Đếm ngược đến đồng bitcoin cuối cùng: Cuộc chiến khốc liệt bắt đầu

(Dân trí) - 95% bitcoin đã được khai thác, chỉ còn chưa tới 1,1 triệu BTC cho cuộc đua nghìn tỷ đôla. Nhưng cú nổ thực sự có thể không đến từ đồng cuối cùng mà từ những gì xảy ra ngay sau đó.

Cỗ máy toàn cầu không bao giờ ngủ

Một nhà máy khổng lồ, trải dài từ những trung tâm dữ liệu mát lạnh ở Thụy Điển, qua các trang trại năng lượng mặt trời ở Texas, đến những cơ sở thủy điện tại Paraguay và Ethiopia không sản xuất ô tô hay điện thoại mà nó sản xuất một thứ vô hình: niềm tin. Nhà máy hoạt động không ngừng nghỉ một giây nào. Đây chính là mạng lưới đào bitcoin.

“Đào bitcoin giống như chơi một trò đoán số khổng lồ trên máy tính”, Frank Holmes, Chủ tịch điều hành của Hive Digital Technologies, giải thích. “Bạn dùng những cỗ máy siêu mạnh để giải các bài toán cực khó. Ai giải được đầu tiên sẽ nhận phần thưởng là những đồng bitcoin mới tinh mà chúng tôi gọi đó là Virgin Bitcoins”.

Nhưng “trò chơi đoán số” này còn mang một sứ mệnh quan trọng hơn; đó là giữ cho cả hệ thống vận hành. Mỗi khi một thợ đào giải xong bài toán, họ không chỉ nhận bitcoin, mà còn có quyền xác thực các giao dịch vừa diễn ra, ghi chúng vào một khối dữ liệu mới và gắn khối đó vào chuỗi sổ cái công khai, bất biến, gọi là blockchain.

Đây chính là “trái tim” của bitcoin, bảo đảm rằng khi tôi gửi bitcoin cho bạn, giao dịch đó là thật, không thể đảo ngược hay gian lận. Và quan trọng nhất, không có tổ chức trung tâm nào có quyền kiểm soát quá trình này. “Không có trung tâm kiểu Visa có thể khóa hệ thống lại”, Holmes nhấn mạnh. Mạng lưới bitcoin được vận hành bởi hơn 21.000 nút mạng độc lập trên toàn cầu. Nếu một phần mạng bị tấn công hay ngừng hoạt động, hàng ngàn nút khác vẫn duy trì, đảm bảo sự an toàn và liên tục cho toàn bộ hệ thống.

Sự phi tập trung này mới là cuộc cách mạng thực sự. Nó gợi nhớ đến Napster những năm 2000 - nền tảng từng chứng minh sức mạnh của mạng ngang hàng (peer-to-peer) và làm chao đảo ngành công nghiệp âm nhạc. Bitcoin cũng đang làm điều tương tự với tài chính, tạo nên một hệ thống nằm ngoài tầm kiểm soát của các ngân hàng lớn và chính phủ.

Tuy nhiên, cuộc chơi ngày nay đã khác rất xa so với thuở ban đầu. Bạn không thể chỉ dùng một chiếc laptop để “đoán số” nữa. Cạnh tranh đã khốc liệt đến mức buộc thợ đào phải sử dụng những cỗ máy chuyên dụng gọi là ASIC (Application-Specific Integrated Circuits) - những con chip được thiết kế chỉ để đào bitcoin với hiệu suất tối đa và tiêu thụ năng lượng tối thiểu.

“Mỗi 10 phút là một pha tranh bóng”, Holmes ví von. “Muốn giành được bóng (bitcoin), bạn phải có chip ASIC mạnh nhất và nguồn điện rẻ nhất”. Cuộc “đoán số” giờ đây đã trở thành một ngành công nghiệp hàng tỷ đôla - một cuộc chạy đua vũ trang công nghệ toàn cầu, nơi hiệu suất và chi phí năng lượng quyết định thắng bại.

Và tất cả những nỗ lực khổng lồ đó đang hướng tới một vạch đích duy nhất, đã được ấn định ngay từ đầu: con số ma thuật 21 triệu.

Khai thác tiền mã hóa là một quá trình tiêu tốn rất nhiều năng lượng do các máy đào hoạt động không ngừng nghỉ một giây nào (Ảnh: CoinCentral).

Cuộc đua hướng tới sự khan hiếm tuyệt đối

Satoshi Nakamoto - nhà sáng lập bí ẩn của bitcoin - đã cài vào hệ thống một “quy tắc vàng”: sẽ chỉ có tối đa 21 triệu bitcoin tồn tại, không hơn, không kém. Đây là một giới hạn cứng, một cam kết mang tính toán học về sự khan hiếm tuyệt đối.

Giờ đây, cuộc đua đến con số 21 triệu ấy đang bước vào hồi kết. Theo Bitcoin Magazine Pro, tính đến tháng 7 năm nay, hơn 94,75% lượng bitcoin, tương đương khoảng 19,9 triệu BTC, đã được khai thác. Sau 16 năm, “kho báu” gần như đã được khai quật, chỉ còn khoảng 1,1 triệu BTC chờ đợi trong lòng “mỏ”.

Vậy tại sao chúng ta đã khai thác được 95% chỉ trong hơn một thập kỷ, nhưng phần còn lại phải mất hơn một thế kỷ nữa? Bí mật nằm ở cơ chế “halving” - giảm một nửa phần thưởng. Cứ sau mỗi 210.000 khối mới, tức khoảng bốn năm một lần, phần thưởng cho thợ đào lại bị cắt một nửa. Năm 2009, mỗi khối mang lại 50 BTC; đến 2012 giảm còn 25 BTC, rồi 12,5 BTC vào 2016. Năm 2020 chỉ còn 6,25 BTC, và từ 2024 là 3,125 BTC. Nếu đúng lộ trình, đến năm 2028, mỗi khối chỉ đem về khoảng 1,5625 BTC.

Cơ chế này biến bitcoin thành một tài sản giảm phát theo đúng nghĩa,giống như một mỏ vàng mà cứ sau 4 năm, việc đào thêm lại khó gấp đôi. Đây cũng là yếu tố đã tạo nên những chu kỳ tăng giá lịch sử và giúp Bitcoin được ví như “vàng kỹ thuật số”. Trong khi nguồn cung vàng vật chất vẫn tăng khoảng 1,7% mỗi năm, tốc độ “lạm phát” của bitcoin lại giảm dần theo cách minh bạch và có thể dự đoán được.

Lộ trình phát hành của bitcoin càng thêm đặc biệt. Đến cuối 2020, hơn 87% nguồn cung đã xuất hiện; đến 2035, dự kiến đạt 99%. Thế nhưng, 1% cuối cùng - những satoshi nhỏ bé - sẽ được khai thác rải rác cho đến tận năm 2140. Và thực tế còn khắc nghiệt hơn: Chainalysis ước tính khoảng 20% số bitcoin đã được khai thác có thể đã biến mất vĩnh viễn vì mất khóa truy cập, quên mật khẩu hoặc chủ sở hữu qua đời. Điều này đồng nghĩa nguồn cung thực sự lưu thông có thể chỉ còn khoảng 17-18 triệu BTC.

Thậm chí, con số cuối cùng có lẽ cũng sẽ không chạm đúng 21 triệu, bởi cách xử lý làm tròn trong mã nguồn khiến tổng cung tối đa có thể thấp hơn đôi chút.

Chúng ta đang sống trong giai đoạn cuối cùng của kỷ nguyên “khai phá” bitcoin. Và câu hỏi lớn nhất trị giá hàng nghìn tỷ đôla giờ là: Khi không còn đồng bitcoin mới nào được tạo ra, điều gì sẽ giữ cho “cỗ máy toàn cầu” này tiếp tục vận hành?

Đó chính là canh bạc lớn nhất của bitcoin.

94,75% trong tổng nguồn cung tối đa 21 triệu bitcoin (khoảng 19.9 triệu BTC), đã được lưu hành; điều này có nghĩa chỉ còn lại khoảng 1,1 triệu BTC đang chờ được khai thác (Minh họa: Coinflip).

Cuộc sống sau năm 2140: Canh bạc lớn nhất của bitcoin

Năm 2140, khối cuối cùng được giải, phần thưởng bitcoin mới chấm dứt. Từ khoảnh khắc ấy, tổng nguồn cung bitcoin sẽ vĩnh viễn không đổi. Nhưng điều gì sẽ khiến các thợ đào tiếp tục bỏ ra hàng tỷ đôla tiền điện và phần cứng để bảo vệ mạng lưới?

Câu trả lời của Satoshi nằm ở một nguồn thu nhập khác: phí giao dịch.

Mỗi khi bạn gửi một giao dịch bitcoin, bạn có thể kèm theo một khoản phí nhỏ để khuyến khích thợ đào ưu tiên xử lý. Hiện tại, khoản phí này chỉ chiếm một phần nhỏ so với phần thưởng khối. Nhưng trong tương lai, nó được thiết kế để trở thành nguồn thu nhập duy nhất và then chốt cho các thợ đào.

Đây là một canh bạc lớn dựa trên giả định rằng vào năm 2140, mạng lưới bitcoin đủ lớn và giá trị để người dùng sẵn sàng trả phí để sử dụng. Và tương lai có thể đi theo 2 hướng chính hoặc là sự pha trộn của cả hai:

Bitcoin trở thành "vàng 2.0": Lớp lưu trữ giá trị tối thượng

Trong kịch bản này, bitcoin không phải là thứ bạn dùng để mua một tách cà phê. Blockchain gốc của bitcoin sẽ trở thành một lớp thanh toán và lưu trữ giá trị tối thượng, chỉ dành cho các giao dịch lớn, có giá trị cao, ví dụ như giao dịch giữa các ngân hàng trung ương, các tập đoàn đa quốc gia, hoặc việc chuyển giao tài sản trị giá hàng triệu đôla.

Với những giao dịch khổng lồ như vậy, việc trả một khoản phí vài trăm, thậm chí vài ngàn đô la để đảm bảo tính an toàn, bảo mật và không thể đảo ngược là hoàn toàn chấp nhận được. Tổng hợp lại, những khoản phí này sẽ đủ lớn để tạo ra một "ngân sách bảo mật" bền vững, khuyến khích các thợ đào tiếp tục công việc của mình.

Sự trỗi dậy của các "xa lộ giao dịch" - Layer 2

Để giải quyết vấn đề giao dịch hàng ngày, các giải pháp "Layer 2" (lớp thứ hai) như Lightning Network đã ra đời. Hãy hình dung blockchain bitcoin là một hệ thống chuyển khoản liên ngân hàng, chậm và đắt đỏ nhưng cực kỳ an toàn. Thì Lightning Network giống như thẻ tín dụng hoặc ví điện tử của bạn - nhanh, rẻ và hiệu quả cho các giao dịch nhỏ lẻ.

Các giải pháp này cho phép hàng triệu giao dịch nhỏ diễn ra "bên ngoài" chuỗi chính một cách tức thời với chi phí gần như bằng không. Chúng chỉ sử dụng blockchain chính để "tất toán" cuối cùng khi cần thiết. Mô hình này cho phép bitcoin mở rộng quy mô để phục vụ hàng tỷ người dùng mà không làm tắc nghẽn mạng lưới chính. Phí giao dịch trên blockchain gốc vẫn cao, nhưng nó không ảnh hưởng đến người dùng thông thường trong các hoạt động hàng ngày.

Khi đồng BTC cuối cùng được khai thác, thợ đào sẽ chỉ còn sống nhờ phí giao dịch - một cột mốc lịch sử của thế giới tiền số (Ảnh: iStock).

Hành trình của bitcoin đang chuyển từ một cuộc đua nước rút sang một cuộc chạy marathon. Giai đoạn đầu với phần thưởng khối hào phóng giống như một cú bứt tốc để phân phối bitcoin ra toàn cầu và khởi động mạng lưới. Nhưng giờ đây, và kéo dài đến tận năm 2140, đó sẽ là cuộc chạy đường dài, nơi tốc độ phát hành chậm lại và giá trị thật sự của mạng lưới bị đặt dưới thử thách.

Sau năm 2140, cuộc đua sẽ trở thành một marathon vĩnh cửu. An ninh mạng lưới không còn được duy trì nhờ “in” ra đồng mới mà hoàn toàn dựa vào giá trị kinh tế và tiện ích mà nó mang lại cho người dùng.

Canh bạc của Satoshi Nakamoto chính là ở chỗ: liệu mô hình kinh tế mà ông thiết kế có đủ tinh vi và bền vững để tự vận hành qua hàng thế kỷ? Câu trả lời sẽ quyết định liệu bitcoin có trở thành một nền tảng tài chính toàn cầu, hay chỉ là một chương thoáng qua nhưng đáng nhớ trong lịch sử công nghệ.

Cuộc đua vĩ đại nhất của kỷ nguyên số vẫn còn một chặng đường dài phía trước.

Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/dem-nguoc-den-dong-bitcoin-cuoi-cung-cuoc-chien-khoc-liet-bat-dau-20250823130635738.htm