Xuất khẩu nông sản chịu áp lực lớn từ thị trường và nội lực ngành
Dữ liệu từ Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho thấy, rau quả năm 2024 đạt mức 7,148 tỷ USD, tăng 28% so với năm trước. Tuy nhiên, 5 tháng đầu năm 2025 ghi nhận sự sụt giảm đáng chú ý, chỉ đạt 2,3 tỷ USD, giảm 13,5% so với cùng kỳ. Diễn biến này đặt ra nhiều vấn đề về khả năng duy trì tăng trưởng bền vững cho ngành.
Theo ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, dù xuất khẩu rau quả Việt Nam hiện đã có mặt tại hơn 80 quốc gia, song áp lực từ các thị trường ngày càng gia tăng. Trong đó, Trung Quốc vẫn là thị trường lớn nhất, chiếm 65%-70% tổng kim ngạch, nhưng đang chuyển mạnh sang nhập khẩu chính ngạch với yêu cầu nghiêm ngặt về mã số vùng trồng, truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn an toàn thực phẩm.
Việt Nam hiện có hơn 1,2 triệu ha cây ăn trái, sản lượng khoảng 12 triệu tấn mỗi năm. Nhiều doanh nghiệp đã đầu tư ứng dụng các tiêu chuẩn quốc tế như GlobalGAP, VietGAP và đẩy mạnh chế biến sâu để tăng giá trị gia tăng. Cùng với đó, 17 hiệp định thương mại tự do thế hệ mới đang mở ra cơ hội tiếp cận thị trường toàn cầu với ưu đãi thuế quan.
Tuy nhiên, ngành vẫn đang đối mặt với không ít khó khăn. Thứ nhất là tính mùa vụ cao khiến việc thu hoạch, vận chuyển, tiêu thụ dễ dẫn đến ùn ứ và rớt giá. Thứ hai là chi phí logistics còn cao, có thể chiếm đến 30% giá thành, trong khi hạ tầng kho lạnh và vận chuyển lạnh vẫn chưa phát triển đồng bộ. Bên cạnh đó, tổn thất sau thu hoạch còn lớn, dao động từ 20% - 40%.
Về mặt chất lượng, nhiều sản phẩm chưa đạt yêu cầu khắt khe của các thị trường khó tính như Liên minh châu Âu (EU), Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, truy xuất nguồn gốc. Sản xuất nhỏ lẻ, manh mún vẫn là “nút thắt” lớn. Ngoài ra, khả năng thích ứng với các thay đổi thường xuyên trong quy định nhập khẩu của các nước nhập khẩu cũng là trở ngại đáng kể, nhất là với các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Ngành cũng đang chịu sức ép cạnh tranh lớn từ các quốc gia cùng xuất khẩu nông sản như Thái Lan, Philippines, Malaysia, Ấn Độ, Brazil… Trong khi đó, khả năng marketing, xây dựng thương hiệu sản phẩm của Việt Nam còn yếu. Phần lớn nông sản xuất khẩu vẫn ở dạng thô hoặc thông qua trung gian.
Đồng hành tháo gỡ nút thắt, tạo đà cho nông sản vươn xa
Tại hội nghị, đại diện doanh nghiệp, cơ quan chức năng và địa phương đã có nhiều chia sẻ và đề xuất cụ thể.
Ông Nguyễn Đình Tùng, Tổng Giám đốc Vina T&T Group nhấn mạnh việc quảng bá sản phẩm đặc trưng và xây dựng thương hiệu quốc gia.
Ông Tùng cho biết, trái thanh nhãn xuất khẩu sang Mỹ đang được thị trường đón nhận tích cực nhờ đầu tư bao bì, chất lượng và xây dựng thương hiệu.
Tại hội nghị, bà Ngô Thị Thu Hồng, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Ameii Việt Nam, kiến nghị Bộ Công thương thúc đẩy đàm phán mở cửa thị trường vải thiều sang Hàn Quốc và đẩy nhanh việc thiết lập cơ sở chiếu xạ tại Hà Nội để giảm chi phí logistics cho các tỉnh phía bắc.
Bà Hồng cũng đề nghị cung cấp thông tin chi tiết về thị hiếu từng thị trường để doanh nghiệp điều chỉnh sản phẩm phù hợp.
Từ góc độ quản lý Nhà nước, ông Nguyễn Quang Hiếu, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, dù xuất khẩu sầu riêng sụt giảm mạnh do Trung Quốc siết kiểm soát, nhưng phía bạn đã phê duyệt thêm mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói, cho thấy tín hiệu tích cực. Riêng quả vải, xuất khẩu tăng 60% so với năm trước và hồ sơ mở cửa thị trường Hàn Quốc đã được nộp từ năm 2024.
Đáng chú ý, ông Hiếu cho biết đã có tiến triển trong việc đề xuất Nhật Bản và Hàn Quốc chuyển giao giám sát hàng hóa cho phía Việt Nam, giúp tiết kiệm chi phí và thời gian thông quan.
Đại diện địa phương, bà Lê Thị Hồng Anh, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại và Du lịch tỉnh Sơn La, phản ánh nhiều khó khăn về hạ tầng giao thông, chế biến sau thu hoạch và năng lực marketing. Bà đề nghị các cơ quan chức năng hỗ trợ tổ chức hội chợ ở nước ngoài, cung cấp kinh phí, pháp lý và đào tạo doanh nghiệp địa phương tiếp cận thị trường quốc tế hiệu quả hơn.
Về định hướng chung, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, kiến nghị hệ thống Thương vụ Việt Nam tăng cường nghiên cứu thị trường, cập nhật thông tin chính xác về rào cản kỹ thuật, quy định nhập khẩu và thị hiếu tiêu dùng. Cán bộ Thương vụ cần có chuyên môn sâu về ngành rau quả, đồng thời ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả marketing số.
Đối với các cơ quan chức năng, ông Nguyên đề xuất hai nhóm giải pháp: trước mắt là áp dụng công nghệ số, ưu tiên thông quan hàng nông sản theo mùa vụ; lâu dài là nâng cao tiêu chuẩn sản phẩm, đầu tư kho lạnh, hệ thống logistics, chế biến sâu và xây dựng thương hiệu. Việc tổ chức xúc tiến thương mại gắn với mùa vụ cần được tăng cường, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp tham gia hội chợ quốc tế và phát triển kênh phân phối hiện đại.
Ban tổ chức hội nghị cũng khuyến nghị doanh nghiệp chủ động hơn trong việc liên hệ với Thương vụ để được hỗ trợ thiết thực. Đối với mặt hàng sầu riêng, cần siết chặt kiểm soát vùng trồng nhằm tránh bị kiểm tra 100% lô hàng tại cửa khẩu.
Ngành rau quả Việt Nam đang đứng trước thời cơ lớn để vươn tầm thế giới nhưng đi kèm là hàng loạt thách thức đòi hỏi nỗ lực đồng bộ. Muốn đạt mục tiêu tăng trưởng bền vững, cần có sự chung tay của Nhà nước, doanh nghiệp và nông dân trong nâng cao chất lượng, tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế, và đầu tư chiến lược vào hậu cần và chế biến sâu. Đó là con đường không dễ nhưng hoàn toàn khả thi nếu quyết tâm và đồng hành.
Nguồn: https://baolaocai.vn/mo-rong-thi-truong-cho-nong-san-viet-khong-the-chi-trong-cho-vao-mua-vu-post403953.html
Bình luận (0)