Du lịch nông thôn gắn với bảo tồn di sản - chìa khóa của phát triển xanh

(Dân trí) - Nếu trước đây, nông thôn Việt Nam được xem là "vùng phụ trợ" cho du lịch đô thị, thì nay, những làng nghề và vùng sinh thái đã trở thành điểm đến chính trong hành trình khám phá của du khách.

Du lịch nông thôn - không chỉ là “đi chơi ở làng quê”

Từ trải nghiệm làm nông, học nghề truyền thống đến hòa mình vào đời sống văn hóa bản địa, du lịch nông thôn đang mở ra không gian sống động, đậm bản sắc. Mô hình này không chỉ giúp người dân nâng cao sinh kế, mà còn góp phần gìn giữ di sản văn hóa.

Theo định hướng của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, du lịch nông thôn không chỉ là đến làng quê nghỉ ngơi, mà là chiến lược phát triển hài hòa giữa bảo tồn di sản và kinh tế xanh.

Mù Cang Chải (Lào Cai) vốn nổi tiếng với những ruộng bậc thang đẹp như tranh vẽ (Ảnh: T.L.).

Việt Nam hiện có hàng nghìn làng nghề truyền thống, hàng trăm làng cổ cùng vô số di sản văn hóa vật thể và phi vật thể được UNESCO ghi danh. Tuy nhiên, nếu bảo tồn không đi cùng sinh kế cộng đồng, nhiều giá trị quý sẽ có nguy cơ mai một.

Vì thế, Chương trình phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, được phê duyệt theo Quyết định 922/QĐ-TTg ngày 2/8/2022, xác định mục tiêu phát huy giá trị văn hóa truyền thống và cảnh quan sinh thái đặc trưng từng vùng, đồng thời thúc đẩy du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn di sản và bảo vệ môi trường.

Thay vì xem di sản như “bảo vật để trưng bày”, nhiều địa phương đã chủ động “kích hoạt” giá trị ấy qua du lịch, để nghề truyền thống, văn hóa bản địa trở thành phần sống động của đời sống nông thôn hôm nay.

Giữ hồn Việt trên hành trình phát triển

Vừa qua, làng Cẩm Thanh (Đà Nẵng) lọt top 50 ngôi làng đẹp nhất thế giới, được tạp chí Forbes ví như “một bản giao hưởng sông nước”. Du khách có thể ngồi thuyền thúng xuyên qua rừng dừa Bảy Mẫu, tham gia lớp học nấu ăn giữa làng quê hay cùng ngư dân kéo lưới, thả chài.

Hình ảnh làng Cẩm Thanh của Việt Nam trên tạp chí Forbes (Ảnh: Forbes).

Điều đáng quý là mô hình du lịch cộng đồng ở đây vẫn giữ trọn nét xanh, hạn chế “bê tông hóa”, tận dụng vật liệu địa phương và biến mỗi trải nghiệm thành câu chuyện văn hóa sông nước miền Trung.

Tại Mộc Châu (Sơn La), với hơn 10.000ha cây ăn quả và hàng nghìn ha chè, rau, hoa màu, người dân đã phát triển hàng trăm mô hình du lịch nông nghiệp. Có thể kể đến hoạt động thăm nông trại bò sữa, vắt sữa, trồng rau, hái mận, học làm giấy dó hay chế biến món ăn dân tộc.

Những hoạt động này vừa tạo thu nhập, vừa giúp bảo tồn nghề truyền thống và hệ sinh thái vùng cao - đúng tinh thần làm du lịch nhưng không đánh đổi thiên nhiên.

Ở Lào Cai, các mô hình du lịch ruộng bậc thang, dệt thổ cẩm, chợ phiên vùng cao… được mở rộng, kết hợp phát triển sản phẩm nông nghiệp và quà lưu niệm mang bản sắc vùng biên.

Sở Du lịch tỉnh định hướng “phát triển đồng bộ hệ thống điểm đến nông thôn”, đặt cộng đồng dân cư làm chủ thể trung tâm. Nhờ vậy, du lịch tỉnh này không chỉ mang lại nguồn thu mới mà còn góp phần bảo tồn văn hóa tinh thần của đồng bào dân tộc.

Tại khu vực miền Tây, những tỉnh như Đồng Tháp, Cần Thơ hấp dẫn du khách với các tour “một ngày làm nông dân”: Hái trái, nấu ăn, đi xuồng giữa kênh rạch, câu cá, nghe đờn ca tài tử.

Đặc biệt, Cồn Sơn - mô hình du lịch cộng đồng do hơn 70 hộ dân cùng vận hành tại Cần Thơ - được xem là điển hình tiêu biểu. Ở đây, mỗi người dân vừa là chủ thể bảo tồn, vừa là “đại sứ văn hóa”, giúp du khách hiểu sâu hơn về ẩm thực và lối sống miền sông nước.

Phát triển nhưng không đánh mất bản sắc

Theo các chuyên gia, du lịch nông thôn gắn với di sản là “động lực kép”: Vừa tạo giá trị kinh tế, vừa hướng đến phát triển xanh và bền vững. Khi người dân làm du lịch, họ cũng chính là người bảo vệ cảnh quan, gìn giữ kiến trúc cổ và giảm rác thải nhựa.

Nhiều làng du lịch hiện đã chuyển sang sử dụng năng lượng sạch, ưu tiên vật liệu tự nhiên và phát triển mô hình “homestay xanh” vừa tiết kiệm vừa thân thiện môi trường.

Thực tế cho thấy, khi di sản được đặt trong vòng tuần hoàn của đời sống, được cộng đồng trân trọng và du khách trải nghiệm, việc bảo tồn không còn là gánh nặng mà trở thành niềm tự hào và động lực phát triển.

Mỗi làng nghề, tập quán, phong tục, nếu biết gắn với sản phẩm du lịch phù hợp, sẽ trở thành thương hiệu vùng, góp phần định hình bản sắc du lịch Việt Nam.

Khách Tây thích thú thưởng thức trái cây theo mùa và đờn ca tài tử đất phương Nam trong hành trình khám phá cù lao Thới Sơn (Đồng Tháp) (Ảnh: Mộc Khải).

Trong dòng chảy hiện đại hóa, việc giữ hồn quê không chỉ nằm ở mái ngói cũ hay con đường gạch đỏ, mà ở cách người dân sống cùng di sản, biến di sản thành sinh kế và niềm tự hào.

Du lịch nông thôn gắn với bảo tồn di sản chính là hướng phát triển nhân văn và bền vững, để nông thôn Việt Nam vừa đổi mới, vừa giữ được hồn cốt. Từ đó, để mỗi chuyến đi của du khách không chỉ là hành trình đến một vùng đất, mà còn là hành trình chạm vào ký ức và tinh thần của quê hương.

Nguồn: https://dantri.com.vn/du-lich/du-lich-nong-thon-gan-voi-bao-ton-di-san-chia-khoa-cua-phat-trien-xanh-20251105200910318.htm