Giao quyền xét, bổ nhiệm GS,PGS: Cần lộ trình và chuẩn bị kĩ lưỡng

Chờ sáp nhập, sắp xếp các trường đại học

Hồi tháng 2, Bộ GD&ĐT có Công văn số 687 gửi đến các cơ sở giáo dục đại học (ĐH), các viện hàn lâm và viện nghiên cứu được phép đào tạo trình độ tiến sĩ, yêu cầu báo cáo tình hình triển khai thực hiện Quyết định số 37 của Thủ tướng Chính phủ quy định tiêu chuẩn, thủ tục xét công nhận đạt tiêu chuẩn và bổ nhiệm chức danh GS, PGS.

Theo Quyết định 37 (trước đó là Quyết định 174), việc có được danh xưng PGS, GS bao gồm 2 công đoạn. Thứ nhất, xét, công nhận tiêu chuẩn chức danh (do Hội đồng GS Nhà nước đảm nhiệm). Thứ hai, bổ nhiệm chức danh (do cơ sở giáo dục ĐH) thực hiện). Như vậy, nếu được Hội đồng GS Nhà nước công nhận đạt tiêu chuẩn nhưng không được một cơ sở giáo dục ĐH nào đó bổ nhiệm, chức danh đó chỉ có giá trị trong 5 năm, sau đó phải làm thủ tục xét lại và không được xưng danh GS, PGS.

Thực tế cho thấy, hiện nay khó phân biệt được GS, PGS là chức danh hay vị trí việc làm, trong khi một số tổ chức nước ngoài lợi dụng bệnh háo danh để tiến hành bổ nhiệm, phong chức danh GS cho những người tham gia sau khi đóng một khoản phí. Vì vậy, vẫn có người dùng danh xưng GS, PGS khi chưa được các cơ sở giáo dục ĐH trong nước bổ nhiệm.

Với thực tế GS, PGS chỉ là vị trí việc làm, đã đến lúc nên giao quyền xét, công nhận, bổ nhiệm GS, PGS về cho các trường ĐH. Nhiều chuyên gia bày tỏ, nếu trao quyền tự chủ này cho các trường, cần giao trọn vẹn trách nhiệm cho họ về các tiêu chí và tiêu chuẩn tương ứng. Trách nhiệm này sẽ trực tiếp tác động đến uy tín của nhà trường.

Theo GS. TS Nguyễn Ngọc Châu, Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam (Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam), giao quyền cho trường ĐH trong xét, công nhận, bổ nhiệm GS, PGS là xu hướng tất yếu.

Nếu triển khai chung đối với các trường ĐH trong thời gian hiện tại sẽ gặp khó khăn vì nhiều trường chưa tự tin thực hiện. GS. Châu dự báo, cần thời gian để triển khai. Thời điểm thích hợp là sau khi sáp nhập xong các trường ĐH. Khi đó, Việt Nam hình thành các trường ĐH đủ lớn, đủ nguồn lực về đội ngũ xét duyệt, nhu cầu vị trí việc làm. Ông Châu lưu ý khi giao quyền, nhà nước phải có khung tiêu chí, tiêu chuẩn để các trường áp dụng, tránh dẫn tới lộn xộn và xét cho đủ vì nhiều trường đang thiếu đội ngũ GS, PGS.

Hệ tiêu chuẩn, tiêu chí để tránh xét dễ dãi

GS.TS Chử Đức Trình, Hiệu trưởng Trường ĐH Công nghệ (ĐH Quốc gia Hà Nội) đồng tình với quan điểm giao cho các trường thực hiện xét, công nhận, bổ nhiệm GS, PGS. Ông cho rằng, việc giao quyền khó xảy ra lạm phát GS, PGS nếu nhà nước công bố hệ thống tiêu chuẩn, tiêu chí, danh sách ứng viên công khai từ trong hệ thống cơ sở dữ liệu của Bộ GD&ĐT đến trang thông tin điện tử của từng trường.

Theo GS Chử Đức Trình, PGS, GS là vị trí công tác trong cơ sở giáo dục ĐH. Họ có nhiệm vụ truyền thụ kiến thức, kĩ năng cho thế hệ trẻ. Họ phải là người dẫn dắt trong hệ thống giáo dục của cơ sở giáo dục ĐH đó nói riêng và giáo dục ĐH của Việt Nam nói chung. Với vai trò như thế, trường ĐH phải được chủ động xác định, tìm ứng viên phù hợp. Dựa trên tiêu chuẩn chung toàn quốc, tùy từng trường sẽ nâng lên hay xét duyệt từ mức trần. Cơ sở giáo dục ĐH phải xác định được chỉ tiêu vị trí việc làm cần đến chức danh GS, PGS, không bổ nhiệm lấy được vì liên quan đến trả lương, quyền lợi tương ứng. Khi có những rào cản trên, dù được tự chủ, các trường cũng không dám mạnh tay xét cho đủ.

Ở một số trường trên thế giới, chỉ khi GS đang làm việc nghỉ hưu hoặc chuyển công tác thì ứng viên khác mới có cơ hội. Vì vậy, bổ nhiệm GS, PGS trong thời hạn như thế nào, xét đánh giá hiệu quả công việc hoàn toàn do cơ sở giáo dục bám vào quy định chung của nhà nước và của trường.

Ông Trình cho rằng, khi GS, PGS có đóng góp với cơ sở giáo dục ĐH trong thời gian từ 15 năm trở lên, nhà trường có thể đề xuất Hội đồng GS Nhà nước xét công nhận chức danh GS cấp nhà nước. Chức danh này có giá trị suốt đời, có nghĩa phong hàm. Hội đồng GS Nhà nước căn cứ trên đề xuất của các trường sẽ lập hội đồng xét duyệt. Quy trình này giống như Pháp đang thực hiện.

Các chuyên gia đề xuất, khi đã có bộ tiêu chuẩn rõ ràng, việc xem xét công nhận và bổ nhiệm GS, PGS nên để các trường ĐH thực hiện. Tuy nhiên cần thí điểm trước ở các cơ sở đào tạo có uy tín. Khi đó các trường ĐH sẽ có các lợi ích như khuyến khích cạnh tranh và nâng cao chất lượng giảng dạy, nghiên cứu. Các trường có thể tạo cơ chế đánh giá toàn diện, không chỉ dựa vào số lượng bài báo mà còn xem xét đóng góp thực tiễn, hướng dẫn nghiên cứu sinh, thành tựu giảng dạy, hợp tác quốc tế; thúc đẩy hội nhập với mô hình quốc tế. Các chuyên gia cũng lưu ý cần cơ chế hậu kiểm nghiêm túc, tránh tình trạng lạm phát GS, PGS.

Để tránh việc công nhận GS.PGS diễn ra một cách ồ ạt, bão hòa, các trường đại học cần chuẩn bị đầy đủ trước khi thực hiện bao gồm: số lượng, tiêu chuẩn và bảo đảm quy trình xét duyệt minh bạch, công bằng.

Nguồn: https://tienphong.vn/giao-quyen-xet-bo-nhiem-gspgs-can-lo-trinh-va-chuan-bi-ki-luong-post1795974.tpo