Đổi mới tư duy, nhận thức về doanh nghiệp nhà nước

Tính đến năm 2024, cả nước có hơn 670 doanh nghiệp nhà nước, trong đó có 473 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ, 198 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ. Tổng tài sản đạt hơn 5,6 triệu tỷ đồng, vốn chủ sở hữu đạt gần 3 triệu tỷ đồng, tổng doanh thu đạt gần 3,3 triệu tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế đạt hơn 227.000 tỷ đồng, đóng góp hơn 29% GDP của đất nước.

Báo cáo của Chính phủ về hoạt động đầu tư quản lý, sử dụng vốn nhà nước tại doanh nghiệp năm 2024 cho thấy, kết quả hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp nhà nước đã được cải thiện. Các chỉ tiêu chủ yếu về tài chính như doanh thu, lãi phát sinh trước thuế, các khoản nộp ngân sách đều tăng so với cùng kỳ năm 2023. Các doanh nghiệp tiếp tục thực hiện tốt việc bảo toàn, phát triển vốn, tài sản. Các nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh, đầu tư phát triển theo kế hoạch cơ bản hoàn thành.

Dù đạt được những kết quả tích cực nhưng Chính phủ cũng thẳng thắn nhìn nhận, vai trò của doanh nghiệp nhà nước trong dẫn dắt, tạo động lực cho doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế phát triển và thúc đẩy liên kết, hình thành chuỗi giá trị gia tăng còn hạn chế. Chỉ có một số tập đoàn, tổng công ty lớn hoạt động trong những ngành có ảnh hưởng quyết định đến việc nâng cao sức cạnh tranh, dẫn dắt quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế. Còn lại hầu hết doanh nghiệp đều vận hành theo phương thức khép kín, tạo thành chuỗi sản xuất khép kín nội bộ, chưa tạo nhiều điều kiện để doanh nghiệp khác tham gia vào chuỗi sản xuất, tiêu thụ.

Bên cạnh đó, nguồn lực về vốn, tài sản chưa được khơi thông hoàn toàn do các quy định về phân công, phân cấp thẩm quyền quyết định đầu tư. Chưa trao quyền tự chủ cho doanh nghiệp đối với các quyết định đầu tư lớn, các quyết định có tính rủi ro. Việc đầu tư trở lại của Nhà nước cho doanh nghiệp còn hạn chế và chưa kịp thời do phạm vi đầu tư vốn bị bó hẹp, trình tự, thủ tục còn rườm rà, phức tạp. Đặc biệt, tính chủ động, cạnh tranh trong hoạt động sản xuất, kinh doanh còn hạn chế dẫn đến mất cơ hội.

Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến những tồn tại, hạn chế trên là bởi quy định pháp luật về đầu tư của doanh nghiệp nhà nước chưa đồng bộ, thống nhất, phải tham chiếu nhiều văn bản dẫn đến quá trình chuẩn bị đầu tư kéo dài. Chưa đẩy mạnh phân công, phân cấp, tạo sự chủ động cho doanh nghiệp đưa ra những quyết định nhanh, kịp thời, đón bắt các cơ hội và xu hướng đầu tư trong bối cảnh mới. Nhiều doanh nghiệp chưa chủ động nghiên cứu, đổi mới khoa học, công nghệ; trình độ quản trị doanh nghiệp còn hạn chế chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới. Mục tiêu đầu tư của chủ sở hữu nhà nước tại một số tập đoàn kinh tế, tổng công ty chưa rõ ràng, chưa tách bạch nhiệm vụ đầu tư vì hiệu quả và vì mục tiêu chính trị, xã hội dẫn tới khó khăn trong giám sát, đánh giá hoạt động và quản trị doanh trị doanh nghiệp.

Để khắc phục tình trạng này, Quốc hội đã thông qua Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp tại Kỳ họp thứ Chín - tạo hành lang pháp lý quan trọng giúp thống nhất, minh bạch hóa việc quản lý, sử dụng vốn nhà nước, tăng cường phân cấp và nâng cao trách nhiệm của cơ quan đại diện chủ sở hữu. Luật cũng thể hiện rõ tinh thần đổi mới tư duy quản lý từ “quản lý chặt để không sai” sang “quản lý hiệu quả để tạo giá trị”. Đồng thời xác định nguyên tắc quản lý vốn nhà nước theo thông lệ quốc tế, gắn trách nhiệm giải trình của cơ quan đại diện chủ sở hữu với hiệu quả đầu tư. Mở rộng quyền tự chủ của doanh nghiệp trong quyết định đầu tư, nhân sự và chiến lược kinh doanh.

Đây là bước tiến quan trọng, tạo đột phá về thể chế để các doanh nghiệp nói riêng, khu vực kinh tế nhà nước nói chung phát triển năng động, hiệu quả, phù hợp với yêu cầu hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, để thực hiện được điều này, theo nguyên Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển, giải pháp đầu tiên và quan trọng nhất là phải tiếp tục đổi mới tư duy trong xây dựng, hoàn thiện thể chế cũng như nhận thức về doanh nghiệp nhà nước trong bối cảnh mới. Có như vậy, doanh nghiệp nhà nước mới có thể tiếp tục phát huy và phát huy tối đa vị trí, vai trò chủ đạo, then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/doi-moi-tu-duy-nhan-thuc-ve-doanh-nghiep-nha-nuoc-10390928.html