

Những cam kết nhỏ từ học sinh hôm nay là mầm xanh bảo vệ di sản mai sau.

 Điều này phản ánh một thực tế chung: đội ngũ giáo viên chưa được đào tạo bài bản để dạy văn hóa bản địa, trong khi cơ sở vật chất và kinh phí tổ chức hoạt động văn hóa lại quá hạn hẹp.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, học sinh hiện nay bị cuốn hút bởi văn hóa hiện đại, công nghệ, mạng xã hội và sản phẩm giải trí nước ngoài. Việc thiếu tiếp xúc với các giá trị truyền thống càng khiến các em dễ lãng quên gốc gác.

Những cụm từ như "chầu văn", "áo dài ngũ thân", "tuồng cổ" trở nên xa lạ với phần đông học sinh. Trong khi đó, các trào lưu cosplay, thần tượng Hàn Quốc, phim hoạt hình Nhật Bản, game online đang chiếm lĩnh đời sống tinh thần của giới trẻ.

Chuyên gia giáo dục Nguyễn Đức Hoàng nhận định: "Nếu không kịp thời khơi dậy niềm tự hào văn hóa dân tộc từ trong trường học, chúng ta sẽ đánh mất thế hệ trẻ vào một thế giới không có căn gốc."

Giáo dục văn hóa, hành trình cần thiết để gìn giữ bản sắc

Các chuyên gia văn hóa cho rằng, việc trau dồi kiến thức văn hóa truyền thống trong nhà trường là con đường thiết yếu để gieo mầm tinh thần Việt cho thế hệ trẻ. Đây không chỉ là bổ sung kiến thức, mà còn giúp các em hiểu bản sắc, hình thành lòng tự hào và ý thức giữ gìn.

Từ lớp học đến sân khấu, nghệ thuật dân gian đang sống lại qua từng thế hệ học sinh

Thực tế cho thấy, những học sinh từng tham gia hoạt động truyền thống thường có tinh thần cộng đồng cao hơn, thái độ sống tích cực hơn và có khả năng sáng tạo trong lĩnh vực nghệ thuật, ngôn ngữ, văn hóa.

Vì vậy, cần thiết phải đổi mới tư duy dạy và học, xây dựng giáo trình gắn với văn hóa địa phương, đào tạo giáo viên chuyên trách, huy động sự tham gia của nghệ nhân, cộng đồng.

Các hoạt động như ngày hội văn hóa học đường, tiết học ngoài lớp tại bảo tàng, đình làng, làng nghề cần trở thành phần bắt buộc thay vì hoạt động ngoại khóa tự phát.

Việc tích hợp văn hóa truyền thống vào nhiều môn học, từ âm nhạc, mỹ thuật đến giáo dục công dân cũng cần được nghiên cứu nghiêm túc và triển khai đồng bộ.

Sự hợp tác giữa ngành giáo dục và cộng đồng nghệ nhân tạo điều kiện đưa di sản vào trường học một cách bài bản.

Câu hỏi lớn đặt ra hiện nay là: Làm sao để giáo dục văn hóa truyền thống không chỉ là khẩu hiệu, mà trở thành một phần thiết thực của quá trình học tập? Bài toán đó cần sự vào cuộc đồng bộ từ ngành giáo dục, chính quyền và cả cộng đồng.

Bộ GD&ĐT cần đưa ra hướng dẫn cụ thể cho việc lồng ghép giáo dục văn hóa địa phương. Các địa phương nên chủ động xây dựng ngân hàng tư liệu văn hóa vùng miền phục vụ giảng dạy. Còn với các nhà trường, điều quan trọng là thay đổi nhận thức từ ban giám hiệu, giáo viên đến phụ huynh.

Ngoài ra, cần có chính sách động viên, đãi ngộ hợp lý để các nghệ nhân, người có uy tín trong cộng đồng sẵn sàng truyền dạy cho học sinh. Cần thiết lập các chương trình liên kết giữa bảo tàng, trung tâm văn hóa và trường học để tạo nên mạng lưới học tập sống động, gần gũi với đời sống địa phương.

Những sáng kiến như số hóa kho tư liệu văn hóa, xây dựng ngân hàng bài giảng mở, tổ chức ngày hội văn hóa vùng miền cấp trường, liên trường cần được khuyến khích triển khai.

Giữ gìn văn hóa truyền thống không phải là hoài cổ. Đó là cách để thế hệ trẻ bước vào tương lai với một nền tảng vững chắc – nền tảng mang tên bản sắc Việt.

Nguồn: https://baovanhoa.vn/van-hoa/bai-1-chung-tay-dua-van-hoa-truyen-thong-vao-hoc-duong-153259.html