Giữ gìn di sản văn hóa từ những nhịp phách học đường

Với đam mê và tâm huyết, cô giáo Trịnh Hoài Nam, Trường Tiểu học Hòa Bình (phường Hòa Bình) kiên trì trao truyền nghệ thuật ca trù đến học sinh, góp phần gìn giữ di sản văn hóa phi vật thể.

Cô giáo Trịnh Hoài Nam say mê, bền bỉ trao truyền nghệ thuật ca trù tới học sinh Trường Tiểu học Hòa Bình.

Thắp lửa đam mê tới học sinh

Ở làng Đông Môn, xã Hòa Bình cũ, nay là phường Hòa Bình, nơi có Phủ Từ - Đền Ca Công thờ tổ nghề ca trù, tiếng phách, tiếng đàn đáy và giọng hát ngân vang trở thành một phần hồn quê. Sinh ra và lớn lên giữa không gian văn hóa ấy, cô giáo Trịnh Hoài Nam (sinh năm 1986) sớm mang trong mình niềm yêu thích với nghệ thuật ca trù. Năm 2018, trong một lần tham gia múa phụ họa cho tiết mục ca trù tại địa phương, cô bị cuốn hút bởi vẻ quý phái, sang trọng của các ca nương cùng tiếng đàn ngân nga trầm lắng. Từ khoảnh khắc ấy, tình yêu với ca trù bén rễ trong cô.

Cô chủ động xin theo học Câu lạc bộ Ca trù xã Hòa Bình (nay là phường Hòa Bình), kiên trì rèn luyện mỗi tuần 1 - 2 buổi. Nhờ năng khiếu âm nhạc và giọng ca truyền cảm, cô tiến bộ nhanh và thường xuyên biểu diễn trong các dịp lễ hội văn hóa. Nhưng với cô, niềm vui lớn nhất không ở sân khấu, mà ở ánh mắt trong trẻo, say mê của học trò khi được tiếp xúc với di sản quê hương.

Từ năm 2023, cô Hoài Nam đề xuất Ban giám hiệu Trường Tiểu học Hòa Bình, nơi cô công tác thành lập Câu lạc bộ Ca trù cho học sinh. Đây mô hình đầu tiên tại địa phương đưa ca trù vào trường tiểu học. Mỗi cuộc sinh hoạt câu lạc bộ, các em học sinh thích thú được tìm hiểu lịch sử hình thành ca trù, những loại nhạc cụ, vai trò của đào nương - kép đàn và luyện hát những làn điệu cổ.

Ban đầu, câu lạc bộ chỉ có 10 em, nay phát triển lên 20 em. Nhiều học sinh biểu diễn thành thạo các tiết mục như: “Hồng hồng tuyết tuyết”, “Tỳ bà hành”, “Hát nói”... góp phần làm phong phú đời sống văn hóa học đường. Tiếng trống chầu, tiếng phách ngân vang giữa sân trường, khiến ca trù tưởng chừng xa xưa, trở nên thật gần gũi, sống động với học sinh.

Em Hoàng Thị Phương Anh, lớp 5A2 cho biết: “Cô Nam thường sửa lời ca cho gần gũi, giúp chúng em học dễ hơn. Giờ ca trù không còn xa lạ, mà trở thành niềm vui của em mỗi tuần”.

Còn em Phạm Ngọc Anh, lớp 5A3 nói: “Lúc đầu em thấy khó vì giai điệu cổ, nhưng cô luôn động viên. Giờ em thuộc 2 bài và còn được cô dạy múa theo điệu cổ. Em rất thích ca trù vì từng lời ca đều có ý nghĩa”.

Không chỉ dạy trong trường, mỗi cuối tuần, cô và trò lại ra Phủ Từ Đông Môn tập luyện cùng các nghệ nhân. Dưới mái phủ cổ kính, tiếng đàn, tiếng phách hòa quyện cùng giọng hát non trẻ của học sinh, tạo nên không gian nghệ thuật vừa thâm trầm, vừa tươi mới. Nhìn những “đào nương nhí” Gen Z say mê cất giọng, cô Hoài Nam không khỏi xúc động bày tỏ: “Khi học trò tự tìm hiểu, sáng tạo và yêu ca trù, tôi biết rằng di sản văn hóa phi vật thể sẽ được lưu giữ mãi bởi chính các em”.

Cô giáo Trịnh Hoài Nam dạy học sinh từng nhịp trống chầu, nhịp phách, trao truyền tình yêu ca trù thấm dần đến với học sinh Trường Tiểu học Hòa Bình.

Tiếp sức người giữ lửa

Ca trù, di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại được UNESCO ghi danh từng có thời kỳ đứng trước nguy cơ mai một do thiếu người kế cận. Việc đưa ca trù vào trường học chính là hướng đi mới, góp phần “trẻ hóa”, nuôi dưỡng tình yêu văn hóa truyền thống trong thế hệ Gen Z.

Dạy ca trù khá khó, vì kén người nghe, người hát. Nhưng nếu chỉ giữ trong đình, đền thì ca trù sẽ mãi là ký ức. Chỉ khi được hát trong trường, trong đời sống, di sản văn hóa mới thật sự có cơ hội hồi sinh. Nhờ tình yêu và sáng tạo của cô Hoài Nam, học sinh tiếp cận di sản một cách tự nhiên, gần gũi.

Hiệu trưởng Trường Tiểu học Hòa Bình Vũ Thị Xứng cho biết, từ mô hình Câu lạc bộ Ca trù học sinh của trường, nhiều trường học trên địa bàn thành phố đến tìm hiểu, học tập kinh nghiệm. Thời gian tới, nhà trường tiếp tục mở rộng mô hình dạy học di sản, đồng thời hỗ trợ, động viên cô giáo Hoài Nam và các em giao lưu trong những chương trình ngoại khóa, văn nghệ của trường, cũng như giao lưu với các nghệ nhân trong và ngoài thành phố. Qua đó, các em được bồi đắp lòng tự hào dân tộc.

Tình yêu ca trù của cô giáo Trinh Hoài Nam ngày càng lan tỏa đến học sinh, để tiếp bước hành trình giữ gìn, phát huy giá trị di sản văn hóa của dân tộc

Đặc biệt, địa phương có những bước đi cụ thể để tiếp sức cho những người “giữ lửa”. Tháng 8/2025, Ban Chấp hành Đảng bộ phường Hòa Bình ban hành Nghị quyết số 05-NQ/ĐU về quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa vật thể, phi vật thể. Trên cơ sở đó, địa phương tạo điều kiện duy trì hoạt động định kỳ của Câu lạc bộ Ca trù làng Đông Môn, đồng thời triển khai Đề án phục dựng hình thức hát cửa đình trong khuôn viên Phủ Từ - Đền Ca Công, gắn bảo tồn di sản với phát triển du lịch tâm linh và giáo dục văn hóa học đường.

Cụ thể hóa Nghị quyết này, tháng 11/2025, phường Hòa Bình tổ chức “Đêm không gian ca trù”, tái hiện không gian hát chơi, hát chầu của các giáo phường xưa. Chương trình thu hút đông đảo nhân dân, du khách và học sinh tham dự, trong đó có các “đào nương nhí” của Trường Tiểu học Hòa Bình biểu diễn.

Bí thư Đảng ủy phường Hòa Bình Bùi Thị Ngọc khẳng định: Phục dựng không gian ca trù là cam kết mạnh mẽ của địa phương trong việc bảo tồn di sản. Địa phương mong muốn đưa ca trù trở lại đời sống bằng sức trẻ, bằng tình yêu của người dân hôm nay. Địa phương cũng quan tâm động viên những người trao truyền nghệ thuật ca trù như cô giáo Trịnh Hoài Nam, ươm mầm những ca nương, kép đàn nhí để tiếp nối hành trình giữ gìn, phát huy giá trị di sản văn hóa của dân tộc.

Từ câu lạc bộ nhỏ trong trường học đến không gian ca trù trong phủ từ cổ kính, hành trình bền bỉ của cô giáo Trịnh Hoài Nam, những “trái ngọt” của tình yêu di sản sẽ lan tỏa trong thế hệ trẻ Đông Môn hôm nay.

BÙI HƯƠNG

Nguồn: https://baohaiphong.vn/giu-gin-di-san-van-hoa-tu-nhung-nhip-phach-hoc-duong-526614.html