Bài 1: Văn hóa thời đại kinh tế sáng tạo
Thế giới đang chứng kiến sự chuyển dịch sâu sắc trong mô hình phát triển, từ nền kinh tế dựa trên tài nguyên sang nền kinh tế tri thức, kinh tế số, và đặc biệt là kinh tế sáng tạo - nơi tri thức, cảm xúc, bản sắc và đổi mới sáng tạo trở thành nguồn lực chính tạo ra giá trị gia tăng. Trong bức tranh ấy, công nghiệp văn hóa nổi lên như biểu tượng của một thời đại mới, thời đại mà văn hóa không chỉ là hồn cốt dân tộc, là sức mạnh mềm, mà còn là ngành kinh tế trọng điểm, tạo ra sinh kế, việc làm, thương hiệu quốc gia và lan tỏa mềm quyền lực trên trường quốc tế.
Động lực phát triển, lợi thế cạnh tranh quốc gia
Tại các quốc gia phát triển và đang phát triển, từ Hàn Quốc, Pháp, Anh cho tới Trung Quốc, Thái Lan, công nghiệp văn hóa đã và đang được coi là một trong những trụ cột chiến lược của nền kinh tế. Những sản phẩm như phim ảnh, âm nhạc, thời trang, thiết kế, trò chơi điện tử, ẩm thực, văn học… không còn dừng lại ở việc thỏa mãn đời sống tinh thần mà trở thành đầu tàu xuất khẩu, là nhịp cầu kết nối giữa quốc gia với thế giới. Trong xu thế ấy, công nghiệp văn hóa chính là biểu hiện rõ nét nhất của sự chuyển hóa từ giá trị tinh thần sang giá trị vật chất, từ bản sắc thành lợi thế cạnh tranh. Đó là con đường tất yếu để mỗi dân tộc vừa giữ được hồn cốt riêng, vừa hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, không đánh mất mình giữa toàn cầu hóa.
Việt Nam, với kho tàng di sản phong phú, nguồn lực nhân văn dồi dào và khát vọng phát triển đang bừng cháy, có đầy đủ điều kiện để đi vào con đường ấy. Tuy nhiên, trong suốt một thời gian dài, tư duy về phát triển văn hóa - đặc biệt là văn hóa như một ngành kinh tế - vẫn còn khiêm tốn, thậm chí dè dặt. Văn hóa chủ yếu được nhìn nhận như một lĩnh vực "phi vật chất", nghiêng về tinh thần, đạo đức, truyền thống, hơn là một lĩnh vực có khả năng tạo ra của cải, dịch vụ, doanh thu. Chính vì thế, sự xuất hiện của những định hướng rõ ràng, quyết đoán trong Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng đã cho thấy bước ngoặt tư duy rất đáng trân trọng.
Theo đó, công nghiệp văn hóa được khẳng định như một ngành kinh tế quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Cụ thể, Dự thảo chỉ rõ: “Phát triển mạnh công nghiệp văn hóa, dịch vụ văn hóa đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu hưởng thụ văn hóa của nhân dân”. Thông điệp ấy không chỉ mang tính chính trị - pháp lý, mà còn là một tín hiệu quan trọng về sự thay đổi tầm nhìn đối với văn hóa trong kỷ nguyên phát triển mới.
Đáng chú ý hơn, Dự thảo Báo cáo chính trị đặt công nghiệp văn hóa trong mối quan hệ đồng hành với những lĩnh vực mang tính động lực thời đại như khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, cho thấy sự tích hợp đa ngành đang trở thành xu thế chiến lược. Tư duy phát triển văn hóa không còn đứng một mình, mà hòa vào nhịp đập của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư - nơi công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, và nền tảng sáng tạo nội dung số đang làm thay đổi căn bản cách sản xuất, phân phối và tiêu thụ sản phẩm văn hóa.
Không chỉ vậy, công nghiệp văn hóa còn được đặt trong tổng thể chiến lược phát triển con người Việt Nam toàn diện, hệ giá trị quốc gia - văn hóa - gia đình - cá nhân, với trọng tâm là khơi dậy khát vọng, phát triển năng lực sáng tạo, nhân cách, phẩm chất văn hóa và tinh thần dân tộc. Tư duy “phát triển văn hóa”, vì vậy, không chỉ dừng ở việc bảo tồn hay giữ gìn di sản, mà còn bao hàm việc biến văn hóa thành một động lực phát triển, một ngành kinh tế có hiệu quả, và một lực kéo đổi mới toàn diện xã hội.
Chiến lược kinh tế bản sắc
Ở chiều sâu, có thể thấy sự chuyển biến rõ nét trong cách nhìn nhận về văn hóa: không chỉ là nền tảng tinh thần, không chỉ là đích đến, mà còn là phương thức phát triển. Sự thay đổi ấy nếu được thể chế hóa thành chiến lược cụ thể, chính sách hỗ trợ, đầu tư công và ưu đãi thị trường, sẽ là cú hích mạnh mẽ để Việt Nam thực sự bước vào kỷ nguyên văn hóa sáng tạo - nơi mà một ý tưởng có thể tạo ra cả ngành công nghiệp, một câu chuyện có thể định hình hình ảnh quốc gia, và một biểu tượng văn hóa có thể trở thành tài sản kinh tế bền vững.
Không đơn thuần là sự kết hợp giữa văn hóa và kinh tế, công nghiệp văn hóa là biểu hiện cụ thể nhất của một chiến lược phát triển dựa trên bản sắc. Trong thế giới mà các nguồn tài nguyên hữu hạn đang dần cạn kiệt, những quốc gia biết khai thác văn hóa để tạo ra giá trị gia tăng mới cho nền kinh tế sẽ có lợi thế cạnh tranh vượt trội. Không phải ngẫu nhiên mà những cường quốc như Hàn Quốc, Nhật Bản, Anh, Pháp… đều coi công nghiệp văn hóa là một trong những trọng tâm phát triển quốc gia. Chính từ bản sắc văn hóa được nâng tầm thành sản phẩm, dịch vụ và trải nghiệm, họ tạo ra những chuỗi giá trị mới, từ phim ảnh, thời trang, kiến trúc, âm nhạc, trò chơi điện tử cho đến ẩm thực, lễ hội, du lịch và không gian sáng tạo. Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV xác định rõ phát triển công nghiệp văn hóa để xác lập mô hình tăng trưởng mới, cơ cấu lại nền kinh tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, lấy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính (mục IV).
Trong dòng chảy chuyển đổi số và toàn cầu hóa, công nghiệp văn hóa còn mở ra cánh cửa để Việt Nam bước vào những chuỗi giá trị toàn cầu một cách bình đẳng, bằng chính sự đặc sắc của mình. Không phải cạnh tranh về quy mô thị trường hay nguồn lực tài chính, chúng ta hoàn toàn có thể cạnh tranh bằng chiều sâu lịch sử, bằng chiều rộng bản sắc, bằng chất lượng cảm xúc, và bằng khả năng kể những câu chuyện Việt Nam với ngôn ngữ toàn cầu. Một chiếc nón lá, một câu hát dân ca, một món ăn, một vở diễn… nếu được đầu tư bài bản, sẽ trở thành những biểu tượng mới của sức mạnh mềm Việt Nam.
Vì thế, phát triển công nghiệp văn hóa không thể chỉ dừng lại ở khẩu hiệu hay phong trào. Đó phải là một chiến lược quốc gia, được thể hiện trong quy hoạch phát triển, trong phân bổ nguồn lực, trong giáo dục - đào tạo, trong hành lang pháp lý và cả trong nhận thức của đội ngũ cán bộ. Văn hóa, một khi đã trở thành động lực nội sinh, phải được thể chế hóa thành các ngành công nghiệp, thành hệ sinh thái sáng tạo, và thành một nền kinh tế bản sắc của Việt Nam trong kỷ nguyên mới.
Nguồn: https://daibieunhandan.vn/gop-y-du-thao-van-kien-dai-hoi-xiv-cua-dang-cong-nghiep-van-hoa-tru-cot-phat-trien-moi-10393953.html
Bình luận (0)