Gỡ “điểm nghẽn” để công nghiệp văn hóa cất cánh

Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam vừa tổ chức Hội thảo “Cơ sở lý luận và kinh nghiệm quốc tế về hoàn thiện thể chế phát triển các ngành công nghiệp văn hóa”. Hội thảo quy tụ nhiều chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp sáng tạo trong và ngoài nước, tập trung phân tích những điểm nghẽn thể chế, chia sẻ kinh nghiệm quốc tế và gợi mở hướng đi mới cho Việt Nam.

Hoàn thiện thể chế - chìa khóa mở đường

Văn hóa đã được xác định là sức mạnh nội sinh, là trụ cột của phát triển bền vững. Song để khát vọng đó trở thành hiện thực, Việt Nam cần một hệ thống thể chế đồng bộ, linh hoạt và đủ mạnh, nơi Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng sáng tạo cùng chung tay kiến tạo giá trị.

Chia sẻ tại hội thảo, PGS-TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam, nhấn mạnh, Việt Nam đã có tầm nhìn và chiến lược rõ ràng cho phát triển công nghiệp văn hóa, nên “điểm nghẽn lớn nhất hiện nay không nằm ở tầm nhìn, mà ở khung thể chế”.

Dù các nghị quyết và chiến lược đã xác định rõ vai trò của công nghiệp văn hóa, song cơ chế vận hành và phối hợp vẫn còn phân tán, thiếu sự gắn kết giữa trung ương và địa phương, giữa Nhà nước - doanh nghiệp - cộng đồng sáng tạo. Khoảng trống này thể hiện ở 3 cấp độ: thiếu cơ chế điều phối đủ mạnh để kết nối văn hóa với các lĩnh vực khác; thiếu công cụ chính sách và đầu tư đặc thù; thiếu cơ chế phối hợp linh hoạt giữa các cấp quản lý.

Khu trưng bày công nghiệp văn hóa lĩnh vực điện ảnh tại "Triển lãm thành tựu đất nước 80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc", diễn ra tại Hà Nội cuối tháng 8-2025

PGS-TS Nguyễn Thị Thu Phương nhận định, trong bối cảnh Việt Nam vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, việc kết hợp hài hòa giữa “thể chế cứng” (hành chính - pháp lý) và “thể chế mềm” (văn hóa - sáng tạo) càng trở nên cấp bách. Nếu không có sự điều chỉnh kịp thời, công nghiệp văn hóa sẽ chỉ dừng lại ở tiềm năng mà chưa thể trở thành động lực tăng trưởng thực sự.

Vì vậy, hoàn thiện thể chế không chỉ là yêu cầu quản lý, mà là bước đi mang tính chiến lược, gắn trực tiếp với năng lực phát triển bền vững của đất nước. Khi văn hóa được coi là nền tảng thể chế mềm, công nghiệp văn hóa không chỉ tạo ra sản phẩm sáng tạo, mà còn kiến tạo niềm tin xã hội, bản sắc địa phương và sức hấp dẫn của môi trường đầu tư.

Đẩy mạnh mô hình PPP

Đại diện Hội đồng Anh, bà Phạm Hồng Minh, chia sẻ, tại Vương quốc Anh, chỉ tính riêng trong năm 2023, công nghiệp sáng tạo đã đóng góp tới 124 tỷ bảng Anh, chiếm 5,2% GDP và tạo 2,4 triệu việc làm. Thành công đó bắt nguồn từ một hệ thống thể chế vững chắc và linh hoạt, trong đó chính phủ trung ương, các cơ quan độc lập và chính quyền địa phương phối hợp chặt chẽ. Theo bà, Việt Nam nên khuyến khích hình thành những quỹ nghệ thuật quốc gia, quỹ sáng tạo vùng và đẩy mạnh hợp tác công - tư (PPP) để tạo nguồn lực phát triển bền vững cho ngành.

Từ thực tiễn trong nước, ông Phạm Minh Toàn, Tổng Giám đốc Vietfest (chuyên về tổ chức các dự án văn hóa và giải trí quy mô lớn), nhận định, PPP là “mô hình kết nối hữu hiệu giữa Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng sáng tạo”. Dẫn kinh nghiệm từ Anh, Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore, ông đề xuất ban hành nghị định riêng về PPP trong lĩnh vực văn hóa, cho phép tính tài sản trí tuệ và thương hiệu như một loại vốn góp; đồng thời thành lập Quỹ Phát triển Nội dung sáng tạo Quốc gia theo mô hình KOCCA (Hàn Quốc). Việc thí điểm Trung tâm PPP Văn hóa Quốc gia tại TPHCM sẽ giúp hình thành những khu hợp tác sáng tạo, ưu đãi thuế và không gian hạ tầng cho doanh nghiệp văn hóa.

Ở góc nhìn học thuật, TS Nguyễn Thị Thu Hà, Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam, cho rằng, kinh nghiệm Trung Quốc cũng mang lại nhiều gợi mở. Quốc gia này đã gắn công nghiệp văn hóa với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội dài hạn, xây dựng các khu nghệ thuật như 798 (Bắc Kinh) hay Moganshan 50 (Thượng Hải)... nơi doanh nghiệp, nghệ sĩ và nhà đầu tư cùng hội tụ. Việt Nam có thể vận dụng mô hình này để xây dựng hệ sinh thái công nghiệp văn hóa gắn với đô thị sáng tạo và kinh tế số.

Từ những kinh nghiệm quốc tế ấy, nhiều chuyên gia thống nhất, Việt Nam nên chủ động chuyển hóa nhận thức thành hành động cụ thể: hoàn thiện khung thể chế liên ngành; tạo cơ chế tài chính đặc thù cho doanh nghiệp sáng tạo; và phân quyền mạnh hơn cho các đô thị văn hóa, du lịch, di sản. Như PGS-TS Nguyễn Thị Thu Phương khẳng định, chỉ khi thể chế được hoàn thiện, “công nghiệp văn hóa mới thật sự trở thành trụ cột phát triển, góp phần thúc đẩy tăng trưởng hài hòa giữa kinh tế, văn hóa và con người”.

MAI AN

Nguồn: https://www.sggp.org.vn/go-diem-nghen-de-cong-nghiep-van-hoa-cat-canh-post821934.html