Giữ mạch nguồn truyền thống cho mai sau

Hoạt động dạy hát dân ca cho học sinh tại Hội An. Ảnh: TTBTDSHA

Những “người trẻ” đặc biệt

Trong lĩnh vực nghệ thuật truyền thống, để đào tạo được lớp thế hệ kế cận là cả quá trình tâm huyết của người dạy và cả người học. Trước yêu cầu gìn giữ và phát huy vốn quý dân ca kịch xứ Quảng, Đoàn Ca kịch Quảng Nam nhiều năm qua đã nỗ lực trẻ hóa đội ngũ.

Gần 20 năm trước, một lớp gương mặt trẻ xuất hiện như Quang Việt, Thu Uyên, Trường Diệu, Phương Tính… trong vở diễn “Những đứa con oan nghiệt” của đạo diễn - Nghệ sĩ nhân dân Xuân Huyền, mang đến luồng sinh khí mới cho sân khấu truyền thống.

Đạo diễn Xuân Huyền từng chia sẻ, sự lựa chọn này là chiến lược phát triển lâu dài của dân ca kịch xứ Quảng. Chính từ nền tảng này, một lứa diễn viên mới được ươm mầm như Hồng Trang, Phương Thúy, Ngọc Quốc, Tạ Tấn, Linh Giang.

Là lực lượng diễn viên trẻ của Đoàn Ca kịch Quảng Nam, nhưng một trong những nhân tố nổi bật là Hồng Trang, cũng đã ngoài tuổi ba mươi.

Học sinh Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm (xã Trà Đốc) biểu diễn cồng chiêng. Ảnh: P.V

Diễn viên Hồng Trang chia sẻ: “Thực ra, theo đuổi nghệ thuật truyền thống không chỉ ngày một ngày hai và để đứng vững trên sân khấu, ngoài năm tháng rèn luyện, trau dồi bền bỉ, thì bản thân mình còn ngấm ca kịch bài chòi từ trong bụng mẹ. Dù ba là diễn viên thế hệ đầu của ca kịch Quảng Nam nhưng mình theo học ngành sư phạm. Sau khi ra trường, mình tham gia một số hội diễn rồi vào Đoàn Ca kịch Quảng Nam năm 2011 và gắn bó cho đến nay. Và ngôi trường truyền dạy nghệ thuật bài chòi chính là truyền thống của gia đình. Đây vừa là thuận lợi nhưng cũng là hạn chế khi chưa có môi trường đào tạo chuyên nghiệp cho những ai muốn theo đuổi đam mê”.

Có thể thấy, những “người trẻ” trong lĩnh vực nghệ thuật truyền thống thường gắn bó với nghề như một cơ duyên và đã qua tuổi đôi mươi. Như ở nghệ thuật cồng chiêng của đồng bào Co, Ca Dong vùng Trà My, anh Dương Linh thuộc Đội cồng chiêng trẻ người Co nay cũng đã hơn 30 tuổi.

Anh chia sẻ: “Dù thuận lợi là được sự chỉ dạy về nghệ thuật cồng chiêng rất sớm từ ba là Nghệ nhân ưu tú Dương Lai, nhưng phải qua 25 tuổi mình mới bắt đầu ý thức việc học một cách bài bản từ thế hệ đi trước. Sau hơn một năm miệt mài tập luyện, nay mình đã thành thục trong biểu diễn cồng chiêng. Điều tiếc nuối nhất là mình theo đuổi nghệ thuật truyền thống muộn, đã qua thời điểm sức trẻ cũng là yếu tố quan trọng trong biểu diễn cồng chiêng, nhưng may mắn vẫn còn kịp để giữ giá trị quý báu của cha ông”.

Cũng theo anh Dương Linh, cồng chiêng đã ngấm vào máu thịt nhưng khơi dậy ý thức văn hóa cội nguồn, gìn giữ cho mai sau khi Nghị quyết số 36 ngày 21/12/2021 của HĐND huyện Bắc Trà My về bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện giai đoạn 2022 - 2025, định hướng đến năm 2030 được triển khai. Lúc này việc truyền dạy, các hoạt động biểu diễn được xây dựng, triển khai bài bản.

Sau khi Nghị quyết 36 nêu trên được triển khai, đến nay vùng Trà My đã thành lập 20 câu lạc bộ cồng chiêng cấp xã, thôn và 6 câu lạc bộ cồng chiêng học sinh tại các trường học vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Trong năm 2023, đã thành lập thêm 8 đội cồng chiêng tại các xã; từ năm 2024 - 2025 tập trung vào công tác truyền dạy, mua sắm cồng chiêng, trang phục biểu diễn...

Gìn giữ cho mai sau

Bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật truyền thống bền vững không gì hiệu quả hơn đưa nghệ thuật vào đời sống. Từng chút một, những người nhận lãnh phần trách nhiệm trao truyền vẫn miệt mài gieo hạt cho thế hệ kế cận. Đưa nghệ thuật bài chòi vào trường học, biểu diễn ở các hoạt động cộng đồng, du lịch, biểu diễn cồng chiêng trong các lễ hội hay truyền dạy trong nhà trường… là những hoạt động được triển khai nhiều năm qua.

Diễn viên Đoàn Ca kịch Quảng Nam truyền dạy và hô hát bài chòi tại Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi, phường Bàn Thạch, thành phố Đà Nẵng. Ảnh: Đoàn Ca kịch Quảng Nam

Diễn viên Hồng Trang bên cạnh đảm bảo hoạt động chuyên môn tại Đoàn Ca kịch Quảng Nam còn tham gia biểu diễn bài chòi trong các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Đà Nẵng.

“Làm sao để các em thích thú và có những hình dung ban đầu về loại hình nghệ thuật bài chòi là điều trăn trở không chỉ riêng bản thân mình mà cả các thế hệ trong lĩnh vực này. Rất mừng là mỗi lần biểu diễn, các em đều đón nhận với niềm yêu thích. Đối với nội dung hô hát, mình cũng phải tìm hiểu, sáng tác cho phù hợp với lứa tuổi, nhất là về đề tài lịch sử”, diễn viên Hồng Trang chia sẻ.

Tại Hội An, việc truyền dạy hát dân ca cũng đạt nhiều kết quả khả quan. Chị Trần Thị Thu Ly (Phòng Biểu diễn - Sự kiện, Trung tâm Bảo tồn di sản văn hóa thế giới Hội An) cho hay, các lớp dạy hát dân ca được triển khai bậc tiểu học, THCS và mỗi năm chọn 2 trường để thực hiện.

“Việc truyền dạy được thực hiện trong nhiều năm qua nhưng số em chọn gắn bó với nghệ thuật truyền thống rất hiếm hoi. Mới đây, hoạt động trẻ em học hát dân ca tại chợ quê Kim Bồng thu hút sự quan tâm của công chúng, nhất là du khách nước ngoài. Chúng tôi sẽ tiếp tục gắn bó tâm huyết để nghệ thuật truyền thống lan tỏa trong đời sống, tự nhiên và bền bỉ”, chị Thu Ly chia sẻ.

Đối với gìn giữ nghệ thuật cồng chiêng, thầy Vũ Hoàng Tâm, Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm (xã Trà Đốc) cho hay: “Có hai hoạt động chính nhà trường chú trọng là truyền dạy cồng chiêng và tổ chức Tết mùa cho học sinh. Nhà trường đã thành lập đội cồng chiêng chủ yếu là học sinh nội trú và sinh hoạt vào tối thứ Năm hàng tuần. Thời gian đầu, nhà trường mời các nghệ nhân như Hồ Văn Dinh, Hồ Thanh Vân tham gia giảng dạy. Vào tháng 11 và tháng 3 hàng năm tổ chức thi cồng chiêng và Tết mùa cho các em nhằm góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa của đồng bào vùng cao”.

Nguồn: https://baodanang.vn/giu-mach-nguon-truyen-thong-cho-mai-sau-3301158.html