Mở rộng ứng dụng AI trong cơ quan nhà nước

Trước hết, ở tầm định hướng, từ một số nội dung rải rác trong Chiến lược quốc gia về AI, cần có nội dung chung tổng quát, xác định rõ ràng hơn về ứng dụng AI trong toàn bộ khu vực Nhà nước từ Trung ương đến địa phương, từ mục tiêu, những nguyên tắc chung, cho đến các nhiệm vụ trọng tâm, lộ trình. Phát triển AI trong các cơ quan nhà nước nhằm cải thiện hiệu quả, chất lượng hoạt động của các cơ quan nhà nước; vừa phục vụ Nhân dân được tốt hơn, hướng đến lợi ích cho người dân, phù hợp với các tiêu chuẩn đạo đức của con người như an toàn, trách nhiệm giải trình, minh bạch và bao trùm.

Đồng thời, khung pháp lý về các vấn đề liên quan đến ứng dụng AI trong các cơ quan nhà nước là điều rất quan trọng. Khung này bao gồm những nội dung như: quyền, nghĩa vụ của các cơ quan nhà nước trong ứng dụng AI vào hoạt động của mình, phạm vi ứng dụng AI; các nguyên tắc minh bạch, giải trình; các tiêu chuẩn cho mua sắm, thiết kế, phát triển và sử dụng các hệ thống dựa trên AI; quy trình hướng dẫn về chuyên môn, kỹ thuật ứng dụng AI; xác định các rủi ro và quản trị rủi ro trong ứng dụng AI; những điều không được làm trong ứng dụng AI vào hoạt động của cơ quan nhà nước.

Tiếp đó, xác định trúng và giải đúng “bài toán” để triển khai AI trong cơ quan nhà nước có ý nghĩa thiết thực, dựa trên các yếu tố sau: (1) xác định nhu cầu ứng dụng AI theo các nhiệm vụ cụ thể của cơ quan nhà nước; (2) xác định tiềm năng, rủi ro của AI; (3) năng lực của cơ quan nhà nước về hạ tầng, dữ liệu, con người, nguồn tài chính. Trong ngắn hạn, với điều kiện các nguồn lực tài chính, dữ liệu, hạ tầng và con người đều có hạn, cách tiếp cận có mục tiêu, “liệu cơm gắp mắm” là phù hợp. Trong trung hạn và dài hạn, khi các nguồn lực được tăng cường, cơ quan nhà nước sẽ cần xác định lại “bài toán”, có thể phát triển các giải pháp AI có quy mô lớn hơn, độ phức tạp nhiều hơn.

Về tài chính, để có thể tính tiền và chi tiền cho các giải pháp AI vốn có nhiều điểm đặc thù so với công nghệ thông tin, cần có những quy định pháp luật cụ thể, riêng biệt về quản lý đầu tư cho AI từ kinh phí ngân sách nhà nước, từ việc lập dự toán, quản lý, sử dụng, quyết toán kinh phí; phương pháp định giá, định mức cho những mục chi như thu thập, tổng hợp, kiểm tra, làm sạch dữ liệu; huấn luyện, tinh chỉnh mô hình/ứng dụng AI; vận hành giải pháp AI trong công việc v.v… Trong đó, cần có cơ chế tài chính chấp nhận “thử và sai” có mức độ trong ứng dụng AI vào hoạt động của cơ quan nhà nước.

Về dữ liệu và hạ tầng, việc kết nối, chia sẻ dữ liệu của khu vực công, cung cấp dữ liệu mở tốt hơn cho doanh nghiệp, khối nghiên cứu là điều kiện không thể thiếu để phát triển các giải pháp AI cho các cơ quan nhà nước. Trong ngắn hạn, do hạn chế về dữ liệu và hạ tầng AI (trung tâm dữ liệu, chips AI), nên phát triển các giải pháp AI đơn giản hơn, sử dụng ít năng lực tính toán như trợ lý ảo cho cán bộ, công chức; rà soát văn bản. Trong trung hạn và dài hạn, để nâng cấp các giải pháp AI hiện tại, hoặc phát triển các mô hình/giải pháp AI phức tạp về môi trường, nông nghiệp, cần đầu tư nhiều hơn cho dữ liệu lớn, hạ tầng đám mây lưu trữ, hạ tầng tính toán, chip AI. Các cơ quan nhà nước có thể sử dụng dịch vụ về hạ tầng trung tâm dữ liệu, dịch vụ trên nền tảng điện toán đám mây, dịch vụ lưu trữ dữ liệu dùng cho AI của các doanh nghiệp.

Cuối cùng, để có nhân lực đủ năng lực ứng dụng AI trong khu vực công ở Việt Nam, đối với nhóm nhân lực lõi phụ trách ứng dụng AI, cần chú ý nâng cao các kiến thức, kỹ năng chuyên môn, kỹ thuật về AI, dữ liệu, công nghệ đám mây, an ninh mạng v.v… Có thể cấp kinh phí để nhóm nhân lực này tham gia các khóa đào tạo dài hạn và ngắn hạn về các nội dung trên. Đối với các ngành khác, cần đào tạo, bồi dưỡng về AI, cách sử dụng AI trong lĩnh vực chuyên môn; tích hợp các kiến thức về AI trong các chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức hiện hành.

Nguyễn Đức Lam