Hàng trăm người đã ngã xuống trên các nẻo đường chiến tranh. Nhiều người chịu các thương tật hiểm nghèo, để lại một phần thân thể trên các chiến trường.
1. Trong số hơn 500 nhà báo - liệt sĩ của cả nước, có hơn 260 cán bộ, phóng viên Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN), Thông tấn xã Giải Phóng (TTXGP). Trong số những con đường ở Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành phố khác mang tên các nhà báo của TTXVN thì có nhiều người là liệt sĩ. Đó là nhà báo Trần Kim Xuyến - đại biểu Quốc hội khóa I, người phụ trách đầu tiên của TTXVN và cũng là nhà báo - liệt sĩ đầu tiên của đất nước hy sinh trong kháng chiến chống Pháp (năm 1947), được đặt tên cho ba con đường ở Hà Nội, thành phố Bắc Giang và thị xã Hương Sơn (Hà Tĩnh) quê hương ông. Nhà báo Bùi Đình Túy, Phó Giám đốc TTXGP, hy sinh năm 1967 tại mặt trận Trảng Dầu (Tây Ninh), được đặt tên cho một con đường ở thành phố Hồ Chí Minh. Nhà nhiếp ảnh Trần Bỉnh Khuôl, phóng viên TTXGP, từng là Trưởng cơ quan Điện ảnh, nhiếp ảnh Khu 9, hy sinh năm 1968 tại U Minh (Cà Mau). Tên ông được đặt cho một con đường tại thành phố Bạc Liêu quê hương ông.
Nhà báo Trần Ngọc Đặng trong trận đánh ở Tây Ninh năm 1967 đã bắn cháy hai xe bọc thép của địch trước khi hy sinh. Phóng viên Trương Thị Mai của TTXGP tại Trung Nam Bộ bị địch bắt, tra tấn dã man, đã chấp nhận hy sinh để bảo đảm an toàn cho căn cứ. Tại Hòn Đất (Kiên Giang), hai nhà báo của TTXGP đã ngã xuống khi chiến đấu cùng Anh hùng liệt sĩ Phan Thị Ràng (chị Sứ) và các đồng đội của chị...
2. Nhắc về những người làm báo vượt Trường Sơn từ những ngày đầu tiên, không thể không nhắc đến nhà báo Võ Thế Ái (1930 - 2025). Khi Cách mạng Tháng Tám thành công, mới 15 tuổi Võ Thế Ái đã làm liên lạc cho bộ đội Khu 5. Năm 1950 ông được ra Bắc đi học nước ngoài, nhưng do hoàn cảnh thay đổi nên ông về công tác tại Nha Thông tin, sau đó trở thành phóng viên TTXVN, rồi tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử. Hòa bình lập lại, ông phụ trách Phân xã Khu 4 một thời gian, đến năm 1960, khi đường Hồ Chí Minh vừa mở, ông tạm biệt người vợ trẻ (cũng là phóng viên TTXVN) cùng con trai mới sinh để trở lại chiến trường Khu 5. Ông đã xây dựng nền tảng cho cơ quan Thông tấn xã Khu 5 ngay từ những ngày đầu tiên, góp phần tạo cơ sở cho TTXGP ra đời. Điều đặc biệt là vợ ông, nhà báo Nghiêm Thị Tú (một người con gái Hà Nội và là em ruột của bà Nghiêm Thị Băng, vợ nhạc sĩ Văn Cao) sau đó cũng đã gửi con để vào chiến trường cùng sống, chiến đấu bên chồng.
Cho đến nay, câu chuyện những lá thư tình thời chiến của nhà báo - liệt sĩ Thẩm Đức Hòa, phóng viên Thông tấn Quân sự và vợ ông - bà Phương Bích Ngân, vẫn gây xúc động nhiều người. Nhà báo Thẩm Đức Hòa viết cho vợ lá thư cuối cùng đề ngày 19-11-1967. Bốn ngày sau, ngày 23-11-1967, ông hy sinh tại mặt trận phía tây Thừa Thiên - Huế. Vì không muốn mẹ chồng lo lắng, bà Ngân đã sửa các bức thư cũ của chồng rồi đọc cho mẹ chồng nghe để bà tin là thư mới gửi. Sau khi chồng hy sinh, bà Ngân vẫn giữ thói quen viết thư tâm sự, chia sẻ mọi chuyện trong gia đình với chồng. Khi viết xong, bà đặt những lá thư lên ban thờ, thắp hương rồi đọc cho ông nghe. Năm 1996, được sự giúp đỡ của Tổng cục Chính trị, TTXVN và tỉnh Thừa Thiên - Huế, hài cốt của nhà báo - liệt sĩ Thẩm Đức Hòa được đưa về an táng tại quê nhà (huyện Gia Lâm, Hà Nội).
Nhà báo Phan Hoài Nam, nguyên Trưởng phòng biên tập của TTXGP, là một người có hoàn cảnh khá đặc biệt. Ông sinh năm 1940, quê ở xã Điện Quang, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Năm 1954, ông theo gia đình tập kết ra Bắc, học ở Trường học sinh miền Nam, rồi học khoa Văn, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Năm 1965, sau khi tốt nghiệp, ông tình nguyện đi chiến trường và trở thành phóng viên TTXGP. Lúc đó, người yêu của ông, vốn là bạn học cùng với ông ở Trường học sinh miền Nam, đã tốt nghiệp bác sĩ y khoa. Được phép của hai bên gia đình, họ đính hôn rồi cùng về miền Nam chiến đấu. Nhà báo Phan Hoài Nam đã sống và chiến đấu như một chiến sĩ thực thụ. Năm 1968, ông đã chiến đấu rất anh dũng trong một trận chống càn và hy sinh ở mặt trận Cần Giuộc (Long An). Được biết, người con gái đã đính ước với liệt sĩ Phan Hoài Nam sau ngày hòa bình vẫn sống một mình đến cuối đời.
Năm 1967, nhà báo Đinh Trọng Quyền tạm biệt vợ và con trai hai tuổi để vào chiến trường. Ông được cử phụ trách Phân xã TTXGP tại Quảng Nam - Đà Nẵng, một mặt trận vốn đã khó khăn ác liệt, sau chiến dịch Mậu Thân càng khó khăn, ác liệt hơn. Ông đã cùng các đồng nghiệp Trần Mai Hạnh, Lương Thế Trung, Nguyễn Quốc Toản, các nhân viên kỹ thuật Ngọc Thạch, Văn Mẫn..., vượt lên mọi gian khó, chấp nhận mọi hy sinh để hoàn thành tốt nhiệm vụ. Cuối năm 1969, trong một lần đi chiến dịch, nhà báo Đinh Trọng Quyền bị thương và phải cưa một chân. Trong vòng vây của kẻ thù, với điều kiện sơ sài của y tế mặt trận, như một phép màu, ông đã sống, vượt qua thương tật hiểm nguy và được đưa ra Bắc điều trị.
3. Xin được nói đôi điều về lực lượng phóng viên TTXVN và TTXGP tại Quảng Trị, nơi tôi có nhiều gắn bó cũng như về các đồng nghiệp trên chiến trường Trị Thiên nói chung. Trong chiến dịch Tổng tiến công 1972, các phóng viên TTXVN tại mặt trận Quảng Trị có hậu cứ tại Phân xã B Vĩnh Linh, khi ấy đóng ở nơi sơ tán của Khu ủy Vĩnh Linh. Nhà nhiếp ảnh Phạm Hoạt khi ấy là Phân xã trưởng. Chiến sự rất ác liệt. B-52, pháo biển, bom tọa độ suốt ngày đêm. Trong những ngày tháng nguy hiểm rình rập, cái chết kề bên, tình người, tình đồng nghiệp của những người làm báo nơi tuyến lửa thật chân thành, cảm động.
Nhà nhiếp ảnh Nghĩa Dũng, phóng viên Thông tấn quân sự, hy sinh trong khi đang cùng bộ đội tiến đánh một cao điểm ở phía tây Quảng Trị. Nhà báo Hồ Minh Khởi, biên chế của Cục Tuyên huấn, đã anh dũng hy sinh khi dẫn đoàn phóng viên vào tăng cường cho chiến trường. Cũng trong thời gian ấy, nhà báo Vũ Tín, một phóng viên ảnh gạo cội của TTXVN tăng cường cho mặt trận B5 bị thương cụt một chân khi đi cùng Cục trưởng Cục Tuyên huấn mặt trận B5 Cao Bá Đồng. Anh Đồng hy sinh ngay trong trận bom tọa độ trên đất Triệu Phong, nơi chính tôi đã gặp và trò chuyện với các anh ít ngày trước đó... Các anh là những tấm gương sáng về tinh thần tận hiến, sẵn sàng hy sinh vì sự nghiệp báo chí cách mạng. Mới đây, tỉnh Quảng Trị đã đặt tên nhà nhiếp ảnh Nghĩa Dũng, nguyên phóng viên Thông tấn quân sự, cho một con đường ở thành phố Đông Hà.
Lực lượng TTXGP ở Trị - Thiên được thành lập từ năm 1966, sau khi khu Trị - Thiên tách ra từ Khu 5, lúc đầu gồm có Phân xã dân chính và Phân xã quân đội, đến năm 1971 thì nhập làm một, hoạt động dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Khu ủy Trị Thiên. Nhà báo Phan Tuân đã hy sinh trong Tổng tiến công Mậu Thân 1968; các nhà báo Phạm Vũ Bình và Nguyễn Đức Thanh, các điện báo viên Phan Đăng Oanh, Đỗ Văn Thịnh cũng hy sinh trong các chiến dịch sau đó.
Trong chuyến trở lại Phan Thiết đầu năm 2023, tôi đã tìm đến con đường mang tên Lâm Hồng Long, một đồng nghiệp mà tôi có nhiều gắn bó. Với những bức ảnh lịch sử như “Bác Hồ bắt nhịp kết đoàn”, “Mẹ con ngày gặp mặt”, ông đã được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật. Trong chiến dịch mùa xuân 1975, tôi đã cùng nhà báo Lâm Hồng Long tham gia các chiến dịch giải phóng Huế, Đà Nẵng, theo bước chân thần tốc của các chiến sĩ qua suốt dọc dải miền Trung và có mặt ở Dinh Độc Lập trưa 30-4-1975.
Xin mượn lời nhà báo Trần Tố Nga, cựu phóng viên TTXGP (người nổi tiếng trong cuộc đấu tranh đòi công lý cho các nạn nhân da cam/ dioxin Việt Nam, cũng là người đã cùng đồng nghiệp chôn cất nhà báo - Phó Giám đốc TTXGP Bùi Đình Túy và nhà báo Nguyễn Đình Cước hy sinh trên đường công tác) để nói về những năm tháng ấy: “Tôi ước vọng cháy bỏng là mỗi người chúng ta hãy sống hết mình, sống cho cả những người không may mắn được sống”.
Nhà báo Trần Mai Hưởng
Nguyên Tổng Giám đốc TTXVN
Nguồn: https://hanoimoi.vn/ky-uc-phong-vien-chien-truong-706059.html
Bình luận (0)