Khuyến nghị giải pháp chống tội phạm mạng tại Đông Nam Á

Ngày 7/11, tại Hà Nội, Viện Địa lý nhân văn và Phát triển bền vững, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam phối hợp với Viện Công nghệ vì Cộng đồng (Tech for Good Institute - TFGI), Singapore tổ chức tọa đàm quốc tế “Đối thoại công chúng - Tăng cường khả năng chống chịu với lừa đảo và gian lận tại Đông Nam Á: Trọng tâm Việt Nam”.

Bà Citra Nasruddin, Giám đốc Chương trình của Viện Công nghệ vì Cộng đồng (TFGI) phát biểu khai mạc tọa đàm.

Phát biểu khai mạc, bà Citra Nasruddin, Giám đốc Chương trình của Viện Công nghệ vì Cộng đồng (TFGI), Singapore cho biết, năm 2024, châu Á chiếm hơn một nửa tổng thiệt hại tài chính liên quan đến lừa đảo trên toàn cầu. Tội phạm mạng đang ngày càng khai thác các công nghệ mới nổi như trí tuệ nhân tạo (AI) để tự động hóa và cá nhân hóa hoạt động lừa đảo.

Chuyển đổi số tại Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể, tuy nhiên, giống như các quốc gia khác trong khu vực, các vụ lừa đảo và gian lận trực tuyến đang gia tăng. Năm 2024, cơ quan chức năng ghi nhận 10.000 vụ lừa đảo trực tuyến, thiệt hại ước tính gần 759 triệu USD (20 nghìn tỷ đồng). Chỉ tính riêng từ tháng 1-8/2025, số vụ lừa đảo trực tuyến tăng 65% so với cùng kỳ năm trước, vượt quá 1,6 nghìn tỷ đồng. Những con số này nhấn mạnh tính cấp thiết của việc tăng cường khả năng phục hồi trong nước và tăng cường hợp tác xuyên biên giới để chống lại tội phạm mạng xuyên quốc gia. 

“Chúng tôi cũng ghi nhận việc ký kết Công ước Liên hợp quốc về Chống tội phạm mạng, Công ước Hà Nội (vào tháng 10) như một cột mốc quan trọng. Hy vọng tọa đàm có thể đóng góp vào việc triển khai các khuôn khổ này một cách thiết thực và khả thi, từ đó, xác định những bước đi cụ thể để bảo vệ tương lai số trong khu vực”, bà Citra Nasruddin nhấn mạnh.

Chia sẻ kết quả nghiên cứu mới nhất của Viện Công nghệ Vì Cộng đồng (TFGI) về “Xây dựng khả năng chống chịu với gian lận và lừa đảo kỹ thuật số tại Đông Nam Á: Phương pháp tiếp cận toàn xã hội”, ông Keith Detros, Quản lý chương trình của TFGI cho rằng, nghiên cứu xem xét cách thức các vụ lừa đảo phát triển và cách thức tăng cường khả năng phục hồi kỹ thuật số ở Đông Nam Á, trong đó nghiên cứu lập bản đồ vòng đời của các vụ lừa đảo, nêu phương pháp hay nhất và xác định đòn bẩy thiết thực để phòng ngừa, ngăn chặn và ứng phó với các vụ lừa đảo.

Ông Keith Detros, Quản lý chương trình của TFGI đề xuất, thời gian tới các quốc gia cần có một cách tiếp cận toàn xã hội để bảo vệ người dân và duy trì niềm tin vào hệ sinh thái kỹ thuật số.

Ông Keith Detros nhấn mạnh nghiên cứu đã cho thấy Chính phủ các quốc gia đang ứng phó theo nhiều cách khác nhau: Từ luật pháp và các biện pháp quản lý mới đến quan hệ đối tác công tư, chiến dịch giáo dục người tiêu dùng, sáng kiến cộng đồng. Tuy nhiên, xét đến bản chất phát triển nhanh chóng và xuyên biên giới của gian lận kỹ thuật số, thời gian tới, các quốc gia cần có một cách tiếp cận toàn xã hội để bảo vệ người dân và duy trì niềm tin vào hệ sinh thái kỹ thuật số.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Thanh Bình, Chuyên gia tư vấn an ninh mạng tại Tập đoàn FPT, giảng viên Trường Đại học Phenikaa, trong lừa đảo mạng, công nghệ chỉ đóng vai trò là kênh truyền tải chứ không phải nguyên nhân cốt lõi. Các loại hình lừa đảo phổ biến nhất đều dựa trên công nghệ xã hội như: Lừa đảo đánh cắp thông tin như giả danh ngân hàng, tạo cảm giác khẩn cấp ("Tài khoản của bạn sắp bị khóa") khiến nạn nhân vội vã click vào link và nhập thông tin cá nhân.

Lừa đảo đầu tư như xây dựng lòng tin trong thời gian dài, lợi dụng lòng tham, nhu cầu tình cảm để thuyết phục nạn nhân chuyển tiền. Lừa đảo giả mạo sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để ghép hoặc tạo ra hình ảnh, giọng nói, video giả giống thật đến mức khó phân biệt (Deepfake) hoặc giả mạo thông tin nhận dạng (ID) người gọi để lợi dụng uy tín (giả làm CEO gọi cho nhân viên tài chính) nhằm yêu cầu chuyển khoản khẩn cấp.

Sự tinh vi của các cuộc tấn công mạng ngày nay nằm ở khả năng thấu hiểu hành vi con người của tội phạm. Để phòng, chống hiệu quả tấn công mạng, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Bình đề xuất, cần tập trung nâng cao nhận thức và giáo dục kỹ năng tư duy phản biện, thay vì chỉ dựa vào giải pháp công nghệ đơn thuần.

Toàn cảnh tọa đàm.

Dưới góc nhìn về tiếp cận tâm lý học và xã hội học, Tiến sĩ Phạm Thị Thu Phương, Tổng Biên tập Tạp chí Địa lý Nhân văn và Phát triển bền vững, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho rằng, yếu tố gia đình và mối quan hệ thân thiết sẽ giảm thiểu rủi ro, xác suất nguy cơ lừa đảo trên không gian số. Khi duy trì gắn kết an toàn tích cực, đặc biệt trong gia đình giúp họ kiểm chứng lại thông tin trước mỗi quyết định quan trọng, tìm kiếm hỗ trợ chia sẻ, vượt qua rào cản; đồng thời xây dựng hành trang cá nhân để nhận diện rủi ro kỹ thuật số. 

Tại tọa đàm, các diễn giả, đại biểu thảo luận, trao đổi kinh nghiệm của các quốc gia trong khu vực về phòng, chống gian lận mạng; vai trò của Nhà nước, doanh nghiệp, tổ chức xã hội và người dân trong bảo vệ niềm tin số… Qua đó, các đại biểu đề xuất các khuyến nghị, giải pháp phù hợp với điều kiện Việt Nam để tăng cường năng lực quốc gia trong bảo vệ an toàn thông tin và an ninh mạng; đồng thời tăng cường hợp tác khoa học và truyền thông xã hội nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về rủi ro kỹ thuật số.

Nguồn: https://baotintuc.vn/thoi-su/khuyen-nghi-giai-phap-chong-toi-pham-mang-tai-dong-nam-a-20251107184818197.htm