Định hình tương lai thanh toán số

Chuyển đổi số và phát triển thanh toán không dùng tiền mặt đang trở thành trụ cột của nền kinh tế số. Mục tiêu quốc gia 80% người trưởng thành có tài khoản ngân hàng vào năm 2025, mỗi giao dịch được thực hiện bằng 1 “chạm” làm thay đổi thói quen tiêu dùng, bước chuyển để nền kinh tế hướng tới minh bạch, hiện đại, bền vững.

Thanh toán không tiếp xúc bằng thẻ NAPAS trên mạng lưới xe buýt.

Theo Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, Chính phủ đặt mục tiêu tốc độ tăng trưởng giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt đạt 20 đến 25% mỗi năm. Mục tiêu này phản ánh quyết tâm đưa Việt Nam tiến nhanh vào nền kinh tế số, trong đó thanh toán số giữ vai trò hạ tầng trọng yếu, kết nối người dân-doanh nghiệp-Chính phủ trên cùng một nền tảng công nghệ hiện đại.

Thanh toán số-nền tảng của kinh tế số

Những năm gần đây, hạ tầng thanh toán ở Việt Nam phát triển với tốc độ vượt bậc. Từ thẻ ngân hàng, ví điện tử, mã QR đến ngân hàng số, Mobile Banking,… trở thành “hơi thở” của cuộc sống hiện đại. Phó Trưởng phòng Phát triển Kênh số và Đối tác, Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) Trần Văn Thành cho biết: Công nghệ số đã trở thành nền tảng thiết yếu và động lực tất yếu cho tăng trưởng của nền kinh tế, trong đó thanh toán số nổi lên hàng đầu, hình thành hệ sinh thái tài chính hiện đại. Tổng giá trị giao dịch TTKDTM năm 2024 đạt tới 295,2 triệu tỷ đồng, gấp 26 lần GDP; số lượng giao dịch đạt 17,7 tỷ lượt, tăng 56% so với năm 2023. Riêng thanh toán qua mã QR trong quý I/2025 tăng hơn 81%, một con số thể hiện sự thay đổi mạnh mẽ trong hành vi người tiêu dùng.

Một trong những điểm sáng hạ tầng thanh toán của Việt Nam là sự phát triển của NAPAS, đơn vị trung gian kết nối 68 ngân hàng, công ty tài chính, đối tác cung cấp hạ tầng thanh toán để người dân sử dụng. Theo Phó Tổng Giám đốc NAPAS Nguyễn Hoàng Long, trong tháng 9 và 10/2025, trung bình hệ thống NAPAS xử lý 35 đến 36 triệu giao dịch mỗi ngày, tương ứng mỗi ngày có khoảng 70 triệu lượt người dân sử dụng dịch vụ chuyển tiền, thanh toán của NAPAS và các đơn vị thành viên cung cấp. Thông qua sự kết nối, có thể “chạm” đến 1/3 dân số Việt Nam mỗi ngày.

Trước đó, trong năm 2024, hệ thống NAPAS xử lý gần 10 tỷ giao dịch; dự kiến năm 2025 là 11 đến 12 tỷ giao dịch. Không dừng lại ở trong nước, NAPAS đang mở rộng hợp tác quốc tế. Trong năm 2025, đơn vị dự kiến hoàn tất kết nối chiều thanh toán xuyên biên giới bằng mã QR cho du khách Trung Quốc vào Việt Nam và chiều ngược lại sẽ triển khai vào năm 2026. Hệ thống cũng đang xúc tiến kết nối với Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, tạo tiền đề để hạ tầng thanh toán Việt Nam vươn ra khu vực và thế giới.

Bài học từ các quốc gia đi trước cho thấy: Người dân Trung Quốc dùng điện thoại để đi tàu điện từ năm 2017; Nhật Bản thanh toán vé tàu, xe buýt, hàng hóa thông thường được tích hợp trên cùng một ứng dụng. Ở Việt Nam, với tỷ lệ người dùng di động cao và hạ tầng thanh toán phát triển, hoàn toàn có thể rút ngắn khoảng cách với các nước tiên tiến. Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) Phạm Tiến Dũng chia sẻ: “Thanh toán số phải đến được với mọi người dân trong từng dịch vụ công cộng. Nếu đi tàu điện mà vẫn cần đeo nhiều loại thẻ, nghĩa là chúng ta chưa hoàn thành trọng trách”. Từ đó, Phó Thống đốc yêu cầu các ngân hàng phối hợp để tích hợp các phương tiện thanh toán hiện có vào hệ thống giao thông công cộng, hướng tới một đô thị không tiền mặt đúng nghĩa.

Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH MTV Đường sắt Hà Nội Khuất Việt Hùng cho biết, tuyến Cát Linh-Hà Đông đang thử nghiệm hệ thống thanh toán điện tử mới, cho phép hành khách qua cổng bằng căn cước công dân, thẻ Visa hoặc mã QR. Ứng dụng Hà Nội Metro cũng hỗ trợ vé điện tử định danh bằng nhận diện khuôn mặt, bảo đảm an toàn, tiện lợi, hiện đại.

Hành lang pháp lý phải đi trước một bước

Số liệu mới nhất từ NHNN cho thấy, trong 7 tháng đầu năm 2025, giao dịch QR code tăng 66,7% về số lượng và 159,6% về giá trị so với cùng kỳ; 87% người trưởng thành đã có tài khoản ngân hàng; nhiều tổ chức tín dụng ghi nhận hơn 90% giao dịch thực hiện qua kênh số. Tuy nhiên, đi cùng sự tăng trưởng là thách thức về an toàn, an ninh mạng. “Chính vì thế, chuyển đổi số muốn đi xa thì hành lang pháp lý phải đi trước một bước”, Vụ trưởng Vụ Thanh toán (NHNN) Phạm Anh Tuấn khẳng định.

Những năm gần đây, NHNN đã hoàn thiện khung pháp lý ở nhiều cấp độ. Các đạo luật quan trọng như Luật Giao dịch điện tử năm 2023, Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân năm 2025 tạo nền tảng cho ngân hàng số, định danh điện tử và chia sẻ dữ liệu an toàn.

Cùng với đó là Nghị định số 52/2024/NĐ-CP về thanh toán không dùng tiền mặt, Nghị định số 94/2025/NĐ-CP về cơ chế thử nghiệm Fintech và Quyết định số 316/QĐ-TTg về Mobile Money, đã góp phần hình thành khung khổ pháp lý toàn diện, minh bạch, linh hoạt. Các giải pháp bảo mật đa lớp cũng được áp dụng rộng rãi, nổi bật là việc triển khai quy định xác thực sinh trắc học bắt buộc cho các giao dịch lớn và ứng dụng công nghệ Tokenization (mã hóa số thẻ) để bảo đảm an toàn tuyệt đối cho giao dịch di động. Bên cạnh đó, NHNN đã triển khai thí điểm hệ thống SIMO (giám sát và phòng ngừa rủi ro gian lận), hỗ trợ cảnh báo kịp thời, giúp dừng/hủy bỏ giao dịch chuyển tiền nghi ngờ gian lận với tổng số tiền hơn 1.500 tỷ đồng tính đến đầu tháng 9/2025.

Tuy nhiên, câu chuyện chuyển đổi số trong thanh toán không đơn thuần là công nghệ. Chuyên gia Nguyễn Xuân Thành (Đại học Fulbright Việt Nam) nhấn mạnh: “Công nghệ là động lực, nhưng con người và văn hóa mới là nền tảng. Một nền tài chính thông minh, nhân văn không chỉ dựa vào máy móc, đó còn là niềm tin của xã hội và sự đồng hành ở mỗi người dân”.

HỒNG ANH

Nguồn: https://nhandan.vn/dinh-hinh-tuong-lai-thanh-toan-so-post915181.html