Đánh thức tài nguyên bản địa

Tại chương trình "Khám phá tài nguyên bản địa Việt Nam: Khi lá cỏ hóa "vàng xanh" lên kệ hàng thế giới" do Hội Doanh nghiệp (DN) Hàng Việt Nam chất lượng cao, Trung tâm Nghiên cứu kinh doanh và hỗ trợ DN (BSA) cùng dự án Hàng Việt Nam chất lượng cao chuẩn hội nhập (BSAS) tổ chức ngày 24-8, các DN đã kể những kinh nghiệm "thực chiến" quý giá.

Bám "trend", đổi mới liên tục

Bà Trần Hoàng Phú Xuân - người sáng lập Công ty CP Kết nối thời trang (Faslink), Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may TP HCM - cho biết ngành thời trang nhanh đã thừa cung 30%-40% và là tác nhân gây ô nhiễm lớn thứ 2 trên thế giới. Do đó, Faslink chủ động phát triển thời trang bền vững, dù đây là con đường khó bởi sản phẩm thường có giá cao. Chưa kể, nếu chỉ dựa vào tính bền vững của sản phẩm để tiếp thị thì chưa đủ thu hút người tiêu dùng.

"Khi chúng tôi kiểm nghiệm sản phẩm từ sợi lá dứa thì bất ngờ trước tính năng nổi bật là kháng khuẩn tự nhiên. Đây mới chính là điều khiến người tiêu dùng sẵn sàng chi trả để mua sản phẩm giá cao" - bà Xuân nêu kinh nghiệm.

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, diện tích trồng dứa của Việt Nam hiện khoảng 52.000 ha, định hướng đến năm 2030 tăng lên 55.000 - 60.000 ha do thị trường nhập khẩu rộng mở. Nhờ đó, nguồn nguyên liệu lá dứa cho dệt may khá dồi dào, đáp ứng nhu cầu nội địa hóa ngành này trước sức ép cạnh tranh mới. Tuy nhiên, phần lớn DN dệt may vẫn còn gia công với giá trị thấp, nhiều DN ngại thay đổi.

"Qua xúc tiến thương mại mới thấy DN Việt rất yếu, thiếu đầu tư để vươn ra thế giới. Chỉ có tự nghiên cứu - phát triển (R&D) thì sản phẩm mới có giá tốt, từ đó có thể tái đầu tư cho vùng nguyên liệu" - bà Xuân gợi ý.

Ông Lai Trí Mộc, Tổng Giám đốc Công ty CP Đồ dùng gia đình Việt Nam (Việt Nam Housewares), cho biết cây cỏ năn tượng có sức sống bền bỉ, là nguyên liệu tốt với giá rẻ cho DN sản xuất đồ thủ công mỹ nghệ trong khi nông dân cũng có thêm thu nhập thay vì trước đây chỉ bỏ đi, gây lãng phí. "Chúng tôi vừa bán ra lô hàng gia dụng làm bằng cỏ năn tượng đã tồn 3 năm nay mà chất lượng vẫn tốt, không bị xuống màu, mốc meo như các nguyên liệu khác" - ông Mộc tiết lộ.

Cỏ năn tượng từ nguyên liệu bỏ đi đã được sử dụng để tạo nên các sản phẩm gia dụng được yêu thích

Tổng Giám đốc Việt Nam Housewares đúc kết kinh nghiệm đưa sản phẩm ra thị trường quốc tế là phải bám "trend" (xu hướng), thay đổi mẫu mã liên tục. Chỉ đơn giản là thay đổi thiết kế chi tiết cao lên hoặc thấp xuống, thêm nơ trang trí, đường uốn lượn... nhưng sẽ ảnh hưởng lớn đến quyết định mua hàng của người tiêu dùng. "Rất nhiều làng nghề truyền thống đã bị mai một vì bao năm qua vẫn không thay đổi sản phẩm nên không bán được hàng" - ông Mộc dẫn chứng.

Theo ông Đỗ Đăng Khoa, người sáng lập Công ty TNHH Green is Gold (thương hiệu Làng Mướp), chỉ với nguyên liệu xơ mướp, mỗi ngày, DN này có thể kể một câu chuyện với khách hàng về những ứng dụng của nó nhằm thay thế vật liệu nhựa. "Riêng sản phẩm miếng rửa chén xơ mướp, chúng tôi đã có 30 mẫu để khách hàng lựa chọn. Người tiêu dùng ngày nay chọn hàng hóa không chỉ bởi công năng mà còn vì yếu tố xanh - sạch - đẹp" - ông Khoa dẫn chứng.

Làng Mướp cũng vừa mở kênh bán hàng livestream và đạt tối đa lượng đơn hàng mà sàn thương mại điện tử cho phép trong giai đoạn đầu là 200 đơn/ngày.

Tiềm năng lớn nhưng cần đột phá

Theo Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn - Bộ Nông nghiệp và Môi trường, mỗi năm Việt Nam có khoảng 156 triệu tấn phụ phẩm nông nghiệp gồm rơm rạ, vỏ trấu, bã mía... Trong đó, chỉ 10%-35% được sử dụng để sản xuất, số còn lại thải ra môi trường gây ô nhiễm.

Dù hiện nay có rất nhiều sáng kiến sử dụng phế phẩm nông nghiệp nhưng ứng dụng còn nhỏ lẻ, manh mún, không hình thành được trào lưu, tạo thị trường lớn hay một tạo ra chuỗi ngành hàng sản phẩm về kinh tế tuần hoàn. Hướng tới mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050 (Net Zero), Việt Nam đặt mục tiêu tăng tỉ lệ tái chế, tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp lên 70% vào năm 2030 trong các lĩnh vực thế mạnh như lúa gạo, cà phê, chăn nuôi...

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, bà Vũ Kim Hạnh, Chủ tịch Hội DN Hàng Việt Nam chất lượng cao, thẳng thắn chỉ ra điểm yếu trong việc phát triển các sản phẩm từ phụ phẩm nông nghiệp là khâu thương mại hóa. Bà Kim Hạnh dẫn chứng: 5 năm trước đã có đơn vị làm về sợi vải lá dứa nhưng không thành công vì không kết nối được các khâu sau sản xuất. Còn cây cỏ năn tượng đã được các nhà khoa học chỉ ra có thể dùng để sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ từ năm 2002 nhưng mãi sau này mới được đẩy mạnh.

"Các dòng sản phẩm từ phụ phẩm nông nghiệp trước đây chỉ dừng ở mức thử nghiệm hay sản xuất hàng lưu niệm quy mô nhỏ. Nhiều phụ phẩm từng bị xem là "rác", nay mới trở thành nguyên liệu, phụ liệu cho một số ngành công nghiệp mới nhờ công nghệ phát triển" - bà Kim Hạnh cho biết.

Cũng theo Chủ tịch Hội DN Hàng Việt Nam chất lượng cao, các DN muốn khai phá những "mỏ vàng" mới này cần có sự đầu tư bài bản với nhiều khâu - từ thiết kế sản phẩm mới, hiện đại, thu hút khách hàng với giá cả cạnh tranh đến phát triển, giữ ổn định nguồn nguyên liệu, không gây đứt quãng. Đồng thời, cần chuyển từ nghiên cứu sản phẩm mới sang kinh doanh thực tế, bán sản phẩm ra thị trường lớn, mang lại giá trị gia tăng và trả công xứng đáng cho người dân ở vùng nguyên liệu để duy trì yếu tố bền vững.