Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi)Tạo hành lang pháp lý vững chắc cho hoạt động đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao

Cho ý kiến về dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), một số đại biểu Quốc hội (ĐBQH) hoạt động chuyên trách nhận thấy, dự thảo Luật đã có nhiều quy định mới, mang tính đột phá so với Luật hiện hành. Bên cạnh đó, một số ý kiến đề nghị tiếp tục hoàn thiện quy định về tự chủ đại học; làm rõ chính sách đãi ngộ đối với đội ngũ giảng viên đại học, tạo hành lang pháp lý vững chắc cho hoạt động đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Nên quy định chi tiết nội dung tự chủ trong các hoạt động của cơ sở giáo dục đại học

ĐBQH Bùi Thị Quỳnh Thơ (Hà Tĩnh) mong muốn dự thảo Luật bổ sung một điều liên quan đến quy hoạch giáo dục đại học, trong đó, nên quy hoạch 2 loại hình trường đại học gồm: trường đa ngành và trường đơn ngành. Đại biểu cho rằng, việc xác định mô hình trường đại học đơn ngành nhằm định hướng các trường đại học theo mô hình này đào tạo các khối ngành chuyên sâu, tránh đào tạo tràn lan như hiện nay. Thực tế hiện nay cho thấy, các trường đại học đều được tự do mở các mã ngành đào tạo, đơn cử như khối trường kỹ thuật cũng mở các mã ngành kinh tế hay khối các trường kinh tế cũng mở các mã ngành khác. Việc quy định về trường đại học đơn ngành sẽ giúp tập trung vào một lĩnh vực cụ thể và phát huy được năng lực của đội ngũ cán bộ giảng viên cũng như sở trường đào tạo của trường.

ĐBQH Bùi Thị Quỳnh Thơ (Hà Tĩnh) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Đại biểu Bùi Thị Quỳnh Thơ đề nghị, cần phân định rõ giáo dục đại học khu vực công và giáo dục đại học tư thục. Đối với khu vực tư thục, cơ sở giáo dục đại học được xem như doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực giáo dục đại học và được phân chia thành khu vực FDI, đào tạo tư trong nước, từ đó xác định chính sách đầu tư của Nhà nước đối với lĩnh vực giáo dục cũng như trách nhiệm, quyền hạn của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Lấy ví dụ cụ thể, đại biểu Bùi Thị Quỳnh Thơ cho biết, tại khoản 2 Điều 5 dự thảo Luật về chính sách của Nhà nước phát triển giáo dục đại học quy định: ngân sách nhà nước giữ vai trò chủ đạo, bảo đảm quyền tự chủ của cơ sở giáo dục đại học không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính, có cơ chế thu hút nguồn lực xã hội cho hiện đại hóa giáo dục đại học. Đại biểu đề nghị cần làm rõ chính sách để phân biệt chính sách đối với khu vực tư và khu vực công. Lý lẽ là bởi, “ngân sách nhà nước giữ vai trò chủ đạo hay bảo đảm quyền tự chủ thì chỉ phục vụ chủ yếu cho giáo dục công, còn đối với giáo dục tư thục, ngân sách của Nhà nước có thể liên quan đến định hướng. Hiện nay khu vực tư nhân mở rộng các hoạt động giáo dục đại học, nếu diễn đạt như trên thì có thể chưa rõ hàm ý chính sách hầu hết là chỉ hỗ trợ cho khu vực công.

Đại biểu Bùi Thị Quỳnh Thơ cũng thấy rằng, tại khoản 5 Điều 5 dự thảo Luật đã quy định Nhà nước bảo đảm toàn bộ hoặc một phần kinh phí để cho các cơ sở giáo dục đại học công lập đạt chuẩn, có cơ chế hỗ trợ cơ sở giáo dục đại học tư thục theo quy định của pháp luật. Do vậy, không nên quy định lại về ngân sách Nhà nước tại khoản 2 Điều 5, tránh gây nhầm lẫn, khó thực hiện.

Liên quan đến Điều 6, trách nhiệm quản lý nhà nước về giáo dục đại học, điểm b khoản 2 quy định Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành hướng dẫn chuẩn chương trình đào tạo liệu đã hợp lý chưa khi khối các trường đại học khu vực tư nhân, đặc biệt là khu vực có vốn đầu tư nước ngoài, như Trường đại học RMIT hay Trường đại học VinUni. Như vậy, việc quy định Bộ Giáo dục và Đào tạo hướng dẫn ban hành chuẩn quy định này chỉ phù hợp với khối trường đại học trong nước, còn nếu như trường đại học nhập khẩu toàn bộ các tài liệu cũng như học liệu, chương trình đào tạo từ nước ngoài vào sẽ không phù hợp. Do đó, đại biểu đề nghị dự thảo Luật rà soát lại và quy định rõ về địa vị pháp lý của các trường đại học, khối các trường đại học trong luật.

Với việc bỏ quy định về quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của các cơ sở giáo dục đại học quy định tại Điều 32 Luật Giáo dục đại học hiện hành, đại biểu Bùi Thị Quỳnh Thơ nhận thấy, dự thảo Luật bỏ nội dung này do đã có quy định ở phần quy định chung. Tuy nhiên, việc quy định về quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình tại khoản 2, khoản 3 Điều 3 chỉ là giải thích từ ngữ. Theo đại biểu, việc quy định các quyền tự chủ trong học thuật, tổ chức nhân sự và trách nhiệm giải trình là những nội dung quan trọng trong thực hiện mô hình giáo dục hiện đại, tiên tiến. Do đó, cần quy định về những nội dung tự chủ trong các hoạt động của các trường đại học.

DBQH Thạch Phước Bình (Vĩnh Long). Ảnh: Hồ Long

Cũng quan tâm đến quy định về tự chủ đại học, ĐBQH Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) cho rằng, mặc dù dự thảo Luật đã khẳng định cơ sở giáo dục đại học có quyền tự chủ nhưng vẫn kèm theo nhiều điều kiện, thủ tục phê duyệt từ Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như các cơ quan quản lý, như việc mở ngành, xác định chỉ tiêu tuyển sinh, phê duyệt chương trình đào tạo vẫn phải được cấp có thẩm quyền xem xét. Điều này chưa đúng với tinh thần tự chủ toàn diện của Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, trong đó nhấn mạnh tự chủ đại học là trụ cột, đòn bẩy để giáo dục đại học Việt Nam bứt phá.

Đại biểu Thạch Phước Bình nhấn mạnh, tự chủ không chỉ là tự chủ tài chính mà còn là tự chủ toàn diện về học thuật, tổ chức bộ máy, nhân sự và tài chính. Với lý do đó, đại biểu đề nghị, bổ sung, quy định rõ trong Điều 3 hoặc Điều 7 dự thảo Luật nội dung: Nhà nước bảo đảm quyền tự chủ toàn diện của cơ sở giáo dục đại học về học thuật, tổ chức nhân sự và tài chính. Cơ quan quản lý nhà nước chỉ thực hiện giám sát và hậu kiểm trên cơ sở trách nhiệm giải trình.

Đại biểu Thạch Phước Bình đề nghị nghiên cứu bỏ những quy định mang tính can thiệp hành chính về hoạt động nội bộ của nhà trường, thay vào đó có thể thiết lập các quy định về chuẩn đầu ra, hệ thống đánh giá chất lượng và cơ chế giải trình công khai sẽ phù hợp hơn.

Cần chế độ đãi ngộ đặc thù với lực lượng đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực khoa học cơ bản, STEM và công nghệ mới nổi

Về chất lượng đội ngũ giảng viên và nhân tài khoa học, đại biểu Thạch Phước Bình nhấn mạnh, chất lượng giảng viên là yếu tố quyết định chất lượng đại học. Nghị quyết số 71-NQ/TW nhấn mạnh việc nâng cao chế độ đãi ngộ, vị thế nhà giáo. Do vậy, cần bổ sung vào dự thảo Luật nội dung thu nhập của giảng viên phải cao hơn mức thu nhập bình quân xã hội, coi đây là một trong những chỉ số quốc gia về giáo dục. Nhà nước và các trường đại học cần có cơ chế “ghế giáo sư xuất sắc” được tài trợ đặc biệt nhằm thu hút nhân tài quốc tế, nhà khoa học Việt kiều, nhà khoa học đầu ngành về công tác tại các trường đại học.

Quang cảnh hội nghị. Ảnh: Hồ Long

Cùng với đó, cần có chính sách đặc thù về nhà ở, điều kiện làm việc, nghiên cứu cho đội ngũ giảng viên, nhất là trong lĩnh vực khoa học cơ bản, STEM và công nghệ mới nổi, đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước theo tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW.

Cụ thể, cần quy định đến năm 2035 quy mô đào tạo các ngành khoa học tự nhiên, kỹ thuật, công nghệ chiếm ít nhất 35% tổng quy mô giáo dục đại học. Mỗi trường đại học trọng điểm quốc gia cần thành lập ít nhất một trung tâm nghiên cứu và phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) có tầm khu vực, được Nhà nước hỗ trợ hạ tầng, đồng thời gắn kết với doanh nghiệp để chuyển giao công nghệ. Cần có cơ chế học bổng, quỹ tài trợ đặc thù cho sinh viên, nghiên cứu viên theo học các ngành STEM, AI nhằm khuyến khích nhân lực tinh hoa, chất lượng cao cho các trường đại học.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/du-thao-luat-giao-duc-dai-hoc-sua-doi-tao-hanh-lang-phap-ly-vung-chac-cho-hoat-dong-dao-tao-nguon-nhan-luc-chat-luong-cao-10389161.html