Lõi băng 6 triệu năm hé lộ bí mật Trái đất thuở sơ khai

Nam Cực - Ảnh 1. — Mẫu băng tại Nam Cực được xác định tuổi trực tiếp cổ nhất từng được khoan lấy trên Trái đất, mở ra cánh cửa thời gian giúp nhân loại nhìn lại khí hậu thuở xa xưa của hành tinh - Ảnh: COLDEX

Nam Cực không chỉ là vùng đất hoang sơ của chim cánh cụt và băng tuyết, mà còn được ví như một kho lưu trữ thời gian tự nhiên, nơi lưu giữ bằng chứng của hàng triệu năm lịch sử khí hậu Trái đất trong từng lớp băng chồng lên nhau.

Công trình này do nhóm của Sarah Shackleton (Viện Hải dương học Woods Hole) và John Higgins (Đại học Princeton, Mỹ) dẫn đầu, thuộc dự án COLDEX - Trung tâm Khám phá băng cổ đại nhất. Họ đã khoan và thu được lõi băng có tuổi ước tính 6 triệu năm, vượt xa dự đoán ban đầu chỉ khoảng 3 triệu năm.

Theo Ed Brook, Giám đốc COLDEX và là nhà cổ khí hậu học tại Đại học Bang Oregon, "những mẫu băng này là kho tư liệu khí hậu ('climate snapshot') cổ xưa nhất mà nhân loại từng có được, gấp khoảng sáu lần so với các dữ liệu lõi băng trước đây". Các mẫu trẻ hơn trong nội địa Nam Cực chỉ ghi nhận dữ liệu chi tiết trong phạm vi vài trăm nghìn đến 800.000 năm trở lại đây.

Nhờ các bong bóng khí nhỏ li ti bị "đóng băng" trong khối băng, các nhà khoa học có thể đo đạc đồng vị argon để xác định niên đại, đồng thời phân tích đồng vị oxy nhằm suy luận nhiệt độ khí hậu trong giai đoạn đó.

Kết quả cho thấy vào thời kỳ Đại Tân (Pliocene), cách nay 6 triệu năm, Trái đất ấm hơn đáng kể so với hiện tại, mực nước biển cao hơn, song sau đó đã bước vào một giai đoạn lạnh kéo dài hàng triệu năm, với nhiệt độ toàn cầu giảm khoảng 12°C (22°F).

Phát hiện này giúp giới khoa học hiểu rõ hơn sự chuyển đổi tự nhiên giữa các chu kỳ ấm, lạnh của hành tinh, đồng thời cung cấp dữ liệu quý giá để so sánh với xu hướng ấm lên hiện nay do biến đổi khí hậu nhân sinh gây ra.

Theo nhóm nghiên cứu, các lõi băng cổ không chỉ chứa nước đá, mà còn "giam giữ" những bong bóng không khí nguyên thủy, gần như là mẫu vật trực tiếp duy nhất giúp con người phân tích thành phần khí quyển cổ đại, gồm nồng độ khí nhà kính như CO₂ và CH₄.

Bằng cách tái dựng lại mức khí nhà kính và nhiệt độ đại dương trong quá khứ, các nhà khoa học có thể dự báo chính xác hơn cách mà Trái đất phản ứng với sự thay đổi khí hậu hiện nay.

Nhóm COLDEX cho biết sẽ tiếp tục khoan sâu hơn tại Allan Hills trong giai đoạn 2026-2031, với mục tiêu tìm kiếm lớp băng thậm chí cổ hơn, có thể đẩy lùi "kỷ lục thời gian" thêm hàng triệu năm nữa.

"Với những khối băng cổ ngoạn mục này, chúng tôi đang dần mở rộng cánh cửa trở lại quá khứ xa xăm của hành tinh và mỗi bong bóng khí được giải phóng ra là một mảnh ghép trong câu chuyện tiến hóa khí hậu của Trái đất", Ed Brook chia sẻ.

Các lõi băng từ Nam Cực và Greenland từ lâu đã là nguồn dữ liệu chính cho nghiên cứu khí hậu học cổ đại. Chúng cho phép các nhà khoa học đọc lại "hồ sơ" của Trái đất qua từng lớp tuyết nén, từ đó suy ra nồng độ khí nhà kính, mức bụi, lượng phấn hoa, thậm chí là dấu vết phun trào núi lửa trong quá khứ.

Việc phát hiện mẫu băng 6 triệu năm lần này được công bố trên tạp chí khoa học uy tín Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), đánh dấu một bước tiến lớn trong lĩnh vực cổ khí hậu học.

Và biết đâu, trong những bong bóng không khí vừa được giải phóng sau hàng triệu năm ấy, có thể đang vang lên "tiếng thì thầm" của Trái đất thuở sơ khai, nhắc nhở chúng ta rằng hiểu quá khứ chính là chìa khóa để bảo vệ tương lai của hành tinh này.

Trở lại chủ đề

MINH HẢI

Nguồn: https://tuoitre.vn/loi-bang-6-trieu-nam-he-lo-bi-mat-trai-dat-thuo-so-khai-20251104125621754.htm