Chủ động giữ vững vị thế xuất khẩu

May quần áo xuất khẩu tại Công ty cổ phần Tổng Công ty may Bắc Giang (Bắc Ninh). (Ảnh: KHÁNH AN)

Tuy nhiên, đây cũng là nơi thử thách các giá trị bền vững, bởi với các quy định, yêu cầu mới về thẩm định chuỗi cung ứng của Liên minh châu Âu (EU), các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam đứng trước nguy cơ bị loại khỏi chuỗi giá trị toàn cầu nếu không kịp thời thích ứng.

Nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng

Theo Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), các nền kinh tế lớn trên thế giới đang từng bước chuyển đổi cách tiếp cận quản lý chuỗi cung ứng nhằm bảo đảm hiệu quả kinh tế và các giá trị phát triển bền vững.

Một số quốc gia thành viên của EU trong khoảng 2 năm trở lại đây đã ban hành và thực thi hàng loạt quy định pháp lý mới về việc giám sát, đánh giá và phòng ngừa các rủi ro liên quan đến quyền con người và môi trường trong chuỗi cung ứng (thường được gọi là thẩm định chuỗi cung ứng).

Đây là những quy định chặt chẽ nhất thế giới hiện nay, không chỉ áp dụng với các doanh nghiệp EU mà còn bao trùm lên cả chuỗi cung ứng toàn cầu. Với vai trò là “mắt xích” quan trọng, cung cấp nguyên liệu, logistics, nhân lực trong nhiều ngành như dệt may, da giày, điện tử, nông sản và thủy sản,... chắc chắn các doanh nghiệp Việt Nam sẽ chịu ảnh hưởng từ các quy định này.

EU vẫn là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam, với kim ngạch khoảng 40-50 tỷ USD/năm, chiếm tỷ lệ đáng kể trong chiến lược đa dạng hóa thị trường.

Song, thẩm định chuỗi đang tạo ra những thách thức lớn trong việc duy trì chiến lược xuất khẩu, buộc các doanh nghiệp Việt Nam phải tuân thủ cung cấp thông tin minh bạch về lao động, môi trường và quyền con người để duy trì hợp tác theo các quy định của EU.

Theo khảo sát do VCCI thực hiện gần đây, có tới 59,3% số doanh nghiệp và tổ chức liên quan hoạt động xuất khẩu sang EU chưa từng nghe nói đến các quy định về thẩm định chuỗi cung ứng, 36,6% chỉ mới nghe nói nhưng chưa hiểu cụ thể,...

Điều này cho thấy có khoảng cách rất lớn giữa những thay đổi chính sách đang diễn ra ở EU và mức độ sẵn sàng tại Việt Nam. Từ đó có thể dẫn tới giảm lợi thế cạnh tranh, nhất là khi các doanh nghiệp của Ấn Độ hay Indonesia đang đẩy mạnh tuân thủ ESG (môi trường, xã hội, quản trị).

Nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn, vi phạm các quy tắc trong quá trình hợp tác hoặc từ chối cung cấp thông tin có thể dẫn tới những hậu quả nghiêm trọng hơn như bị “cắt” đơn hàng, loại khỏi chuỗi cung ứng hoặc mất cơ hội mở rộng thị phần, thậm chí gián tiếp đối mặt với các vụ kiện thương mại quốc tế.

Để nắm vững yêu cầu thẩm định chuỗi cung ứng của EU, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (thuộc VCCI), TS Nguyễn Thị Thu Trang nhấn mạnh việc tăng cường thông tin về quy định này cho các bên liên quan tại Việt Nam. Đồng thời, các chủ thể cần chủ động tìm hiểu, nâng cao nhận thức, năng lực cạnh tranh trong chuỗi cung ứng; có sự chuẩn bị thích ứng và tuân thủ, nhưng tránh chủ quan hoặc lo lắng quá mức.

Đối với doanh nghiệp Việt Nam, cần bảo vệ lợi ích lâu dài bằng việc tuân thủ nghiêm pháp luật Việt Nam về lao động và môi trường; rà soát, ngăn chặn kịp thời rủi ro vi phạm; lưu trữ đầy đủ giấy tờ, bằng chứng, chủ động phối hợp triển khai biện pháp thẩm định với đối tác. Cuối cùng, cần có sự trao đổi tích cực và phối hợp hợp lý trong thực hiện các biện pháp thẩm định khi đối tác yêu cầu.

Cần hành động sớm

Theo đánh giá của TS Nguyễn Thị Thu Trang, một trong những trở ngại lớn nhất của các doanh nghiệp hiện nay là thiếu đội ngũ tư vấn hội nhập, pháp lý chuyên sâu.

Do đó, để tránh bị tác động tiêu cực bởi các quy định mới ngày càng khắt khe của EU trong tiêu chuẩn hàng hóa, các hiệp hội, các tổ chức liên quan cần tăng cường hỗ trợ thông tin và đào tạo năng lực cạnh tranh cho hội viên qua kênh tuyên truyền rộng rãi với nội dung cụ thể, chuẩn xác cho từng nhóm đối tượng.

Các cơ quan quản lý nhà nước phải nhận diện, cảnh báo rủi ro vi phạm quyền lao động, môi trường ngay khi phát hiện qua thanh tra, kiểm tra...; đồng thời phối hợp hỗ trợ doanh nghiệp xác minh, chứng thực tuân thủ để đồng hành duy trì và phát triển bền vững thị trường xuất khẩu quan trọng này.

Giám đốc Viện FNF Việt Nam Vanessa Steinmetz cho rằng, các yêu cầu mới của EU đang thay đổi để làm cho toàn bộ chuỗi cung ứng toàn cầu trở nên minh bạch và bền vững hơn.

Có thể ban đầu, nhiều doanh nghiệp nghe về các quy định này sẽ thấy rất phức tạp, thậm chí lo lắng quá mức. Tuy nhiên, cốt lõi vẫn là việc tạo dựng niềm tin giữa nhà sản xuất, nhà cung cấp với người tiêu dùng.

Vì vậy, chỉ cần các doanh nghiệp thể hiện được sự minh bạch, trách nhiệm và quản trị tốt sẽ trở thành đối tác mạnh mẽ và cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế. Ngoài ra, việc tăng cường hiểu rõ hơn về những thay đổi trong chuỗi cung ứng toàn cầu và có sự chuẩn bị sớm cho các quy tắc mới sẽ giúp định hình hoạt động xuất khẩu bền vững sang EU trong những năm tới.

Từ góc nhìn của ngành dệt may, một lĩnh vực chịu ảnh hưởng mạnh bởi các quy định mới về thẩm định chuỗi cung ứng, Chánh Văn phòng HĐQT Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) Hoàng Mạnh Cầm khuyến nghị các doanh nghiệp Việt Nam không thể chờ đợi, cần bắt tay vào hành động ngay. Bởi các đối tác EU hiện yêu cầu hồ sơ rất chi tiết về nguồn gốc nguyên liệu, điều kiện lao động và xử lý môi trường.

Mặc dù chi phí tuân thủ ban đầu có thể lớn, khiến doanh nghiệp “chùn bước”, nhưng đó là khoản đầu tư xứng đáng cho sự phát triển bền vững. Khi đã đáp ứng tốt, doanh nghiệp sẽ được đánh giá cao, ký được nhiều hợp đồng dài hạn.

Đây cũng là cơ hội để các doanh nghiệp nâng cấp quản trị, vững vàng hơn trước những biến động thương mại toàn cầu trong tương lai. Rõ ràng, giải quyết các vấn đề nêu trên cần sự phối hợp của Chính phủ, trong đẩy mạnh tuyên truyền, hỗ trợ doanh nghiệp thông qua các chương trình đào tạo, quỹ hỗ trợ chuyển đổi xanh.

Các hiệp hội ngành nghề cần đóng vai trò là cầu nối, tổ chức thêm hội thảo để cập nhật thông tin cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, bản thân doanh nghiệp phải chủ động thích nghi, đẩy mạnh đầu tư vào hệ thống quản lý, nâng cao chất lượng, tăng cường hợp tác với đối tác EU để chia sẻ kinh nghiệm.

Đặc biệt, các quy định mới của EU cần được xem là xu hướng tất yếu nhằm giúp doanh nghiệp ngày càng lớn mạnh, đủ sức hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế toàn cầu một cách minh bạch, bền vững, tiếp tục khẳng định vị thế của hàng hóa Việt Nam trên bản đồ thương mại toàn cầu.

Nguồn: https://baoquangninh.vn/chu-dong-giu-vung-vi-the-xuat-khau-3383333.html