Độc giả thay đổi ra sao sau 100 năm?

Tờ "Thanh Niên" ra đời ngày 21/6/1925 do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập là tờ báo đầu tiên mở đầu cho dòng báo chí cách mạng (ảnh tư liệu)

Từ buổi bình minh của báo chí cách mạng

Cách đây một thế kỷ, báo chí cách mạng Việt Nam ra đời trong bối cảnh đất nước bị thực dân đô hộ, nhân dân sống trong cảnh áp bức, bóc lột. Trong hoàn cảnh đó, báo chí mang trên mình sứ mệnh lớn lao: tuyên truyền lý tưởng cách mạng, giác ngộ quần chúng, kêu gọi tinh thần yêu nước và đấu tranh giải phóng dân tộc. Tờ “Thanh Niên” ra đời ngày 21/6/1925 do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập là tờ báo đầu tiên mở đầu cho dòng báo chí cách mạng. Người đọc thời ấy là những thanh niên yêu nước, công nhân, nông dân, học sinh… đang khao khát một con đường thoát khỏi ách nô lệ.

Thời kỳ này, độc giả không chỉ tiếp nhận thông tin mà còn sẵn sàng “trả giá” để giữ và truyền tay những tờ báo quý giá. Trong hồi ức của những cán bộ lão thành, việc đọc báo trong bóng tối, che giấu trong bao gạo, trong túi áo, hay lén chuyền tay nhau là chuyện thường thấy. Một tờ “Cờ Giải Phóng” hay “Sự Thật” không chỉ là một bản tin, mà là một vũ khí cách mạng.

Ngay tại Hải Dương - vùng đất có truyền thống yêu nước và cách mạng - cũng sớm hình thành lực lượng bạn đọc gắn bó với báo chí. Những cán bộ tiền khởi nghĩa từng kể rằng, chỉ cần một người biết chữ thì cả làng cũng có thể "đọc" được báo: Người đọc thành tiếng, người nghe, rồi bàn luận, chia sẻ. Lúc đó, độc giả là đồng chí, chiến sĩ trên cùng một trận tuyến tư tưởng.

Sự hình thành các chuyên mục báo chí thời kỳ này còn đơn giản, nhưng đầy sức lay động. Mục “Tin hoạt động cách mạng”, “Gương anh hùng”, “Bài học từ Liên Xô”, “Lời kêu gọi của Bác”… được người đọc háo hức chờ đợi. Bài viết không trau chuốt ngôn ngữ mà dồn toàn tâm huyết để khơi gợi lòng yêu nước và lý tưởng cách mạng. "Hồi đó cả xóm mới có 1 tờ báo khổ nhỏ, trong khi chiếu bóng cả tháng mới có 1 lần, văn công vài năm mới diễn một đợt nên có tờ báo trong tay là tôi đọc không sót một chữ, đến cả những chi tiết như măng sét, nơi in ấn tôi cũng đọc", Nghệ sĩ Ưu tú, nhà giáo Khúc Hà Linh, 80 tuổi, chia sẻ về sự "khát" thông tin thời kỳ đó.

Bạn đọc thay đổi thời kỳ đổi mới

Bước vào thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, thống nhất đất nước và đặc biệt là từ sau đổi mới (1986), báo chí Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ cả về nội dung và hình thức. Độc giả cũng thay đổi dần theo nhịp sống và yêu cầu xã hội mới.

Nghệ sĩ Ưu tú, nhà giáo Khúc Hà Linh theo dõi báo chí hằng ngày và cộng tác với nhiều tờ báo

Sự phát triển của các loại hình báo chí: báo in, phát thanh, truyền hình đã mở rộng phạm vi tiếp cận độc giả. Những tờ báo như “Nhân Dân”, “Quân đội Nhân dân”, “Lao động”, “Tuổi Trẻ”, “Thanh Niên”... dần hình thành đội ngũ độc giả riêng: công nhân, nông dân, trí thức, doanh nhân, cán bộ công chức…

Chuyên mục cũng trở nên đa dạng, gắn với từng nhóm độc giả: “Bạn đọc viết” (phản ánh ý kiến nhân dân), “Pháp luật và đời sống”, “Doanh nghiệp - Doanh nhân”, “Sức khỏe”, “Tiêu dùng thông minh”, “Tâm sự bạn trẻ”, “Góc nhìn chuyên gia”... xuất hiện ngày càng nhiều. Mỗi chuyên mục là một “cánh cửa” để độc giả đồng hành cùng báo chí.

Tại Hải Dương, từ khi thành lập tờ “Tin Hải Dương” đến "Hải Dương mới" và sau này là “Báo Hải Dương”, báo chí địa phương cũng hoà vào dòng chảy này. Người đọc không chỉ tiếp nhận mà còn chủ động gửi thư, gọi điện, góp ý, thậm chí phản biện thông qua các diễn đàn trên báo. Độc giả trở thành một chủ thể trong quá trình làm báo. Những bài viết từ phản ánh của người dân đã thúc đẩy cơ quan chức năng vào cuộc.

Công chúng báo chí thời kỳ này bắt đầu thể hiện rõ tính phân tầng. Họ đòi hỏi thông tin phải nhanh, chính xác, có chiều sâu, gắn với thực tế đời sống. Những tờ báo biết lắng nghe, thay đổi cách viết, cách trình bày để “nói đúng điều độc giả quan tâm” thì giữ được bạn đọc. Ngược lại, báo nào sa vào tuyên truyền một chiều, ngôn ngữ khuôn sáo, trình bày đơn điệu thì dần bị lãng quên.

Thách thức giữ chân độc giả trong thời đại AI

Bước sang thế kỷ XXI, đặc biệt từ sau năm 2010, cùng với sự bùng nổ của internet, mạng xã hội, báo chí Việt Nam chuyển dịch mạnh mẽ sang nền tảng số. Độc giả không còn chỉ đọc báo in, mà đọc mọi lúc, mọi nơi qua điện thoại, máy tính bảng. Họ cũng không chỉ đọc mà còn tương tác, chia sẻ, phản hồi, thậm chí trở thành “nhà báo công dân” qua mạng xã hội.

Độc giả trẻ tiếp nhận thông tin qua nhiều kênh, nơi nào có nội dung hấp dẫn, cập nhật nhanh, đúng nhu cầu thì họ ở lại

Bức tranh độc giả hiện đại đang thay đổi chóng mặt. Theo thống kê của Bộ Khoa học và Công nghệ, Việt Nam hiện có hơn 77 triệu người dùng internet, với hàng chục triệu người đọc tin tức qua báo điện tử, app tin tức, YouTube, TikTok… Khái niệm “độc giả trung thành” ngày càng hiếm. Người đọc ngày nay “trôi nổi” giữa các nền tảng, nơi nào có nội dung hấp dẫn, cập nhật nhanh, đúng nhu cầu thì họ ở lại.

Báo chí chính thống đang đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt từ các kênh thông tin phi truyền thống, thậm chí từ trí tuệ nhân tạo (AI). Sự xuất hiện của các công cụ tạo tin tức tự động, deepfake, nội dung xuyên tạc trên mạng đặt ra yêu cầu cấp bách: Báo chí phải “lấy lại niềm tin” của người đọc bằng sự chính xác, nhân văn và trách nhiệm xã hội.

Độc giả Hải Dương hôm nay cũng không còn chỉ đọc báo in. Báo Hải Dương điện tử, Fanpage Báo Hải Dương, Truyền hình Hải Dương, các kênh YouTube... đang trở thành những “địa chỉ” quen thuộc. Từ các cụ hưu trí đọc báo buổi sáng, đến các bạn trẻ lướt tin trên TikTok, từ doanh nghiệp theo dõi chuyên mục “Chuyển đổi số”, đến nông dân xem video hướng dẫn sản xuất sạch, tất cả cho thấy một thế hệ độc giả đa dạng, thông minh và luôn “khát” sự đổi mới.

Điều đáng chú ý là dù công nghệ có thay đổi, bản chất của độc giả vẫn còn nguyên giá trị: họ cần thông tin trung thực, gần gũi, có ích. Những loạt bài điều tra, những chuyên mục nhân văn, những cây bút phản biện sắc sảo vẫn luôn có chỗ đứng. Ví dụ, chuyên mục “Từ thông tin bạn đọc”, "Ý kiến bạn đọc", “Dân hỏi – chính quyền trả lời”… của Báo và Đài Phát thanh - Truyền hình Hải Dương là minh chứng rõ ràng cho sự chuyển hóa giữa thông tin và hành động.

"Báo chí đang đứng trước thách thức vừa phải đổi mới nội dung để phù hợp với độc giả số, vừa giữ vững bản lĩnh chính trị, sự chuẩn mực và tính chính xác. Trong bối cảnh mạng xã hội lan truyền thông tin nhanh nhưng dễ sai lệch, báo chí chính thống càng cần khẳng định vai trò người gác cổng thông tin đáng tin cậy", Chủ tịch Hội Nhà báo tỉnh Hải Dương Vũ Văn Uý chia sẻ.

Báo Hải Dương có nhiều bạn đọc trong top 5 báo Đảng địa phương cả nước

100 năm trước, độc giả báo chí cách mạng sẵn sàng hy sinh để bảo vệ từng tờ báo. Họ là chiến sĩ. 50 năm trước, độc giả gắn bó với báo để học hỏi, tin tưởng và góp phần xây dựng xã hội mới. Họ là người đồng hành. Ngày nay, độc giả hiện đại là những công dân số, vừa nhanh nhạy, vừa thách thức, vừa đòi hỏi cao.

Bởi vậy, cần nhấn mạnh tầm quan trọng của chuyển đổi số báo chí, từ việc ứng dụng AI, dữ liệu lớn, đa nền tảng, đến đào tạo lại đội ngũ phóng viên để sản xuất nội dung phù hợp với thời đại.

NGÂN HẠNH

Nguồn: https://baohaiduong.vn/doc-gia-thay-doi-ra-sao-sau-100-nam-413601.html