Đánh thức vùng đất khô cằn, kiến tạo một vùng nông...

Được đưa vào vận hành từ năm 2002, công trình thủy lợi Ayun Hạ, tỉnh Gia Lai không chỉ mang nước tưới về cho hàng chục nghìn ha đất nông nghiệp, mà còn mang theo cơ hội làm giàu, nâng cao dân trí và cải thiện chất lượng sống cho hàng vạn hộ dân nơi cao nguyên nắng gió.

Từ một vùng “chảo lửa” khô cằn, một vùng đất rộng lớn ở phía tây Gia Lai nay đã trở thành một vùng trù phú với những cánh đồng lúa xanh mướt, những nông trại chăn nuôi phát triển, những thương hiệu nông sản vươn xa thị trường. Đằng sau sự lột xác ngoạn mục ấy là bóng dáng của một công trình thủy lợi mang tính chiến lược - thủy lợi Ayun Hạ.

Ayun Hạ - nguồn sống hồi sinh cả một vùng đất

Hơn hai thập kỷ trước, các huyện phía Đông Nam tỉnh Gia Lai (cũ) như Phú Thiện, Ayun Pa, Ia Pa, Krông Pa... là những vùng đất khô cằn, nắng nóng quanh năm, đất đai bạc màu, thiếu nước sản xuất và sinh hoạt. Người dân nơi đây, phần lớn là đồng bào các dân tộc thiểu số như Jrai, Ba Na và một bộ phận người Kinh di cư từ các tỉnh phía Bắc, sống dựa vào canh tác một vụ mùa mưa, hiệu quả thấp, đời sống bấp bênh.

Công trình thủy lợi Ayun Hạ có dung tích chứa 253 triệu m³.

Thế nhưng, bước ngoặt đã đến vào năm 2002 khi công trình thủy lợi Ayun Hạ chính thức đi vào hoạt động. Với diện tích mặt nước lên tới 37km², dung tích chứa 253 triệu m³, công trình không chỉ mang lại nguồn nước tưới ổn định cho hơn 13.500ha đất lúa mà còn cấp nước sinh hoạt cho hàng chục nghìn hộ dân. Từ đây, một cuộc cách mạng thực sự đã diễn ra trong đời sống kinh tế-xã hội của vùng đất này.

Ông Rmah Dmeo, nông dân người Jrai ở làng RBai, xã Phú Thiện chia sẻ: “Hiện nay làm lúa rất thuận lợi, không khó khăn như trước nữa, nước tưới tiêu đến tận ruộng đồng, bà con thì làm đồng bằng máy móc hiện đại. Ngày xưa thì chỉ làm một vụ lúa thôi, bây giờ đã làm được hai vụ. Năng suất lúa đạt gần 8 tấn mỗi ha”.

Thực tế cho thấy, với nguồn nước ổn định, người dân không chỉ làm được hai vụ lúa mỗi năm mà còn mạnh dạn cơ giới hóa sản xuất, sử dụng giống lúa chất lượng cao, từng bước hình thành các cánh đồng lớn theo hướng tập trung, chuyên canh.

Không chỉ dừng lại ở cây lúa, từ nền tảng thủy lợi Ayun Hạ, người dân đã đa dạng hóa sản xuất, hình thành các vùng chuyên canh cây mía, cây ăn trái, chăn nuôi đại gia súc. Đặc biệt, mô hình trồng mía nguyên liệu đã phát triển mạnh mẽ, cung cấp đầu vào cho các nhà máy chế biến đường tại khu vực.

Thủy lợi Ayun Hạ mang lại nguồn nước tưới ổn định cho hơn 13.500ha đất lúa.

Ông Nguyễn Văn Việt, một người dân từ Phú Thọ vào lập nghiệp tại thôn Đoàn Kết, xã Chư A Thai gần 30 năm trước, nhớ lại: “Trước đây, đất bạc màu, chỉ làm được một vụ mùa mưa. Từ khi có kênh Ayun Hạ, cây lúa đã làm chủ cả thung lũng. Gia đình tôi có 2ha ruộng, mỗi năm thu hàng chục tấn thóc. Vụ đông xuân 2024-2025 vừa rồi, tôi thu 35 tấn. Cuộc sống ổn định, con cái học hành đàng hoàng”.

Sự chuyển mình không chỉ thể hiện ở sản lượng nông nghiệp mà còn ở chất lượng sống. Theo ông Phạm Văn Lượng, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Chư A Thai, công trình Ayun Hạ đã giúp người dân thay đổi căn bản tư duy sản xuất: “Kể từ khi có công trình thủy lợi Ayun Hạ, bà con đã chuyển đổi căn bản từ canh tác phụ thuộc nước trời sang canh tác chuyên canh, thâm canh hiệu quả. Đây là tiền đề quan trọng để phát triển nông nghiệp bền vững, nâng cao thu nhập và góp phần xóa đói giảm nghèo một cách căn cơ”.

Hình thành thương hiệu, mở rộng tầm phát triển

Thủy lợi Ayun Hạ không chỉ tưới mát vùng mía, vùng lúa và cây ăn quả rộng lớn ở Đông Nam tỉnh Gia Lai mà còn giúp nảy mầm những thương hiệu nông sản đặc trưng. Tiêu biểu là thương hiệu “Gạo Phú Thiện”, được sản xuất từ những cánh đồng lúa nước tưới bởi hồ Ayun Hạ, hiện đã có mặt tại nhiều tỉnh, thành trong cả nước, được người tiêu dùng đánh giá cao về chất lượng và độ an toàn.

Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh Gia Lai Ral Lan Chung cho biết, tỉnh đang kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường xem xét nâng mức hồ đập Ayun Hạ để mở rộng vùng tưới, nhất là những khu vực vùng cao chưa có nước. “Tỉnh đánh giá đây là công trình thủy lợi mang lại lợi ích vô cùng to lớn cho bà con nhân dân. Khi nâng mức hồ đập lên, nguồn nước sẽ phục vụ tưới tiêu cho toàn bộ diện tích lâu nay chưa được tiếp cận, từ đó giúp mở rộng các cánh đồng lớn chuyên canh, hiện đại hóa nông nghiệp”, ông Ral Lan Chung nhấn mạnh.

Từ những cánh đồng lúa nước tưới bởi Ayun Hạ đã nảy mầm những thương hiệu nông sản đặc trưng.

Câu chuyện phát triển của Ayun Hạ là minh chứng sinh động cho hiệu quả của các chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước trong việc đầu tư vào hạ tầng nông nghiệp-nông thôn. Thủy lợi Ayun Hạ không chỉ là một công trình kỹ thuật phục vụ sản xuất mà đã trở thành biểu tượng cho sự phát triển bền vững, cho tinh thần đổi mới, vượt khó của người dân vùng cao nguyên.

Với kế hoạch mở rộng vùng tưới, hiện đại hóa hệ thống kênh mương, ứng dụng công nghệ số trong quản lý thủy lợi và sản xuất nông nghiệp, công trình thủy lợi Ayun Hạ được kỳ vọng sẽ tiếp tục là động lực chiến lược trong phát triển kinh tế nông thôn tại Gia Lai nói riêng và Tây Nguyên nói chung.

Từ những cánh đồng khô cháy ngày nào, tiếng nước róc rách từ kênh dẫn Ayun Hạ hôm nay đã tưới mát không chỉ ruộng đồng mà còn cả niềm tin và khát vọng vươn lên của hàng vạn hộ dân. Những nụ cười mãn nguyện, những ngôi nhà khang trang, những đứa trẻ đến trường đầy đủ là minh chứng sống động cho một vùng quê đang “thay da đổi thịt” từng ngày.

PHÚC THẮNG

Nguồn: https://baolamdong.vn/danh-thuc-vung-dat-kho-can-kien-tao-mot-vung-nong-thon-tru-phu-391811.html