Đổi mới và hiện đại hóa công nghệ: Hướng đi tất yếu của ngành khai khoáng

(Chinhphu.vn) - Trong bối cảnh công nghệ khai khoáng thế giới đang chuyển dịch nhanh sang mô hình mỏ thông minh, Việt Nam đứng trước yêu cầu cấp thiết phải hiện đại hóa hoạt động khai thác, chế biến.

PGS.TS Phùng Mạnh Đắc, Tổng Thư ký Hội Khoa học và Công nghệ Mỏ Việt Nam: Công nghệ khai khoáng thế giới đang thay đổi rất nhanh, hướng đến mô hình mỏ số, mỏ thông minh, tích hợp tự động hóa ở mức độ cao.

Tại Tọa đàm "Đổi mới và hiện đại hóa công nghệ trong ngành công nghiệp khai khoáng" do Tạp chí Công Thương tổ chức sáng 14/11, các chuyên gia và đại diện cơ quan quản lý nhấn mạnh những giải pháp chiến lược để ngành khai khoáng tiến vào giai đoạn phát triển xanh, an toàn và hiệu quả hơn.

Ngành khai khoáng cần bước vào giai đoạn hiện đại hóa mạnh mẽ

Đánh giá về thực trạng, PGS.TS Phùng Mạnh Đắc, Tổng Thư ký Hội Khoa học và Công nghệ mỏ Việt Nam, cho rằng công nghệ khai khoáng thế giới đang thay đổi rất nhanh, hướng đến mô hình mỏ số, mỏ thông minh, tích hợp tự động hóa ở mức độ cao. Trong khi đó, Việt Nam đang ở giai đoạn chuyển tiếp với một số mỏ lộ thiên có trình độ tương đương các nước đi trước, nhưng khai thác hầm lò vẫn còn hạn chế về mức độ cơ giới hóa.

Ông cho biết trong 10 năm qua, Tập đoàn công nghiệp Than-Khoáng sản Việt Nam (TKV) đã có những bước tiến mạnh mẽ nhờ hai đề án lớn về tự động hóa, cơ giới hóa, tin học hóa và chuyển đổi số.

Việc chuyển đổi số trong quản trị mỏ cũng có bước tiến rõ rệt, như số hóa tác nghiệp kiểm soát người vào lò, giao ca, giao ban hay quản trị tài nguyên. Những kết quả này cho thấy ngành hoàn toàn có thể tiến xa hơn nếu tiếp tục đẩy mạnh đổi mới công nghệ trong 5-10 năm tới.

TS. Đào Duy Anh, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương): Đổi mới công nghệ là điều kiện quan trọng giúp ngành nâng năng suất lao động, giảm tiêu hao nguyên - nhiên liệu, cải thiện năng lực cạnh tranh và đóng góp vào mục tiêu phát thải ròng bằng 0

Từ góc độ quản lý nhà nước, TS. Đào Duy Anh, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương), nhấn mạnh đây là chủ trương xuyên suốt của Chính phủ. Ông cho rằng đổi mới công nghệ là điều kiện quan trọng giúp ngành nâng năng suất lao động, giảm tiêu hao nguyên-nhiên liệu, cải thiện năng lực cạnh tranh và đóng góp vào mục tiêu phát thải ròng bằng 0.

"Ba nhóm giải pháp lớn sẽ được Bộ Công Thương ưu tiên giai đoạn tới là: Nâng cấp công nghệ-thiết bị; hoàn thiện chính sách theo hướng linh hoạt, phù hợp loại hình doanh nghiệp; và thúc đẩy nghiên cứu, hợp tác quốc tế để nhanh chóng tiếp nhận công nghệ tiên tiến", ông Đào Duy Anh nêu rõ.

Nhiều hướng nghiên cứu mới mở ra cơ hội phát triển xanh trong khai khoáng

Đại diện Viện Vật liệu sinh học và môi trường, PGS.TS. Thượng tá Lã Đức Dương cho biết, Viện đang tập trung nghiên cứu ba nhóm chủ lực: Khoáng sản-vật liệu xanh; năng lượng sạch và hóa phẩm tăng cường thu hồi dầu khí.

Trong đó, nổi bật là nghiên cứu tận dụng xỉ thải để tạo vật liệu TiO₂ tinh khiết, cùng các vật liệu hấp phụ xử lý kim loại nặng đều đã được bảo hộ sáng chế. Viện cũng phát triển vật liệu graphite cầu cho pin Li-ion, thiết lập dây chuyền pilot cho sản phẩm phục vụ lĩnh vực tích trữ năng lượng.

PGS.TS. Thượng tá Lã Đức Dương: Doanh nghiệp triển khai công nghệ mới đang gặp ba nhóm khó khăn: Điều kiện vỉa mỏ phức tạp; chi phí đầu tư lớn cho pilot và dây chuyền công nghiệp và rủi ro về môi trường vận hành.

Với dầu khí, Viện đã xây dựng nhóm sản phẩm polyme ưa-kỵ nước để tăng thu hồi dầu, thử nghiệm thực tế tại Cửu Long và Nam Côn Sơn cho thấy hiệu quả cải thiện 5-12% lượng dầu thu hồi và giảm lượng nước khai thác tới 10-20%.

Tuy nhiên, theo ông Lã Đức Dương, doanh nghiệp triển khai công nghệ mới đang gặp ba nhóm khó khăn: Điều kiện vỉa mỏ phức tạp; chi phí đầu tư lớn cho pilot và dây chuyền công nghiệp và rủi ro về môi trường vận hành.

"Cơ chế hỗ trợ cần rõ ràng và khuyến khích hơn, từ quỹ tài trợ thử nghiệm, ưu đãi thuế cho thiết bị mới đến quy định bảo hộ sở hữu trí tuệ," ông Lã Đức Dương đề xuất.

Nêu giải pháp, PGS.TS Phùng Mạnh Đắc cho rằng, ngành cần tăng tốc chuyển đổi số và tự động hóa; áp dụng vận tải bằng pin điện, pin nhiên liệu thay cho diesel; mở rộng cơ giới hóa khai thác hầm lò và sử dụng băng tải dốc cho mỏ xuống sâu tới -300 m. Những giải pháp này không chỉ giảm tổn thất tài nguyên mà còn cải thiện mạnh mẽ điều kiện an toàn và hiệu quả khai thác.

TS. Đào Duy Anh nhấn mạnh, cần tiếp tục hoàn thiện hạ tầng khoa học-công nghệ, thúc đẩy hợp tác giữa viện nghiên cứu và doanh nghiệp, đồng thời xây dựng cơ chế đồng bộ để khuyến khích đổi mới. "Nếu làm tốt, ngành khai khoáng Việt Nam hoàn toàn có thể bước vào giai đoạn phát triển xanh, thông minh và bền vững hơn trong những năm tới", ông Đào Duy Anh khẳng định.

Anh Thơ

Nguồn: https://baochinhphu.vn/doi-moi-va-hien-dai-hoa-cong-nghe-huong-di-tat-yeu-cua-nganh-khai-khoang-102251114154247896.htm