Chuyển đổi xe buýt xanh: Cần lộ trình khả thi, chính sách đủ hấp dẫn

Sáng 26-8, Uỷ ban MTTQ Việt Nam TPHCM tổ chức Hội nghị trực tuyến phản biện xã hội đối với dự thảo Nghị quyết của HĐND TPHCM quy định lộ trình thực hiện chuyển đổi và chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh trên địa bàn TPHCM.

Đồng chí Phạm Minh Tuấn, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TPHCM; Bùi Hòa An, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TPHCM cùng chủ trì hội nghị. Cùng dự có đại diện các sở, ban, ngành thành phố; các chuyên gia, nhà khoa học…

Chính sách chưa đủ hấp dẫn

Nêu ý kiến tại hội nghị, bà Ung Thị Xuân Hương, Chủ tịch Hội Luật gia TPHCM, khẳng định việc chuyển đổi xe buýt sang năng lượng xanh là cần thiết, có cơ sở pháp lý rõ ràng. Tuy nhiên, bà bày tỏ băn khoăn về tính khả thi của dự thảo. Theo bà, trong khi lộ trình của Chính phủ đặt mốc năm 2050 mới đạt 100% chuyển đổi, thì dự thảo nghị quyết này lại yêu cầu TPHCM hoàn thành vào năm 2030, đồng nghĩa trong vòng 5 năm tới thành phố phải thay thế toàn bộ xe buýt. “Nếu rút ngắn thì chỉ nên rút ngắn 10 năm, mục tiêu đến năm 2040 là hợp lý. Một chính sách được ban hành nhưng chưa tiên lượng hết tác động thực tế thì rất khó khả thi”, bà Ung Thị Xuân Hương nhấn mạnh.

Theo Chủ tịch Hội Luật gia TPHCM, báo cáo dự thảo hiện cũng chưa có đánh giá đầy đủ về tác động đối với doanh nghiệp, những đơn vị trực tiếp chịu ảnh hưởng khi phải thay xe, đổi công nghệ. Đặc biệt, vấn đề xử lý xe cũ, nhất là những xe mới đầu tư nhưng chưa hết niên hạn... chưa được đề cập.

Về hỗ trợ, bà Hương nhận xét chính sách trong dự thảo “chưa đủ hấp dẫn”. Nếu chỉ dừng lại ở mức hỗ trợ lãi suất sẽ khó khuyến khích mạnh dạn đầu tư. Thành phố cần bổ sung thêm các ưu đãi khác. Bên cạnh đó, thủ tục hành chính phát sinh phải được rà soát kỹ, tránh tạo gánh nặng mới cho doanh nghiệp, nên số hóa, rút gọn tối đa hồ sơ, quy trình.

Trong khi đó, luật sư Nguyễn Văn Hậu, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư TPHCM, đề xuất phải xây dựng một khung chính sách tài chính đa dạng thay vì chỉ tập trung vào hỗ trợ lãi suất. Thành phố nên nâng mức vốn vay hỗ trợ để phù hợp chi phí đầu tư thực tế, đồng thời nghiên cứu các mô hình tài chính mới như cho thuê pin hay thuê tài chính, qua đó giảm gánh nặng chi phí ban đầu và tạo cơ hội cho doanh nghiệp nhỏ, hợp tác xã tham gia. Đặc biệt, ông nhấn mạnh cần gắn trách nhiệm xử lý pin thải với nhà sản xuất theo nguyên tắc “trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất”, buộc doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm toàn bộ vòng đời sản phẩm, từ thu hồi, tái chế đến bảo hành pin dài hạn.

Liên quan vấn đề pin, bà Hoàng Thị Thu Liên, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam phường Sài Gòn, cho rằng nên nghiên cứu thêm phương án pin dự phòng, cần tính toán kỹ quỹ đất dành cho hạ tầng và bảo đảm an toàn cho nguồn năng lượng điện. Nên thí điểm ở một số tuyến, khu vực trước, rút kinh nghiệm rồi mới nhân rộng toàn thành phố.

Bà bà Ung Thị Xuân Hương, Chủ tịch Hội Luật gia TPHCM nêu ý kiến

Kêu gọi sự đồng thuận để chuyển đổi xanh

Ông Bùi Hòa An, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TPHCM, nhấn mạnh rằng hội nghị không chỉ bàn riêng chuyển đổi xe buýt điện, mà còn đặt trong bối cảnh rộng hơn của mục tiêu quốc gia về phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Theo ông, giao thông công cộng, đặc biệt là xe buýt, là một trong những lĩnh vực trọng yếu mà TPHCM cần đi đầu để góp phần cùng cả nước thực hiện cam kết quốc tế, đồng thời cải thiện môi trường sống cho người dân.

Ông An chỉ ra thực trạng ô nhiễm không khí tại thành phố đang ở mức báo động, trong đó giao thông đường bộ là nguồn phát thải lớn, đóng góp 40% lượng bụi mịn PM2.5. Nếu không có giải pháp quản lý và phát triển giao thông công cộng, tình trạng tắc nghẽn và ô nhiễm sẽ ngày càng nghiêm trọng. Việc chuyển đổi sang phương tiện xanh, bên cạnh xe điện còn tính đến các giải pháp năng lượng mới như hydro.

Liên quan đến hạ tầng, ông An cho biết TPHCM đã tính toán việc bố trí trạm sạc tại các bến, depot để không gây ách tắc, đồng thời đang phối hợp với các bộ, ngành xây dựng tiêu chuẩn chung cho công nghệ sạc, pin, bảo đảm an toàn và thuận tiện. Vấn đề thu mua, xử lý xe cũ cũng đang được nghiên cứu theo hướng tái chế, tái sử dụng, không bỏ mặc gây ô nhiễm.

Đối với nhu cầu đi lại, ông thừa nhận hệ thống xe buýt hiện nay chưa đáp ứng tốt, nhưng với sự phát triển đồng bộ của metro và phương tiện xanh, TPHCM kỳ vọng đến năm 2030 tỉ lệ người dân sử dụng giao thông công cộng sẽ tăng lên khoảng 20%. Để đạt mục tiêu này, Nhà nước phải tiếp tục giữ vai trò chủ đạo xây dựng chính sách đến trợ giá cho người dân.

Lãnh đạo Sở Xây dựng TPHCM khẳng định sẽ tiếp thu đầy đủ các ý kiến phản biện tại hội nghị, hoàn thiện dự thảo Nghị quyết để trình HĐND TP. Ông cũng kêu gọi sự đồng thuận của người dân và doanh nghiệp, coi đây là điều kiện tiên quyết để quá trình “chuyển đổi xanh” trong giao thông vận tải thành công, góp phần xây dựng TPHCM xanh, sạch, bền vững.

Trên địa bàn TPHCM có 2.342 phương tiện vận tải hành khách công cộng là xe buýt. Trong đó, 50,7% xe buýt diesel (1.187 xe), 23,1% xe buýt CNG (542 xe), 26,2% xe buýt điện (613 xe).

Theo dự thảo nghị quyết, giai đoạn 2025-2029, đối với các tuyến xe buýt có trợ giá như các xe vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt khí CNG, nhiên liệu diesel, sẽ tiếp tục hoạt động đến khi hết hợp đồng đã ký kết. Sau khi hết hợp đồng, việc chuyển đổi sẽ theo các bước:

- Xe buýt sử dụng khí CNG, nhiên liệu diesel có thời gian sử dụng trên 15 năm sẽ được thay thế và đầu tư mới sử dụng điện, năng lượng xanh.

- Xe buýt sử dụng khí CNG có thời gian sử dụng dưới 15 năm sẽ tiếp tục tham gia cung ứng dịch vụ vận tải hành khách công cộng, nhưng phải đảm bảo không quá 15 năm sử dụng.

Xe buýt sử dụng nhiên liệu diesel được tiếp tục tham gia cung ứng dịch vụ đến năm 2029, nhưng phải đảm bảo không quá 15 năm sử dụng.

Đối với các tuyến xe buýt không trợ giá (bao gồm các tuyến nội đô và liên tỉnh): 100% xe buýt sẽ được thay thế và đầu tư mới sử dụng điện. Các tuyến xe buýt mở mới từ năm 2025 trở đi: 100% sẽ sử dụng điện. Mức vốn vay tối đa 85% tổng mức đầu tư dự án, tối đa 300 tỉ đồng/dự án. Lãi suất cố định 3%/năm trong suốt thời gian vay với thời gian hỗ trợ lãi vay tối đa 7 năm.

Về đầu tư trạm sạc, được vay vốn đầu tư tại Công ty Đầu tư Tài chính Nhà nước TPHCM theo dự án được duyệt. Mức vốn vay hỗ trợ lãi suất tối đa 200 tỷ đồng/dự án (không bao gồm thuế giá trị gia tăng được khấu trừ), trong đó phần vốn đầu tư xây dựng công trình được hỗ trợ tối đa 70%, phần vốn đầu tư công nghệ và thiết bị được hỗ trợ tối đa 85%. Chủ đầu tư trả lãi vay bằng 50% mức lãi suất để tính mức lãi suất hỗ trợ, ngân sách Thành phố hỗ trợ 50% mức lãi suất để tính mức lãi suất hỗ trợ

CẨM NƯƠNG

Nguồn: https://www.sggp.org.vn/chuyen-doi-xe-buyt-xanh-can-lo-trinh-kha-thi-chinh-sach-du-hap-dan-post810226.html