Giám sát của Quốc hội - 80 năm đồng hành và kiến tạo phát triển:Bài 3: Giám sát để đồng hành, kiến tạo sự phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới

Trong nhiệm kỳ Khóa XV, kế thừa thành tựu, kinh nghiệm các nhiệm kỳ trước, hoạt động giám sát của Quốc hội ngày càng khẳng định vai trò kiến tạo, thúc đẩy hoàn thiện chính sách, tăng cường hiệu lực thực thi pháp luật, đồng hành cùng đất nước trên chặng đường phát triển mới.

Kịp thời phát hiện, tháo gỡ vướng mắc, “điểm nghẽn” trong thực tiễn

Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát, góp phần kiểm soát quyền lực và tổ chức thực hiện thắng lợi đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước là một trong những trọng tâm ưu tiên của Quốc hội trong nhiệm kỳ Khóa XV. Phát biểu khai mạc Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát ngày 6/8/2025, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định, “hoạt động giám sát thể hiện rõ quan điểm đồng hành của Quốc hội với Chính phủ, kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc dưới sự lãnh đạo của Đảng”.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn chủ trì Diễn đàn về hoạt động giám sát của Quốc hội. Ảnh: Lâm Hiển

Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, trong bối cảnh đất nước đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, trong đó có những khó khăn chưa có tiền lệ, như đại dịch Covid-19… Hoạt động giám sát tối cao của Quốc hội tiếp tục tạo dấu ấn đậm nét, như đánh giá của Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, "hoạt động giám sát của Quốc hội trong thời gian vừa qua đã đạt được những thành tựu quan trọng, từng bước phát huy vai trò định hướng chính sách, thể hiện tinh thần cầu thị, quyết liệt và đồng hành của Quốc hội trong việc nâng cao hiệu quả giám sát - không chỉ kiểm tra, kiểm soát, mà còn chủ động kiến tạo chính sách, đồng hành cùng Chính phủ thúc đẩy sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước".

Một ví dụ điển hình là chuyên đề giám sát tối cao “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực” được thực hiện trong năm 2022. Quá trình giám sát đã chỉ ra nhiều tồn tại, hạn chế dẫn đến sự chậm trễ, lúng túng trong triển khai Luật Quy hoạch; những mâu thuẫn, chồng chéo giữa Luật Quy hoạch và các luật chuyên ngành khác; tình trạng “nghẽn quy hoạch” đã trì hoãn hàng trăm dự án đầu tư công và đầu tư tư nhân.

Kết thúc chuyên đề giám sát trên, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 61/2022/QH15 về tiếp tục tăng cường hiệu lực, hiệu quả thực hiện chính sách, pháp luật về quy hoạch và một số giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ lập quy hoạch thời kỳ 2021 ‑ 2030. Chuyên đề giám sát cũng đã có tác động mạnh mẽ, tạo chuyển biến rõ nét trong thực tiễn. Sau giám sát, Chính phủ đã đẩy nhanh tiến độ lập quy hoạch, đồng thời kiến nghị sửa đổi, bổ sung Luật Quy hoạch. Một loạt quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh đã được phê duyệt sau đó, tạo nền tảng cho sự phát triển của đất nước, các vùng, các địa phương.

Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương và Đoàn công tác kiểm tra, khảo sát hoạt động tại Trung tâm phục vụ hành chính công Đặc khu Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh - Ảnh: Trung Thành

Tham gia Đoàn giám sát về quy hoạch, ĐBQH Nguyễn Thị Xuân (Đắk Lắk) cho biết, đây là cuộc giám sát có tác động lớn, thực chất, kịp thời tháo gỡ “điểm nghẽn thể chế” cho phát triển đất nước. Kết quả giám sát là cơ sở để Chính phủ, Quốc hội xem xét lại nghiêm túc, căn cơ việc xây dựng và tổ chức thực hiện Luật Quy hoạch.

Một chuyên đề giám sát nổi bật khác là “Việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030” tại Kỳ họp thứ Sáu. Đây là lần đầu tiên Quốc hội thực hiện giám sát đồng thời 3 chương trình mục tiêu quốc gia và đặc biệt là ngay trong quá trình các chương trình này đang được triển khai thực hiện; thể hiện rõ quan điểm, sự nỗ lực, đồng hành của Quốc hội với Chính phủ nhằm tháo gỡ “điểm nghẽn” trong triển khai thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia.

Sau giám sát, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 108/2023/QH15 ngày 29/11/2023 về giám sát chuyên đề “Việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030”. Tiếp ngay sau đó, tại Kỳ họp bất thường lần thứ Năm, Quốc hội cũng đã ban hành Nghị quyết số 111/2024/QH15 ngày 18/1/2024 về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia.

"Điều đặc biệt là Nghị quyết số 111/2024/QH15 có hiệu lực thi hành ngay khi Quốc hội thông qua (ngày 18.1.2024), đúng tính chất của một nghị quyết mang tính cấp bách, tháo gỡ ngay vướng mắc vừa được chỉ ra qua hoạt động giám sát tối cao, để các cơ chế, chính sách đặc thù khẩn trương đi vào cuộc sống", Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương nêu rõ.

Chú trọng hơn tới nâng cao hiệu lực giám sát

Hoạt động giám sát chuyên đề trong nhiệm kỳ Khóa XV có nhiều đổi mới trong công tác tổ chức thực hiện, nhờ đó đạt hiệu quả, kết quả tích cực. Việc triển khai hoạt động của các Đoàn giám sát chuyên đề được Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo sát sao và có nhiều đổi mới. Đáng chú ý, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến về kế hoạch chi tiết, đề cương báo cáo; xác định cụ thể hơn đối tượng, nội dung giám sát tại Kế hoạch chi tiết trước khi các Đoàn giám sát chuyên đề triển khai hoạt động; giao Đoàn ĐBQH tổ chức giám sát và chịu trách nhiệm bước đầu về kết quả giám sát, tính xác thực của báo cáo tại địa phương; đặc biệt là chú trọng đến việc sử dụng tối đa các kết quả, kết luận thanh tra, kiểm tra, kiểm toán.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan khảo sát mô hình hợp tác xã nông nghiệp du lịch Bon Bon Farm, phường Mộc Châu, Sơn La. Ảnh Thanh Hải

Đặc biệt, hiệu lực giám sát được Quốc hội chú trọng, nâng cao. Sau các chuyên đề giám sát, Quốc hội đều ban hành Nghị quyết giám sát kèm theo kiến nghị cụ thể để các cơ quan thực hiện và báo cáo tiến độ. Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội tăng cường giám sát việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát. Các đại biểu Quốc hội cũng rất tích cực theo dõi, giám sát việc thực hiện các kiến nghị giám sát.

Tại Phiên họp thứ 36 (tháng 8/2024), lần đầu tiên trong nhiệm kỳ Khóa XV, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã triển khai hoạt động “giám sát lại” thông qua việc tổ chức phiên chất vấn và trả lời chất vấn đối với 6 nghị quyết về chất vấn và giám sát chuyên đề của Ủy ban Thường vụ Quốc hội từ đầu nhiệm kỳ đến hết năm 2023. Qua đó đã đánh giá toàn diện, làm rõ khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện và có giải pháp để tháo gỡ kịp thời, nâng cao hơn nữa trách nhiệm của các cơ quan chịu sự giám sát.

Qua việc xem xét các báo cáo và phản ánh của các cơ quan, tổ chức, tại Kỳ họp thứ Năm, Quốc hội đã quyết định (tại Nghị quyết số 101/2023/QH15 ngày 24/6/2023) giao Chính phủ tổ chức rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, trọng tâm trong 22 lĩnh vực; Ủy ban Thường vụ Quốc hội chủ động thành lập và chỉ đạo triển khai các hoạt động của Tổ công tác thực hiện Nghị quyết số 101/2023/QH15 của Quốc hội. Trên cơ sở xem xét kết quả rà soát, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 110/2023/QH15 ngày 29/11/2023 về Kỳ họp thứ Sáu, trong đó yêu cầu Chính phủ, các bộ, ngành, cơ quan liên quan tiếp tục thực hiện các giải pháp để triển khai có hiệu quả hoạt động này trong thời gian tới.

Nhìn lại những bước tiến, đổi mới trong hoạt động giám sát thời gian qua, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi khẳng định, hoạt động giám sát không chỉ là công cụ kiểm tra, kiểm soát mà còn là cơ chế bảo đảm kỷ cương, minh bạch và hiệu quả trong thực thi chính sách, pháp luật, góp phần củng cố niềm tin của Nhân dân và bảo đảm định hướng phát triển.

"Hoạt động giám sát đã trở thành “kênh cảnh báo sớm” đối với các vấn đề lớn của đất nước. Thông qua các hoạt động giám sát chuyên đề, nhiều kiến nghị đã được tiếp thu, chính sách pháp luật được điều chỉnh, bổ sung, góp phần khơi thông nguồn lực và tháo gỡ điểm nghẽn phát triển", Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấn mạnh.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/giam-sat-cua-quoc-hoi-80-nam-dong-hanh-va-kien-tao-phat-trien-bai-3-giam-sat-de-dong-hanh-kien-tao-su-phat-trien-cua-dat-nuoc-trong-ky-nguyen-moi-10391054.html