Mở rộng quảng trường bằng chiều sâu văn hóa

Cùng với quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục vừa mới hoàn thành việc cải tạo, chỉnh trang giai đoạn 1 sau khi tòa nhà Hàm Cá Mập được dỡ bỏ, Hà Nội cũng sắp sửa khởi công dự án đầu tư xây dựng quảng trường - công viên phía đông hồ Gươm sau khi hoàn thành công tác giải phóng mặt bằng. Tổng diện tích dự kiến cho công trình này rộng khoảng 2,14 ha (diện tích quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục sau khi mở rộng là gần 1,4 ha).

Mở rộng phải bao hàm cả chiều sâu văn hóa

Người được giao thiết kế công trình này là một tên tuổi uy tín: KTS Hoàng Thúc Hào, cùng Công ty kiến trúc 1+1>2 của anh.

Mở rộng quảng trường bằng chiều sâu văn hóa - Ảnh 1. — Cây hồi sinh, tác phẩm sắp đặt của nghệ sĩ đương đại Tia - Thủy Nguyễn tại vườn hoa Cổ Tân - Hoàn Kiếm

Trong giới nghề, Hoàng Thúc Hào là một cái tên giàu sức nặng. Sở hữu gần 50 giải thưởng lớn nhỏ trong và ngoài nước, Hoàng Thúc Hào là KTS VN đầu tiên thắng giải SIA-GETZ 2016 cho KTS nổi bật châu Á, đồng thời là người VN đầu tiên được trao 2 giải thưởng lớn do Hội KTS quốc tế (UIA) trao tặng. Trong đó có giải thưởng Robert Matthew tại hạng mục Môi trường nhân văn và bền vững (2023) với lời đánh giá trân trọng từ Hội đồng giám khảo: "Hoàng Thúc Hào là một trong số ít KTS VN có tư duy cộng đồng rõ ràng trong việc kết hợp giữa môi trường tự nhiên và môi trường sống với sự kết nối cộng đồng và văn hóa mạnh mẽ".

Tại Hà Nội, anh có 3 công trình nổi bật, đều từng giành được hai giải thưởng quốc tế nói trên là: Làng treo phố Nguyễn Lương Bằng, Làng Mít Sơn Tây, Bảo tàng Gốm Bát Tràng. Để tập trung tối đa cho dự án quan trọng này, KTS Hoàng Thúc Hào từ chối phát ngôn và sẽ trả lời bằng chính bản thiết kế của mình.

"Theo tôi, việc mở rộng không gian quanh hồ Gươm cần được đặt trong một tầm nhìn quy hoạch dài hạn, với sự tham gia thực chất của các chuyên gia. Đây không chỉ là bài toán kiến trúc cảnh quan, mà còn là vấn đề bảo tồn di sản văn hóa trong khi vẫn phải đáp ứng những nhu cầu mới của đời sống đô thị. Chỉ một nghiên cứu sâu, đa ngành và có tầm nhìn mới giúp cân bằng được hai yêu cầu tưởng như mâu thuẫn: giữ gìn bản sắc và tạo ra sức sống mới cho trung tâm Hà Nội", KTS Lê Quang (CHLB Đức) kỳ vọng.

Nhà văn Nguyễn Việt Hà, một cư dân phố cổ và là tác giả của nhiều cuốn tạp bút về đất và người Hà Nội, băn khoăn: "Điều mà tôi kỳ vọng không phải ở hai chữ "mở rộng". Tôi quan tâm đến chiều sâu văn hóa của nó hơn. Mở rộng, nếu không cẩn thận, có thể làm mất đi, loãng đi cái hồn cốt vốn dĩ là thuộc tính riêng của khu phố cổ. Với tôi, khái niệm phố cổ không chỉ bó hẹp trong không gian riêng của nó mà còn gồm cả hệ sinh thái bao quanh nó. Quảng trường - công viên thuộc vào hệ sinh thái ấy, vì thế cũng cần có cùng ngôn ngữ với nó thì sự đối thoại xưa và nay mới trở nên hài hòa, ý tứ".

Chính quyền thành phố mời nghệ sĩ đồng hành

Hà Nội từng thí điểm "Con đường gốm sứ" bằng phương thức xã hội hóa với sự chung tay của các họa sĩ, doanh nghiệp…, giúp biến con "phố đê" lầm bụi ở ven sông Hồng ít nhiều có được một điểm nhấn thị giác khá độc đáo. Với những công trình xung quanh hồ Hoàn Kiếm và cụ thể ở đây là điểm lõi "rốn rùa" (nói như nhà văn Nguyễn Việt Hà), các phương án thiết kế càng cần được tiến hành thận trọng và tinh tế hơn.

Mở rộng quảng trường bằng chiều sâu văn hóa - Ảnh 2. — Bảo tàng Gốm Bát Tràng (Hà Nội), một thiết kế ấn tượng của KTS Hoàng Thúc Hào, người được giao thiết kế khu quảng trường - công viên phía đông hồ Gươm

Tháng 4.2025, NTK Thủy Nguyễn (thường được biết đến với thương hiệu thời trang nổi tiếng Thủy Design House, đồng thời là một nghệ sĩ đương đại với nghệ danh Tia - Thủy Nguyễn) đã có một sáng kiến thú vị: Một cây xà cừ cổ thụ 70 năm tuổi sau khi bị bão Yagi quật ngã đã được cô biến thành một tác phẩm sắp đặt quy mô lớn, mang tên Cây hồi sinh. Tác phẩm được hoàn thiện trong 6 tháng, sử dụng hơn 6 tấn thép bọc quanh thân cây đổ, được đặt tại vườn hoa Cổ Tân (P.Hoàn Kiếm), tạo nên một điểm nhìn ấn tượng trong không gian công cộng vốn nghèo điểm nhấn thị giác của Hà Nội.

Sáng kiến của NTK đồng thời là một nghệ sĩ đương đại có nhiều tác phẩm được triển lãm trong và ngoài nước này đã đưa tới một gợi ý cho chính quyền thành phố. Sau Cây hồi sinh, tác giả đã được UBND Q.Hoàn Kiếm (nay là P.Hoàn Kiếm) mời đồng hành, vẫn với phương thức xã hội hóa để góp thêm cho thành phố những điểm nhấn thị giác ấn tượng. Thủy Nguyễn cho biết cô đang cùng các nghệ nhân làng nghề hoàn thiện một tác phẩm sắp đặt dự kiến sẽ được đặt tại vườn hoa 19.8 ngay cạnh quảng trường Cách Mạng Tháng Tám trước cửa Nhà hát Lớn Hà Nội. "Còn rất nhiều không gian công cộng khác đang cần có sự đồng hành của các nghệ sĩ sáng tạo để giúp thành phố có thêm những tác phẩm public art tạo được sức hút thị giác, góp phần hoàn thiện hơn phong thái thanh lịch cần có của một thủ đô", cô chia sẻ.

Cùng với việc mở rộng, chỉnh trang công viên - quảng trường quanh hồ Hoàn Kiếm cũng như dọc sông Tô Lịch với quyết tâm và nội lực của chính quyền T.Ư, thành phố…, Hà Nội đồng thời cần đến sự chung tay, đồng hành của các nghệ sĩ, doanh nghiệp… trong các dự án phi lợi nhuận để bài toán xây dựng quảng trường cũng đồng thời là một "bài thơ".

Mở rộng quảng trường bằng chiều sâu văn hóa - Ảnh 3. — Đảo Bảo tàng (Berlin, Đức) nhìn từ nhà thờ lớn Berlin

"Ở nhiều nước, các dự án không gian công cộng luôn được chuẩn bị kỹ: thành phố tiến hành nghiên cứu sâu, mời chuyên gia, tổ chức thi tuyển để có nhiều cách tiếp cận. Khác với quan niệm "đúng - sai" tuyệt đối, quy hoạch và kiến trúc là quá trình kiến tạo dần dần, có thể thử nghiệm, sai sót và điều chỉnh.

Kinh nghiệm Berlin (Đức) cho thấy điều đó: khu vực mũi đảo bảo tàng được tranh luận suốt từ năm 1998 - 2019 mới hoàn thành, vẫn có người khen chê khác nhau. Nhưng chính sự đa dạng quan điểm ấy là bản chất của không gian công cộng: tự do, dân chủ và không thể làm vừa lòng tất cả". TS Lê Quang (CHLB Đức)

Nguồn: https://thanhnien.vn/mo-rong-quang-truong-bang-chieu-sau-van-hoa-185250925221637316.htm