Lễ cấp sắc 12 đèn thiêng liêng nơi “Mỏ Vàng” vùng cao

NDO - Giữa không gian núi rừng của xã Mỏ Vàng, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái, nhiều nét văn hóa truyền thống của đồng bào Dao đỏ vẫn được gìn giữ và truyền lại, tiêu biểu là lễ cấp sắc - nghi lễ quan trọng đánh dấu sự trưởng thành của người đàn ông. Đây còn là biểu tượng sức sống bền bỉ của bản sắc văn hóa giữa nhịp sống hiện đại.

Lễ cấp sắc là nghi lễ tâm linh bắt buộc trong đời của người Dao đỏ, đặc biệt đối với nam giới từ 10 tuổi trở lên. Theo tín ngưỡng dân gian, chỉ sau khi được cấp sắc, người đàn ông mới được công nhận là con cháu của Bàn Vương - Thủy tổ người Dao, đủ điều kiện lập bàn thờ tổ tiên, thực hành nghi lễ, làm thầy cúng và giữ vai trò tâm linh trong cộng đồng.

Lễ cấp sắc là nghi lễ truyền thống, có tính lâu đời. (Ảnh: VŨ LINH)

Đầu năm nay, tại thôn Khe Hóp (xã Mỏ Vàng), lần đầu tiên lễ cấp sắc 12 đèn được tổ chức quy mô cho 62 cặp vợ chồng, thể hiện tinh thần đoàn kết, ý thức gìn giữ văn hóa của cả cộng đồng.

Không chỉ là nghi lễ cá nhân, lễ cấp sắc ở đây mang tính tập thể, dòng họ nào cũng có người tham gia, tạo thành một không gian lễ hội lớn, kéo dài 3 ngày đêm với đầy đủ các nghi thức truyền thống được phục dựng nguyên bản.

Lần đầu tiên tổ chức lễ cấp sắc 12 đèn cho 62 đôi vợ chồng. (Ảnh: VŨ LINH)

Để chuẩn bị cho lễ cấp sắc, từ nhiều tháng trước, người thụ lễ cùng gia đình phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định kiêng kị: không sát sinh, không chặt phá cây rừng, ăn chay tịnh. Gia chủ sẽ tìm mời các thầy cúng là những người cao tuổi, giàu kinh nghiệm và thông thạo hệ thống nghi lễ truyền thống để đảm nhiệm vai trò dẫn lễ. Theo quy định khắt khe, lễ cấp sắc 12 đèn phải có 13 thầy tượng trưng cho sự cân bằng âm dương, dẫn dắt người thụ lễ đi qua mọi tầng lớp không gian linh thiêng.

Thầy cúng là những người am hiểu các bước hành lễ. (Ảnh: VŨ LINH)

Không gian hành lễ được tổ chức tại một khu đất rộng, nhà lễ dựng lớn, trang trọng. Chính giữa là bàn thờ Bàn Vương, xung quanh là các bức tranh dân gian khắc họa các vị thần bảo hộ của người Dao. Mỗi bức tranh mang một thần thái riêng. Những hình ảnh này không chỉ thể hiện thế giới quan tâm linh phong phú mà còn là di sản nghệ thuật dân gian đặc sắc, lưu truyền bằng hình họa qua nhiều thế hệ.

Những vị thần theo quan niệm của người Dao đỏ ở xã Mỏ Vàng. (Ảnh: VŨ LINH)

Trong những ngày diễn ra lễ cấp sắc, những người đàn ông ngồi một bên và phụ nữ một bên, mặc trang phục truyền thống đẹp nhất do chính họ tự tay thêu thùa, chuẩn bị từ nhiều tháng trước.

Nam, nữ ngồi riêng trong lễ cấp sắc. (Ảnh: VŨ LINH)

Đây không chỉ là dịp đánh dấu sự trưởng thành của người chồng mà còn là lúc khẳng định sự gắn bó suốt đời giữa vợ chồng. Khi hoàn tất nghi lễ, về phần âm, họ chính thức được công nhận là đôi lứa có duyên phận, gắn kết hạnh phúc, có trách nhiệm với tổ tiên và gia đình hai bên.

Người phụ nữ mặc trang phục truyền thống trong lễ cấp sắc. (Ảnh: VŨ LINH)

Lễ cấp sắc không chỉ đơn thuần là một nghi lễ tôn giáo mà còn là biểu hiện sinh động của hệ thống tri thức văn hóa bản địa, kết tinh trong từng bài cúng, từng điệu múa, từng động tác nghi lễ, từng tấm vải thêu, nghệ thuật tranh cắt giấy...

Các điệu nhảy múa trong lễ cấp sắc. (Ảnh: VŨ LINH)

Lễ cấp sắc 3 đèn và 7 đèn được tổ chức thường xuyên, trong phạm vi dòng họ nhưng lễ cấp sắc 12 đèn dành cho nhiều dòng họ cùng tổ chức, là bậc cao nhất đối với nghi lễ cấp sắc của người Dao đỏ.

Lễ cấp sắc 12 đèn diễn ra với các nghi thức tuần tự: lễ đón thầy, lễ khai đàn, lễ treo tranh, lễ trình Ngọc Hoàng, lễ cúng tổ tiên, lễ cấp đèn, lễ cấp binh mã, lễ đọc pháp danh, lễ truyền phép làm thầy, lễ kết duyên vợ chồng… Đặc biệt, mỗi người được cấp sắc sẽ nhận hai đạo sắc về “10 điều cấm” và “10 điều nguyện” mang nội dung giáo huấn sống nhân ái, biết kính trên nhường dưới, giữ gìn nề nếp gia phong, là lời răn dạy cho cả đời.

Hệ thống nghi lễ đều mang tính kế thừa. (Ảnh: VŨ LINH)

Đặc biệt, trong quá trình thực hành nghi lễ, người thụ lễ được truyền dạy phép làm thầy, tiếp nhận các kiến thức dân gian ghi trong sách cổ, những văn bản chữ Nôm Dao quý hiếm, ghi lại kinh nghiệm sống, ứng xử, triết lý nhân sinh. Qua đó, thế hệ trẻ không chỉ được tiếp nối vai trò trong cộng đồng mà còn mang trên vai sứ mệnh bảo tồn văn hóa tộc người.

Người thụ lễ được truyền dạy phép làm thầy. (Ảnh: VŨ LINH)

Giữa dòng chảy đổi thay của cuộc sống hôm nay, lễ cấp sắc ở Mỏ Vàng là minh chứng rõ nét cho một di sản sống động, nơi con người không chỉ giữ gìn văn hóa bằng ký ức mà còn thực hành, trao truyền bằng lòng thành kính và sức mạnh cộng đồng bền chặt. Đây là di sản văn hóa phi vật thể mang giá trị nhân văn sâu sắc, phản ánh rõ nét cách người Dao đỏ lý giải mối quan hệ giữa con người-vũ trụ-thần linh-tổ tiên.

Mỗi động tác nghi lễ là biểu hiện của hệ tri thức văn hóa bản địa. (Ảnh: VŨ LINH)

Nguồn: https://nhandan.vn/le-cap-sac-12-den-thieng-lieng-noi-mo-vang-vung-cao-post883395.html