Drone "tham chiến" bảo vệ động vật quý hiếm

Trong bối cảnh nhiều loài động vật hoang dã quý hiếm đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng do nạn săn bắt và buôn bán trái phép, việc ứng dụng khoa học công nghệ, đặc biệt là máy bay không người lái của Trung tâm Bảo tồn Động vật hoang dã Việt Nam để theo dõi và bảo vệ các loài động vật hoang dã đã đem lại những kết quả đáng ghi nhận.

Đơn vị đầu tiên sử dụng công nghệ máy bay không người lái giám sát tê tê

Thạc sĩ Nguyễn Văn Thái, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Động vật hoang dã Việt Nam (Save Vietnam's Wildlife - SVW) cho biết, SVW là một trong những đơn vị đầu tiên tại Việt Nam mạnh dạn thử nghiệm và áp dụng công nghệ máy bay không người lái để giám sát hoạt động của tê tê sau khi được tái thả. "Công nghệ này hoạt động dựa trên nguyên lý gắn một thiết bị phát sóng nhỏ gọn lên cá thể tê tê và một thiết bị thu sóng tương ứng được lắp đặt trên máy bay không người lái”, anh Thái giải thích.

Áp dụng công nghệ máy bay không người lái để giám sát hoạt động của tê tê sau khi được tái thả. Ảnh: NVCC.

Anh Thái cho hay, khi một cá thể tê tê được trả về với môi trường tự nhiên, vô vàn câu hỏi và lo lắng nảy sinh: Liệu nó có thể sống sót và thích nghi được với điều kiện khắc nghiệt của cánh rừng? Nó có nguy cơ bị săn bắt trở lại không? Tập tính hoạt động và quá trình phát triển của nó sẽ diễn ra như thế nào? Đây đều là những trăn trở lớn của những người làm công tác bảo tồn.

"Khi chúng tôi tái thả những cá thể tê tê đã được gắn thiết bị theo dõi, máy bay không người lái sẽ được điều khiển bay lượn trong khu vực rừng. Thiết bị thu sóng trên máy bay sẽ ghi nhận tín hiệu phát ra từ những con tê tê đó. Dữ liệu này giúp chúng tôi xác định được vị trí tương đối của chúng trong một phạm vi nhất định”, anh Thái nói.

Dù có một sai số nhất định, khoảng vài chục mét, nhưng thông tin này vô cùng quý giá. Nó cho phép các cán bộ nghiên cứu khoanh vùng và tiếp cận khu vực có tín hiệu, từ đó tìm ra nơi con vật đang ẩn náu hoặc hoạt động. Dựa trên đó, các biện pháp theo dõi chi tiết hơn như đặt bẫy ảnh hoặc các phương pháp giám sát khác sẽ được triển khai để đánh giá tình trạng và sự thích nghi của các cá thể sau khi tái thả.

Ban đầu, anh và các cộng sự theo dõi bằng phương pháp thủ công. Việc này gặp nhiều trở ngại, đòi hỏi cán bộ phải đi xuyên rừng và mỗi lần chỉ có thể theo dõi được một cá thể tại một thời điểm. Khi ứng dụng công nghệ máy bay không người lái có thể cùng lúc ghi nhận tín hiệu từ nhiều cá thể khác nhau nếu sóng từ chúng phát ra. Máy bay có thể hoạt động trong phạm vi bán kính khoảng 2km, giúp quan sát và phát hiện vị trí của chúng một cách hiệu quả.

Tê tê là loài thú có vú bị săn bắt và buôn bán trái phép nhiều nhất trên thế giới. Nguồn: SVW.

Một ưu điểm vượt trội của công nghệ này là khả năng hiển thị vị trí của con vật trực tiếp trên bản đồ khi máy bay đang hoạt động, giúp các nhà nghiên cứu dễ dàng xác định chính xác cá thể đang ở đâu trong rừng. Từ đó, giúp tiết kiệm rất nhiều thời gian và công sức đi tìm, đồng thời cho phép theo dõi nhiều cá thể cùng lúc và phát hiện vị trí rất rõ nét trên bản đồ, đảm bảo an toàn hơn cho đội ngũ cán bộ nghiên cứu.

Từ những dữ liệu thu thập được, SVW đã đánh giá được nhiều thông tin sinh thái quan trọng về loài tê tê, từ đó xây dựng các giải pháp bảo tồn hiệu quả hơn và lựa chọn được những địa điểm tái thả phù hợp nhất.

"Chúng tôi là một trong những đơn vị tiên phong ứng dụng công nghệ này. Đến nay, trung tâm đã giám sát thành công 39 cá thể tê tê, và một tín hiệu đáng mừng là hơn 90% trong số đó đã sống sót và tái hòa nhập an toàn vào môi trường tự nhiên. Đồng thời, quá trình này cũng giúp chúng tôi thu thập được nhiều dữ liệu khoa học quý giá”, ThS Thái chia sẻ.

Anh cũng bày tỏ hy vọng rằng, những nỗ lực này không chỉ trực tiếp giúp cho ba trung tâm cứu hộ mà đơn vị hiện đang phối hợp chặt chẽ là Cúc Phương, Pù Mát và Cát Tiên (Bắc - Trung - Nam), mà trong tương lai sẽ hỗ trợ cho mạng lưới cứu hộ động vật hoang dã trong việc tăng cường giám sát động vật hoang dã sau tái thả để đánh giá sự thành công của công tác tái hoang dã các loài động vật hoang dã về tự nhiên.

Gắn camera tầm nhiệt giám sát voi an toàn

Không dừng lại ở việc giám sát tê tê, SVW còn mở rộng ứng dụng máy bay không người lái để theo dõi nhiều loài thú khác. Ví dụ, hiện nay máy bay không người lái có gắn camera tầm nhiệt cũng đã được sử dụng nhiều trong nghiên cứu các quần thể linh trưởng sống trên tán cao của rừng, hay một số loài thú lớn như bò tót, voi. Đặc biệt ở Vườn Quốc gia Cát Tiên, các máy bay này được sử dụng để theo dõi voi khi chúng di chuyển ra ngoài khu vực cộng đồng dân cư.

Sử dụng máy bay không người lái để theo dõi voi. Ảnh: NVCC.

Giải pháp này mang lại hiệu quả đáng kể. Khi máy bay hoạt động, các nhà nghiên cứu có thể phát hiện voi đang di chuyển ra khỏi rừng, hoặc nhận thông tin cảnh báo từ người dân, hoặc dựa vào dữ liệu từ các máy ảnh đặt sẵn.

"Các máy ảnh này được tích hợp công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI). Khi đặt chế độ, cứ chụp được hình ảnh voi, hệ thống sẽ tự động gửi thông tin đến một nhóm cộng đồng bảo vệ voi. Khi nhận được các bức ảnh này, ngay lập tức thông tin sẽ được chuyển đến nhóm cộng đồng đó”, anh Thái giải thích.

Anh Thái cho hay, việc tiếp cận voi ở khoảng cách gần là rất khó khăn và nguy hiểm. Đặc biệt, voi thường di chuyển vào cuối buổi chiều hoặc buổi tối khi nhiệt độ xuống thấp. Lúc đó, chúng ta có thể dùng máy bay tầm nhiệt để phát hiện nhiệt lượng phát ra từ cơ thể con voi, từ đó xác định hướng di chuyển của nó để các nhóm cộng đồng có thể triển khai các biện pháp xua đuổi voi trở lại rừng một cách an toàn. Tại Vườn Quốc gia Cát Tiên và Khu bảo tồn thiên nhiên văn hóa Đồng Nai, các tổ chức đã đặt bẫy ảnh và hiện đã ghi nhận được hình ảnh của khoảng 27 cá thể voi khác nhau đang sinh sống trong khu vực.

Hình ảnh thu được từ máy bay không người lái, đặc biệt là vào ban đêm, rất rõ nét, giúp các nhà bảo tồn đưa ra những biện pháp xua đuổi phù hợp. “Cộng đồng địa phương cũng rất hứng thú với việc có thể quan sát voi qua màn hình camera để theo dõi và từ đó phối hợp đưa ra các giải pháp xua đuổi, đồng thời giảm thiểu thiệt hại về người và nương rẫy," anh Thái nói.

Điều anh Thái trăn trở là hiện nay, vấn nạn săn bắt voi ở Việt Nam không còn là vấn đề lớn nhất. Thay vào đó, thách thức chính là diện tích rừng ngày càng bị thu hẹp, khiến voi thường xuyên di chuyển ra ngoài khu vực sinh sống tự nhiên. Người dân đôi khi sử dụng bẫy hoặc bả độc để xua đuổi hoặc tiêu diệt voi vì chúng phá hoại hoa màu hoặc nhà cửa. “Chính vì thế, nếu muốn bảo tồn voi hiệu quả, chúng ta rất cần ứng dụng các công nghệ tiên tiến để giám sát các quần thể và có những biện pháp can thiệp kịp thời”, anh Thái nói.

Thạc sĩ Nguyễn Văn Thái thành lập Trung tâm Bảo vệ Động vật hoang dã tại Việt Nam (Save Vietnam's Wildlife - SVW) vào năm 2014. Từ đó đến năm 2020, Trung tâm đã cứu hộ thành công 1.540 cá thể tê tê từ các vụ buôn bán trái phép động vật hoang dã.

Tê tê hiện là loài động vật có vú bị buôn bán nhiều nhất trên thế giới, bất chấp lệnh cấm thương mại quốc tế. Nhu cầu cao về thịt, vảy và máu của chúng đã đẩy loài này đến bờ vực tuyệt chủng. Tất cả tám loài tê tê trên thế giới đều nằm trong Sách Đỏ của Liên minh Quốc tế Bảo tồn Thiên nhiên và Tài nguyên Thiên nhiên (IUCN).

Không chỉ dừng lại ở công tác cứu hộ, anh Thái còn là người sáng lập Đội Chuyên trách bảo vệ rừng đầu tiên tại Việt Nam vào năm 2018. Dưới sự dẫn dắt của anh, Đội đã phá hủy 9.701 bẫy thú, tháo dỡ 775 trại bất hợp pháp trong rừng, tịch thu 78 khẩu súng và phối hợp bắt giữ 558 đối tượng săn trộm. Những hoạt động này đã góp phần làm giảm đáng kể các hoạt động bất hợp pháp tại Vườn Quốc gia Pù Mát.

Nguồn: https://khoahocdoisong.vn/drone-tham-chien-bao-ve-dong-vat-quy-hiem-post1543840.html