Dạy và học tiếng nước ngoài trên tinh thần tự nguyện

Chương trình giao lưu tiếng Anh của học sinh Trường Tiểu học Đinh Bộ Lĩnh (khu phố Bàu Sầm, phường Long Khánh, tỉnh Đồng Nai). Ảnh: T.L

Để công bằng trong việc dạy học bằng tiếng nước ngoài đối với người học lẫn người dạy, Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 222/2025/NĐ-CP ngày 8-8-2025 quy định việc dạy và học bằng tiếng nước ngoài trong cơ sở giáo dục (gọi tắt là Nghị định 222, có hiệu lực từ ngày 25-9-2025).

Khác biệt về bản chất

Ông Nguyễn Văn Toàn, giáo viên dạy tiếng Anh tại một trung tâm ngoại ngữ ở phường Trấn Biên (tỉnh Đồng Nai) cho biết: Theo chương trình giáo dục phổ thông môn ngoại ngữ, nhà trường và học sinh sẽ chọn một trong nhiều ngoại ngữ (tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Nhật...) để dạy và học như các môn học khác nằm trong chương trình sách giáo khoa như: Toán, Lý, Hóa… với mục tiêu tạo điều kiện cho học sinh phát triển một công cụ giao tiếp mới. Từ đó hình thành và phát triển năng lực giao tiếp bằng ngoại ngữ được học thông qua các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết. Còn dạy học bằng tiếng nước ngoài có nghĩa là sử dụng một ngôn ngữ khác tiếng mẹ đẻ của quốc gia (ví dụ: tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Nhật...) để truyền đạt kiến thức, nội dung bài học cho người học. Hoạt động này bao gồm giảng dạy các môn học hoặc toàn bộ chương trình bằng ngôn ngữ đó.

Cũng theo ông Nguyễn Văn Toàn, Chương trình Giáo dục phổ thông môn ngoại ngữ và Chương trình Dạy học bằng tiếng nước ngoài giống nhau ở chỗ học và dạy bằng ngôn ngữ nước ngoài chứ không phải bằng tiếng Việt, song về bản chất là khác nhau. Chính vì vậy, Nghị định 222 quy định: Việc dạy và học bằng tiếng nước ngoài phải xuất phát từ nhu cầu của xã hội, sự tự nguyện của người học và yêu cầu bảo đảm chất lượng giáo dục, đào tạo góp phần quảng bá nền giáo dục, truyền thống và văn hóa Việt Nam. Trong khi đó, Chương trình Giáo dục phổ thông môn ngoại ngữ là bắt buộc đối với học sinh phổ thông.

Để hiểu hơn về mặt pháp lý khái niệm Chương trình Giáo dục phổ thông môn ngoại ngữ và Chương trình Dạy học bằng tiếng nước ngoài, luật sư Vũ Duy Nam (Đoàn Luật sư Thành phố Hồ Chí Minh) lưu ý: Khoản 2, Điều 1 và Điều 2 Nghị định 222 quy định: Chỉ áp dụng đối với các cơ sở giáo dục phổ thông, cơ sở giáo dục thường xuyên, cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở giáo dục đại học và các trường của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, lực lượng vũ trang (gọi tắt là cơ sở giáo dục); người dạy bằng tiếng nước ngoài, người học bằng tiếng nước ngoài; các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đến việc dạy và học bằng tiếng nước ngoài. Đồng thời, Nghị định 222 không áp dụng đối với các cơ sở giáo dục có vốn đầu tư nước ngoài thực hiện chương trình giảng dạy toàn bộ bằng tiếng nước ngoài trong giáo dục phổ thông, giáo dục thường xuyên, giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học và không điều chỉnh đối với việc dạy và học môn ngoại ngữ, học phần ngoại ngữ.

Cô Phạm Thị Nguyệt, Hiệu trưởng Trường Tiểu học An Hảo (phường Trấn Biên):

Nghị định 222 quy định cụ thể yêu cầu về chuyên môn

Nghị định 222 đã nêu cụ thể yêu cầu về chuyên môn, nghiệp vụ đối với giáo viên tham gia dạy các môn học bằng ngoại ngữ. Theo đó, giáo viên phải đáp ứng yêu cầu về chuyên môn, nghiệp vụ, trình độ đào tạo, bồi dưỡng theo quy định đối với từng cấp học, trình độ đào tạo. Về năng lực ngoại ngữ giáo viên dạy cấp tiểu học, THCS phải có năng lực ngoại ngữ tối thiểu bậc 4 theo Khung năng lực ngoại ngữ 6 bậc dùng cho Việt Nam hoặc tương đương; giáo viên dạy THPT phải có năng lực ngoại ngữ tối thiểu bậc 5 theo Khung năng lực ngoại ngữ 6 bậc dùng cho Việt Nam hoặc tương đương.

Tại Trường Tiểu học An Hảo, nhà trường đã thí điểm dạy môn Toán và Khoa học bằng tiếng Anh từ năm học 2024-2025. Năm học 2025-2026, nhà trường triển khai đại trà cho cả 5 khối và trên tinh thần tự nguyện của phụ huynh. Sau khi triển khai, có hơn 730/hơn 1 ngàn học sinh đăng ký học. Các giáo viên tham gia dạy học đều đạt chuẩn theo Nghị định 222.

Hải Yến (ghi)

Không giỏi ngoại ngữ liệu có học bằng tiếng nước ngoài?

Chị Tuyết Hạnh (ngụ phường Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai) tâm sự: Con của chị được học tiếng Anh ngay từ lớp 1 đến lớp 12 và rèn thêm các kỹ năng nghe, nói tại các trung tâm có giáo viên người nước ngoài. Nhờ vậy, chị mạnh dạn cho con theo học chương trình đào tạo bằng tiếng Anh, ngành quản trị kinh doanh tại một trường đại học ở Thành phố Hồ Chí Minh.

Trái ngược với sự tự tin của chị Tuyết Hạnh, chị H.T. (ngụ xã Bù Gia Mập, tỉnh Đồng Nai) cho biết: Môn tiếng Anh của con gái chị chỉ đạt mức trung bình sau kỳ thi tốt nghiệp THPT. Điều này ảnh hưởng tới việc lựa chọn trường đại học theo sở thích, lẫn ngành học có liên quan về điểm thi tiếng Anh.

“Vì học tập ở trường vùng sâu, vùng xa nên việc được tiếp cận với môn tiếng Anh của con tôi muộn hơn so với các trường ở đô thị vốn tiếp cận ngay từ mẫu giáo, đầu cấp tiểu học. Đồng thời, nơi đây không có trung tâm ngoại ngữ để con tôi học thêm. Vì lẽ đó, khả năng sử dụng ngoại ngữ của con tôi phụ thuộc vào việc dạy học tại trường và việc tự học” - chị H.T. cho hay.

Cũng vì năng lực ngoại ngữ của học sinh mỗi nơi mỗi khác, nhiều phụ huynh bày tỏ lo lắng khi trên mạng xã hội có thông tin, sắp tới nhiều trường học công lập, tư thục áp dụng dạy tiếng nước ngoài có tính chất bắt buộc.

Trả lời vấn đề này, luật sư Vũ Duy Nam hướng dẫn: Thông tin sắp tới nhiều trường học áp dụng dạy tiếng nước ngoài cho học sinh theo hướng bắt buộc là không đúng với tinh thần tự nguyện của người học theo Nghị định 222. Việc quyết định học bằng tiếng nước ngoài theo các môn hoặc chương trình hay không phải do phụ huynh, học sinh quyết định, tùy thuộc vào điều kiện kinh tế, học lực, nhất là trình độ, năng lực ngoại ngữ của người học...

Đoàn Phú

Nguồn: https://baodongnai.com.vn/tin-moi/202509/day-va-hoc-tieng-nuoc-ngoai-tren-tinh-than-tu-nguyen-8a223fc/