Hợp tác Việt-Pháp: Hành trình sáng tạo khoa học và chạm tới vũ trụ

Sáng 24/9, Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam phối hợp cùng Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam tổ chức buổi tọa đàm "Góc nhìn giao thoa từ vũ trụ: Hành trình, sáng tạo và hợp tác Pháp-Việt".

Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội Jean Marc Lavet phát biểu khai mạc tọa đàm. (Ảnh: Tô Duyền)

Tham dự chương trình có ông Olivier Brochet, Đại sứ Pháp tại Việt Nam; ông Jean Marc Lavet, Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội; bà Claudie Haigneré, nữ phi hành gia Pháp đầu tiên bay vào vũ trụ; ông Jean-Pierre Haigneré, phi công Không quân Pháp và là cựu phi hành gia của Trung tâm Nghiên cứu vũ trụ quốc gia Pháp (CNES) cùng tập thể giảng viên, sinh viên Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội.

Phát biểu khai mạc, Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội Jean Marc Lavet bày tỏ vinh dự được đón tiếp các vị khách quý từ Pháp và Việt Nam. Ông nhấn mạnh, các trường đại học là trung tâm tri thức, “trái tim” của khoa học - công nghệ, đồng thời là nơi đào tạo thế hệ trẻ gánh vác sứ mệnh phát triển. Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội là minh chứng cho sự hợp tác hiệu quả giữa Việt Nam và Pháp trong lĩnh vực giáo dục và văn hóa.

Theo Hiệu trưởng Lavet, sự kiện có sự tham dự của các nhà khoa học, chính trị gia và nhân vật có ảnh hưởng quốc tế không chỉ mang đến cho sinh viên những câu chuyện truyền cảm hứng, mà còn khẳng định ý nghĩa của hợp tác quốc tế trong thúc đẩy tri thức và sáng tạo. Ông kỳ vọng sinh viên sẽ tận dụng cơ hội học hỏi, trao đổi, nuôi dưỡng khát vọng và tự tin hội nhập toàn cầu.

Chấp nhận rủi ro, vượt lên chính mình

Ngày 16/7/1969, sứ mệnh Apollo 11 của NASA lần đầu tiên đưa con người đặt chân lên Mặt Trăng, ghi dấu “bước đi nhỏ bé của một con người” nhưng là “bước tiến vĩ đại của nhân loại”. Thời khắc lịch sử ấy đã khơi dậy niềm say mê khoa học viễn tưởng và ước mơ chinh phục vũ trụ của cô bé Claudie Haigneré. Bắt đầu sự nghiệp với vai trò bác sĩ chuyên khoa thấp khớp tại Bệnh viện Cochin (Paris), nhưng sau đó vào năm 1985 bà được Trung tâm Nghiên cứu vũ trụ quốc gia Pháp tuyển chọn làm phi hành gia.

Là nữ ứng viên duy nhất trúng tuyển, bà Haigneré trở thành người phụ nữ Pháp đầu tiên bay vào không gian năm 1996, mở ra hành trình gắn bó với nghiên cứu khoa học vũ trụ.

Bà Claudie Haigneré là nữ phi hành gia Pháp đầu tiên bay vào vũ trụ. (Ảnh: Tô Duyền)

Chia sẻ về quá trình tham gia dự án, bà Haigneré cho biết, các nhà khoa học phải chuẩn bị rất kỹ càng từ Trái đất, xây dựng quy trình chặt chẽ và mô phỏng nhiều tình huống khác nhau. Tuy nhiên, trong môi trường không trọng lực, yêu cầu còn khắt khe hơn nhiều. Các phòng thí nghiệm phải dựa trên quỹ đạo cho phép để tiến hành trực tiếp nhiều nghiên cứu mà trước đây chỉ có thể mang mẫu vật về Trái đất, như cấy tế bào hay phân tích dữ liệu sinh học. Đây là bước tiến quan trọng, giúp tiết kiệm thời gian và nâng cao độ chính xác.

Theo nữ phi hành gia, những thí nghiệm ấy có đóng góp quan trọng cho khoa học, đặc biệt trong y học và sinh học, giúp nhân loại hiểu rõ hơn về sự thay đổi của cơ thể người trong môi trường không gian, từ đó mở ra hướng phát triển cho các phương pháp điều trị mới, chuẩn bị cho các sứ mệnh khác trong tương lai.

Bên cạnh đó, bà Haigneré đặc biệt nhấn mạnh vai trò của thế hệ trẻ, nhất là nữ sinh, trong việc nuôi dưỡng niềm đam mê khoa học và mạnh dạn dấn bước vào những lĩnh vực còn mới mẻ như hàng không vũ trụ. Nhà khoa học khuyến khích các bạn trẻ không chỉ dừng lại ở ước mơ, mà cần chủ động tìm kiếm cơ hội, tham gia vào những dự án nghiên cứu và cùng chung tay xây dựng những sáng kiến mang tầm quốc tế; đồng thời gửi gắm thông điệp tới các nữ sinh: Hãy tự tin đón nhận thử thách, bởi chính sự quyết tâm sẽ khẳng định vị trí của mình trong cộng đồng khoa học. Theo bà, sự đa dạng trong cách tiếp cận và đóng góp của cả nam lẫn nữ sẽ mở ra nhiều hướng đi mới, mang lại giải pháp phong phú và bền vững hơn cho sự phát triển của nhân loại.

Trong phần chia sẻ, bà Haigneré chỉ rõ, giới trẻ không cần chạy theo những hình mẫu lý tưởng, mà quan trọng là biết tự tìm ra con đường riêng, nuôi dưỡng ước mơ và dám thực hiện. Đôi khi, điều đáng quý không nằm ở đích đến, mà ở chính hành trình theo đuổi ước mơ – nơi mỗi người tích lũy kinh nghiệm, trưởng thành và học nhiều bài học sâu sắc. Nữ phi hành gia khuyến khích thế hệ trẻ chú trọng xây dựng các mối quan hệ dựa trên niềm tin, sự thấu hiểu văn hóa và tôn trọng khác biệt, qua đó mở ra cánh cửa hợp tác đa dạng và bền vững.

Bà Claudie Haigneré trong chuyến bay đầu tiên vào vũ trụ năm 1996. (Nguồn: ESA)

Đặc biệt, khi được hỏi về nguồn động lực giúp bản thân vượt qua khó khăn, bà Haigneré chia sẻ rằng luôn tâm niệm câu nói: “Take care and take time - Hãy biết chăm sóc bản thân, dành thời gian chuẩn bị, dám chấp nhận rủi ro và vượt qua chính mình. Thất bại có thể xảy ra, nhưng từ đó ta học được rất nhiều điều”.

Theo bà, chính sự chuẩn bị kỹ lưỡng, khả năng độc lập xử lý tình huống khẩn cấp và tinh thần kiên định đã giúp các phi hành gia vượt qua thử thách. Ngày nay, công nghệ hiện đại hỗ trợ nhiều hơn, nhưng ý chí và bản lĩnh con người vẫn là yếu tố quyết định để chinh phục những hành trình ngoài vũ trụ.

Ngoài ra, chia sẻ với phóng viên Báo Thế giới và Việt Nam, bà Claudie Haigneré nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác quốc tế trên nhiều lĩnh vực, trong đó có hàng không vũ trụ. Việc hợp tác sẽ tạo cơ hội cho Việt Nam tiếp cận với công nghệ, kinh nghiệm và góc nhìn đa chiều. Nhà khoa học nữ cũng lưu ý, thế hệ trẻ là nhân tố quan trọng, cần được tạo điều kiện trong nghiên cứu sáng tạo để đưa ra nhiều ý tưởng đóng góp cho sự phát triển của ngành hàng không vũ trụ của Việt Nam.

Bà Claudie Haigneré là bác sĩ chuyên khoa thấp khớp, nhà nghiên cứu và phi hành gia, đồng thời là nữ phi hành gia Pháp đầu tiên bay vào vũ trụ (các nhiệm vụ không gian năm 1996 và 2001), cũng là nữ phi hành gia châu Âu đầu tiên đặt chân tới Trạm Vũ trụ quốc tế ISS.

Bà Haigneré từng giữ chức Bộ trưởng Nghiên cứu Pháp (2002 - 2004) và Bộ trưởng phụ trách Các vấn đề châu Âu (2004 - 2005). Bà đứng đầu hệ thống Universcience và hai trung tâm khoa học trực thuộc (Điện khám phá và Thành phố khoa học) trong 6 năm (2009 - 2015). Trong Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA), với cương vị cố vấn Tổng giám đốc, bà tập trung vào chính sách không gian châu Âu và các chương trình thám hiểm Mặt trăng cho đến năm 2020.

Là thành viên Viện Công nghệ Pháp (Académie des Technologies), bà đóng góp vào nhiều nhóm công tác chuyên về đổi mới sáng tạo, đồng thời được xem là biểu tượng truyền cảm hứng, đặc biệt trong việc khuyến khích thế hệ trẻ và phụ nữ theo đuổi khoa học và công nghệ.

Toàn cảnh buổi tọa đàm. (Ảnh: Tô Duyền)

Để thêm yêu Trái đất

Đồng hành cùng vợ trên hành trình khám phá không gian, ông Jean-Pierre Haigneré, cựu phi hành gia của CNES và là chồng bà Claudie Haigneré, cho rằng lĩnh vực hàng không vũ trụ luôn gắn liền với những thách thức to lớn, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và tinh thần kiên định. Từ việc nghiên cứu môi trường không trọng lực, tái chế nguồn nước trên tàu vũ trụ, cho đến bảo vệ sức khỏe phi hành gia bằng các bài tập chuyên biệt, tất cả đều là những minh chứng cho nỗ lực không ngừng của con người trong việc thích nghi với điều kiện khắc nghiệt ngoài Trái đất.

Ông Jean-Pierre Haigneré, cựu phi hành gia của CNES, khẳng định quan hệ hợp tác Việt Nam-Pháp đang ngày càng được củng cố và mở rộng, trong đó hàng không vũ trụ là điểm sáng. (Ảnh: Tô Duyền)

Những thí nghiệm trong không gian, theo cựu phi hành gia, không chỉ giúp y học hiểu rõ hơn về khả năng thích nghi và tiến hóa của cơ thể người, mà còn mở ra những hướng đi mới trong việc giải quyết các vấn đề toàn cầu, từ chăm sóc sức khỏe đến phát triển công nghệ. Ngoài ra, dữ liệu vệ tinh đóng vai trò ngày càng quan trọng, giúp hỗ trợ theo dõi mực nước biển dâng, quan sát biến đổi khí hậu và dự báo thiên tai. Trải nghiệm trực tiếp từ quỹ đạo, tận mắt chứng kiến sự ô nhiễm, tình trạng suy giảm rừng Amazon hay những biến đổi khí quyển, đã khiến ông Haigneré càng nhận thức rõ hơn tính cấp thiết của việc bảo vệ hành tinh xanh, vốn là ngôi nhà duy nhất của nhân loại.

"Trong chuyến bay thứ hai, chúng tôi nhìn thấy Nam Phi, thấy nước biển dâng lên, thấy cháy rừng ở Amazon... Đó là những thứ ko thể thấy nếu chỉ trên mặt đất", ông chỉ rõ.

Ngoài ra, ông Haigneré nhấn mạnh, quan hệ hợp tác Việt Nam-Pháp đang ngày càng được củng cố và mở rộng, trong đó hàng không vũ trụ trở thành một điểm sáng thể hiện chiều sâu hợp tác khoa học và ngoại giao chiến lược giữa hai quốc gia.

Trong nhiều năm qua, hai bên đã triển khai các chương trình hợp tác chung, từ việc sử dụng dữ liệu vệ tinh để quan trắc khí quyển, dự báo biến đổi khí hậu, đến phát triển các vệ tinh nhỏ và xây dựng trung tâm kiểm soát tại Việt Nam.

Theo đó, Pháp sẵn sàng đồng hành cùng Việt Nam trong đào tạo nhân lực, chuyển giao công nghệ và mở rộng hợp tác quốc tế. Đây không chỉ là sự hỗ trợ về mặt khoa học, mà còn là minh chứng cho cam kết ngoại giao lâu dài, đặt nền tảng để hai quốc gia cùng nhau thúc đẩy ngành khoa học vũ trụ trong hiện tại và tương lai.

Cựu phi hành gia cũng đề cập vai trò của thế hệ trẻ Việt Nam, đồng thời nhận định, chính sự năng động, sáng tạo và tinh thần cầu tiến của người trẻ sẽ là động lực quan trọng để đất nước Đông Nam Á tiến xa hơn trong lĩnh vực hàng không vũ trụ, đồng thời đóng góp vào sự phát triển chung của nhân loại.

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm cùng tập thể sinh viên trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội. (Nguồn: Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam)

Trong thời gian chuyến công tác tới Việt Nam của ông bà Haigneré, Việt Nam sẽ gia nhập dự án Đài thiên văn quan sát Trái đất (SCO) thông qua lễ ký Cam kết SCO của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

Sau lễ ký kết này, khóa học hè lần thứ năm về Quan sát Trái đất sẽ được tổ chức từ ngày 13-17/10 tại Trung tâm quốc tế khoa học và giáo dục liên ngành (Quy Nhơn).

Khóa học là một trong những hoạt động thuộc Năm Đổi mới sáng tạo Việt Nam - Pháp, do Đại sứ quán Pháp chủ trì, tập trung vào công tác quan sát đại dương. Sự kiện gắn với Hội nghị Liên hợp quốc về đại dương (UNOC-3) diễn ra tại Nice (Pháp) tháng 6/2025, nơi đoàn Việt Nam do Thủ tướng Phạm Minh Chính dẫn đầu đã đóng góp tích cực vào thành công chung.

Nguồn: https://baoquocte.vn/hop-tac-viet-phap-hanh-trinh-sang-tao-khoa-hoc-va-cham-toi-vu-tru-328716.html