Cần đánh giá nghĩa vụ nợ dự phòng để tăng quản lý rủi ro tài khóa

Thảo luận tại Tổ 16 (gồm các Đoàn ĐBQH thành phố Đà Nẵng, tỉnh Tuyên Quang, tỉnh Cao Bằng), sáng 3/11, một số đại biểu Quốc hội đề nghị, cần đánh giá nghĩa vụ nợ dự phòng từ bảo lãnh của Chính phủ để gắn kết chính sách bảo lãnh với quản lý rủi ro tài khóa, đồng thời nâng cao minh bạch ngân sách và giám sát của Quốc hội.

Cần sửa đổi quy định về hạn mức bảo lãnh Chính phủ

Thảo luận tại Tổ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công, các đại biểu Quốc hội tán thành với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật hiện hành nhằm thể chế hóa các chủ trương của Đảng, tháo gỡ một số khó khăn, vướng mắc thực tế phát sinh sau gần 7 năm thực hiện.

ĐBQH Quản Minh Cường (Cao Bằng) điều hành thảo luận tại Tổ 16. Ảnh: Phạm Thắng

Tuy nhiên, phạm vi sửa đổi, bổ sung Luật Quản lý nợ công lần này khá rộng, trong khi Chính phủ đã đề xuất đưa dự án luật sửa đổi toàn diện vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2026. Do đó, các đại biểu đề nghị, các nội dung chưa rõ, còn nhiều ý kiến khác nhau, chưa được đánh giá tác động kỹ, cần tiếp tục nghiên cứu tổng hợp thực tiễn và đề xuất khi sửa đổi toàn diện.

Về khái niệm hạn mức bảo lãnh Chính phủ, khoản 21 Điều 3 Luật Quản lý nợ công 2017 quy định “Hạn mức bảo lãnh Chính phủ là mức bảo lãnh tối đa của Chính phủ trong 01 năm hoặc 05 năm, được xác định bằng số tiền thực nhận trừ số trả nợ gốc.”.

Giới hạn mức bảo lãnh Chính phủ này được đưa ra dựa trên cơ sở tính trên số dư bảo lãnh thực tế trong kỳ. Tuy nhiên, ĐBQH Lý Thị Lan (Tuyên Quang) cho rằng, công thức này chỉ phản ánh phần bảo lãnh đang được sử dụng, không bao quát toàn bộ nghĩa vụ tiềm ẩn dự phòng mà Chính phủ có thể phải gánh nếu bên vay không trả được nợ.

ĐBQH Lý Thị Lan (Tuyên Quang) phát biểu tại Tổ. Ảnh: Phạm Thắng

Nêu cụ thể những bất cập của quy định hiện hành, đại biểu Lý Thị Lan cho biết, thứ nhất, quy định không phản ánh đầy đủ nghĩa vụ nợ dự phòng của NSNN, tức là khi Chính phủ cấp bảo lãnh, nghĩa vụ nợ tiềm ẩn đã hình thành, kể cả khi bên vay chưa rút vốn hoặc chưa đến hạn trả nợ. Bên cạnh đó, việc chỉ theo dõi “số thực nhận – số trả gốc” không đánh giá được toàn bộ rủi ro tài khóa tiềm ẩn từ các cam kết bảo lãnh.

Thứ hai, thiếu khả năng dự báo nghĩa vụ của NSNN trong trường hợp xảy ra vỡ nợ được bảo lãnh do hạn mức hiện tại là công cụ kiểm soát trần, nhưng không gắn với phân tích rủi ro dự phòng tài khóa.

Thứ ba, chưa phù hợp hoàn toàn với thông lệ quốc tế (WB, IMF, OECD). Các tổ chức này khuyến nghị cần có “cơ chế định giá và công bố nghĩa vụ nợ dự phòng” từ bảo lãnh, chứ không chỉ dừng ở giới hạn bảo lãnh thực nhận.

“Việc sửa đổi, bổ sung khái niệm này là cần thiết nhằm mục tiêu duy trì hạn mức bảo lãnh như là công cụ kiểm soát trần; có thể theo dõi nghĩa vụ nợ dự phòng từ bảo lãnh một cách đầy đủ, minh bạch và có thể lượng hóa rủi ro”.

Các đại biểu Quốc hội góp ý với dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công. Ảnh: Phạm Thắng

Nhấn mạnh yêu cầu từ thực tế này, đại biểu Lý Thị Lan đề nghị, cần sửa đổi khoản 21 Điều 3 theo hướng nêu rõ, “Hạn mức bảo lãnh Chính phủ là mức bảo lãnh tối đa của Chính phủ trong 01 năm hoặc 05 năm, được xác định bằng số tiền thực nhận trừ số trả nợ gốc. Hạn mức này không bao gồm toàn bộ nghĩa vụ dự phòng tiềm ẩn từ các cam kết bảo lãnh chưa rút vốn. Việc xác định nghĩa vụ nợ dự phòng từ bảo lãnh được thực hiện theo nguyên tắc quản lý rủi ro tài khóa do Chính phủ quy định".

Theo đại biểu, khái niệm này sẽ bảo đảm giữ nguyên công cụ hạn mức bảo lãnh để kiểm soát trần nợ; bổ sung hướng dẫn đánh giá nghĩa vụ dự phòng, từ đó gắn kết chính sách bảo lãnh với quản lý rủi ro tài khóa, đồng thời nâng cao minh bạch ngân sách và giám sát của Quốc hội.

Đại biểu Lý Thị Lan cũng cho rằng, cần hoàn thiện các văn bản dưới Luật về xây dựng cơ chế định giá rủi ro bảo lãnh (dựa trên xếp hạng tín nhiệm, tình hình tài chính bên vay…); báo cáo nghĩa vụ dự phòng bảo lãnh tiềm tàng trong các tài liệu ngân sách hoặc tài chính quốc gia… Có thể học theo mô hình “khoản dự phòng rủi ro bảo lãnh” của một số quốc gia OECD, nhằm theo dõi sát hơn nghĩa vụ nợ dự phòng phát sinh từ bảo lãnh; nâng cao khả năng quản lý rủi ro tài khóa; tiệm cận hơn với thông lệ quốc tế về quản lý nghĩa vụ nợ tiềm ẩn.

Địa phương phát hành trái phiếu phải trong tổng mức vay được Quốc hội phê duyệt

Về điều kiện được vay lại quy định tại Điều 36 của Luật Quản lý nợ công hiện hành, dự thảo Luật hiện chỉ sửa đổi, bổ sung một số điều kiện vay lại với đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp, giữ nguyên quy định về điều kiện được vay lại của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh đối với vốn ODA và vốn ưu đãi của nước ngoài, bao gồm bốn điều kiện.

ĐBQH Nguyễn Văn Quảng (TP. Đà Nẵng) phát biểu tại Tổ. Ảnh: Phạm Thắng

ĐBQH Nguyễn Văn Quảng (Đà Nẵng) đề nghị cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung quy định về điều kiện vay lại với UBND cấp tỉnh tại Điều 36 này. Bởi, sau khi sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh, trên cả nước còn 34 tỉnh, thành phố với quy mô, tính chất rất khác so với giai đoạn trước. Do đó, nếu đồng nhất điều kiện cho vay của tất cả địa phương cấp tỉnh giống nhau, địa phương tự cân đối được ngân sách hay không tự cân đối ngân sách đều phải chấp hành 4 điều kiện được Điều 36 quy định là không linh hoạt.

Đại biểu cũng đề nghị sửa đổi, bổ sung Điều 36 theo hướng quy định điều kiện nới lỏng hơn với các địa phương tự cân đối được ngân sách để những địa phương này chủ động, linh hoạt hơn. Địa phương nào không tự chủ về ngân sách, có khó khăn khi thực hiện nghĩa vụ trả nợ vay vốn thì điều kiện phải khác đi, quy định theo hướng Chính phủ có những biện pháp hỗ trợ với những địa phương này.

Bên cạnh đó, đại biểu đề nghị nên rà soát lại việc sửa đổi, bổ sung Điều 38 về đánh giá thẩm định cho vay lại, vì mới gọn về câu chữ, chưa thực sự thay đổi so với quy định hiện hành. Cụ thể, khoản 1, Điều 38 được sửa đổi lại theo hướng "Bộ Tài chính đánh giá việc đáp ứng các điều kiện được vay lại của UBND cấp tỉnh quy định tại khoản 1 Điều 36 và báo cáo Thủ tướng Chính phủ". Theo giải trình, chỉ là thay từ "thẩm định" bằng từ "đánh giá".

ĐBQH Nguyễn Duy Minh (TP. Đà Nẵng) phát biểu tại Tổ. Ảnh: Phạm Thắng

Theo đại biểu Nguyễn Văn Quảng, bản chất "thẩm định" với "đánh giá" là một, và bản chất quy trình thực hiện không khác so với Luật Quản lý nợ công hiện hành. Do vậy, cần sửa đổi theo hướng giao Bộ Tài chính có ý kiến góp ý cho địa phương và UBND cấp tỉnh báo cáo với HĐND cấp tỉnh quyết định việc thẩm định vay lại để phù hợp với thực tiễn. Như vậy sẽ đúng với tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.

Về trái phiếu chính quyền địa phương tại thị trường vốn trong nước, các ĐBQH Lý Thị Lan, Nguyễn Duy Minh (Đà Nẵng) đề nghị, cân nhắc giữ như quy định hiện hành (UBND tỉnh phải xin ý kiến chấp thuận của Bộ Tài chính về điều kiện, điều khoản của trái phiếu chính quyền địa phương).

Nguyên nhân do, việc mỗi địa phương tự phát hành trái phiếu mà không có sự kiểm soát về điều kiện, điều khoản có nguy cơ dẫn đến mặt bằng lãi suất huy động không thống nhất, kỳ hạn không phù hợp, và có thể gây ra rủi ro tài chính cho nợ của các địa phương. Nếu dự thảo Luật vẫn phân cấp, đề nghị việc giao quyền hoàn toàn cho HĐND cấp tỉnh phê duyệt phải đảm bảo trong tổng mức vay được Quốc hội phê duyệt để bảo đảm an toàn nợ công.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/can-danh-gia-nghia-vu-no-du-phong-de-tang-quan-ly-rui-ro-tai-khoa-10394134.html