Đảo xanh vang mãi khúc hát anh hùng

Tiểu cảnh thể hiện niềm vui của những người tù trong ngày giải phóng Côn Đảo tại Trại giam Phú Bình

Nhà tù Côn Đảo - hơn thế kỷ lưu danh

Trong lịch sử tồn tại hơn một thế kỷ, hệ thống nhà tù Côn Đảo là minh chứng cho tội ác của đế quốc, thực dân, khiến hơn 2 vạn người bị giam cầm, tra tấn và hy sinh, trong đó có rất nhiều nhà yêu nước, chiến sĩ cách mạng.

Đến nay, hệ thống nhà tù vẫn còn đó, trầm mặc giữa đảo xanh, là “chứng nhân” cho những niềm đau, khổ ải một thời. Ngay trên bức tường đá trong Trại giam Phú Hải, bài thơ Đập đá ở Côn Lôn của nhà yêu nước Phan Châu Trinh (1872-1926) làm nổi bật khí phách của những chiến sĩ kiên trung: Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn/ Lừng lẫy làm cho lở núi non/ Xách búa đánh tan năm bảy đống/ Ra tay đập bể mấy trăm hòn/ Tháng ngày bao quản thân sành sỏi/ Mưa nắng càng bền dạ sắt son/ Những kẻ vá trời khi lỡ bước/ Gian nan chi kể sự con con.

Khí tiết hiên ngang, những người tù Côn Đảo đã kiên trì đấu tranh và anh dũng ngã xuống vì tự do, hòa bình cho đất nước, dân tộc. Nghĩa trang Hàng Dương là nơi an nghỉ của những người con đất Việt trong các cuộc đấu tranh này, với gần 2.000 ngôi mộ có tên và khuyết danh. Tất cả họ đã cùng tô thắm thêm những chiến tích hào hùng cho một giai đoạn lịch sử nước Việt.

Nơi đó, chí sĩ cách mạng Nguyễn An Ninh - nhà hoạt động yêu nước trong thời kỳ đầu đấu tranh chống thực dân Pháp cũng đã anh dũng ngã xuống. Ông là người con của làng Long Thượng, quận Cần Giuộc, tỉnh Chợ Lớn (cũ, trước ngày 01/7/2025 là tỉnh Long An). Trên bia đá nơi nghĩa trang là những dòng chữ kể lại quá trình giữ và đắp mộ cho ông - người luôn được các bạn tù tôn kính.

Đây cũng là nơi an nghỉ của Ủy viên Ban Chấp hành Quốc tế cộng sản, Tổng Bí thư Lê Hồng Phong - người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tại Khu B là ngôi mộ của nữ Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Võ Thị Sáu - người mà cái chết của bà như bất tử với những câu chuyện “hồn thiêng” được truyền miệng nhiều đời.

Và còn nhiều lắm những cái tên các Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Việt Nam như "Ông già chuồng cọp" Cao Văn Ngọc; nhà cách mạng Lưu Chí Hiếu nổi tiếng với cuộc chiến “chống ly khai”; chiến sĩ biệt động Lê Văn Việt với cuộc vượt ngục nổi tiếng năm 1966; một trong những lãnh đạo của cuộc Khởi nghĩa Nam Kỳ năm 1940 Trần Văn Thời;...

50 năm đã qua đi kể từ ngày đất nước thống nhất, Bắc - Nam sum họp một nhà, Nghĩa trang Hàng Dương ngày đêm trầm mặc canh giữ giấc ngủ yên bình cho những người con của Tổ quốc trong tiếng sóng biển rì rào giữa những hàng dương xanh.

Nơi những ký ức chưa bao giờ bị lãng quên

Ông Phan Văn Quí (ngụ ấp Suối Ông Đình, xã Trà Vong) viếng mộ Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Võ Thị Sáu tại Nghĩa trang Hàng Dương

Tháng 5/2025, Côn Đảo chứng kiến niềm vui rộn ràng của những cựu tù tìm về nhân kỷ niệm ngày vui đất nước hòa bình, thống nhất. Họ tíu tít bên nhau, cùng kể những câu chuyện xưa...

Ở cái tuổi 77, cựu tù Côn Đảo Phan Văn Quí (ngụ ấp Suối Ông Đình, xã Trà Vong) vẫn nhớ cảm xúc ngày ra đảo: “Vốn đã nghe danh Côn Lôn đi dễ khó về nên khi đến đảo, tôi đã không hy vọng ngày trở về”.

Quê ở Cần Thơ, năm 17 tuổi, ông Phan Văn Quí tham gia lực lượng du kích, sau đó chuyển sang đơn vị chủ lực rồi bị bắt khi đang làm nhiệm vụ ở địa phương. Ông bị kêu án 5 năm tù rồi đày đi Côn Đảo vào năm 1966. Đến năm 1971, ông mới mãn hạn tù, được trở về quê hương. Trong ký ức của cựu tù mang số thẻ bài “18.977” không thiếu những trận đòn roi, các loại hình tra tấn, mà đến giờ thỉnh thoảng ông vẫn giật mình nhớ lại. Không có ngôn từ nào có thể kể lại hết những gian nan của đời tù ở đây nhưng với ông, còn sống, còn được trở về đã là một điều may mắn. May mắn nữa là, thời gian còn ở đây, ông được sự chở che của những bạn tù lớn tuổi cũng như được nghe kể những câu chuyện ly kỳ.

Ông Phan Văn Nô (ngụ ấp 4, xã Truông Mít), một cựu tù Côn Đảo

Ông Phan Văn Nô, 85 tuổi, ngụ ấp 4, xã Truông Mít, tỉnh Tây Ninh cũng là một cựu tù Côn Đảo. Thời tuổi trẻ sống và đấu tranh cho lý tưởng của mình, ông Nô có hơn 7 năm bị địch bắt tù đày, trong đó, 3 năm bị giam cầm nơi “địa ngục trần gian” Côn Đảo.

Khi tham gia du kích tại Bàu Đồn (địa danh thuộc huyện Gò Dầu, tỉnh Tây Ninh cũ), ông Nô bị bắt và kêu án 5 năm khổ sai. Sau 3 năm ở Côn Đảo, vì lý do sức khỏe, ông được đưa trở lại đất liền và tiếp tục bị giam cầm tại Nhà lao Chí Hòa cho đến năm 1971 mới mãn hạn tù. Lúc ở Côn Đảo, ông Phan Văn Nô kiên trì đấu tranh cùng những bạn tù. Ông nói: “Thời trai trẻ đó, mình cố gắng làm tốt nhiệm vụ, còn sống thì phải đấu tranh cho độc lập, cho tự do”.

Sau ngày giải phóng, ông Quí, ông Nô đều đã vài lần trở lại Côn Đảo. Nhìn lại nơi tuổi trẻ đã trải qua những ngày tháng nhớ mãi trong cuộc đời khiến hai ông không khỏi bùi ngùi, xúc động.

Sau 50 năm kể từ ngày miền Nam giải phóng, thống nhất đất nước, Côn Đảo đã có nhiều đổi thay. Ông Phan Văn Nô vui vẻ nói: “Ngày đó sống cảnh tù đày không biết được gì. Sau này, mỗi lần trở lại Côn Đảo, tôi ngắm nhìn xe cộ chạy ngang những địa danh cũ như Bến Đầm, sân bay Cỏ Ống mà lòng nhiều cảm xúc lắm. Nơi đây cuộc sống ngày càng sung túc, đổi mới, tôi vui lắm chứ!”.

Còn ông Phan Văn Quí, mỗi lần đến Côn Đảo là thêm một lần cảm nhận niềm vui, hạnh phúc của sự đổi thay. “Cuộc sống thăng trầm của đời tù giờ nghĩ lại vẫn cảm thấy bồi hồi, đôi khi xúc động đến rơi nước mắt. Nhưng giờ đây, bỏ qua chuyện cũ, trong tôi chỉ còn lại niềm vui vì sự phát triển không ngừng của vùng đất và con người nơi này” - ông Quí tâm sự./.

Vi Xuân

Nguồn: https://baolongan.vn/dao-xanh-vang-mai-khuc-hat-anh-hung-a199269.html