NASA phát hiện sự lệch pha nguy hiểm giữa hai bán cầu của Trái đất

Trái đất - Ảnh 1. — Bán cầu Bắc hấp thụ nhiều năng lượng hơn và Trái đất sẽ phải điều chỉnh lại toàn bộ hệ thống khí hậu của mình, từ gió mùa, lượng mưa cho tới sự phân bố nhiệt giữa các vùng đại dương - Ảnh: Francesco Ungaro via Pexels

Trong nhiều năm, các nhà khoa học nhận thấy một hiện tượng kỳ lạ: hai nửa của Trái đất phản xạ gần như cùng một lượng ánh sáng Mặt trời trở lại không gian.

Sự cân bằng này được xem là bất ngờ, bởi Bán cầu Bắc có nhiều đất liền, thành phố và khói bụi công nghiệp, những yếu tố thường khiến bề mặt Trái đất phản chiếu ánh sáng mạnh hơn. Trong khi đó, phần lớn Bán cầu Nam là đại dương, vốn tối hơn và hấp thụ năng lượng nhiều hơn.

Bán cầu Bắc đang thu nhiều ánh sáng hơn

Tuy nhiên, những dữ liệu vệ tinh mới nhất từ NASA cho thấy sự đối xứng này đang dần biến mất. Bán cầu Bắc đang trở nên "tối hơn" và thu vào nhiều năng lượng Mặt trời hơn phần còn lại của hành tinh.

Trong nghiên cứu công bố trên tạp chí Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), nhóm của tiến sĩ Norman Loeb tại Trung tâm Nghiên cứu Langley thuộc NASA đã phân tích dữ liệu thu thập trong hơn hai thập kỷ từ sứ mệnh vệ tinh CERES, hệ thống chuyên đo lường lượng bức xạ mà Trái đất hấp thụ và phản xạ.

Kết quả cho thấy năng lượng hấp thụ giữa hai bán cầu không còn cân bằng như trước. Bán cầu Bắc đang thu vào nhiều ánh sáng Mặt trời hơn, trong khi Bán cầu Nam vẫn giữ mức ổn định. Sự chênh lệch tuy nhỏ nhưng có thể tạo ra tác động lớn, làm thay đổi dòng hải lưu, lượng mưa và thậm chí cả hệ thống khí hậu toàn cầu trong tương lai.

Theo giải thích của các nhà khoa học, Trái đất luôn cố duy trì sự cân bằng bằng cách hấp thụ năng lượng từ Mặt trời và phát ngược ra không gian dưới dạng bức xạ nhiệt. Khi quá trình này bị lệch đi, hành tinh sẽ tự điều chỉnh qua các cơ chế tự nhiên như thay đổi độ che phủ mây, phản xạ băng tuyết hay nhiệt độ bề mặt. Nhưng lần này, dường như những cơ chế đó không còn đủ mạnh để giữ cân bằng.

Các chuyên gia cho rằng có ba nguyên nhân chính dẫn tới sự mất cân bằng này. Trước hết, băng tuyết ở vùng cực và các dãy núi phía Bắc đang tan nhanh, làm lộ ra mặt đất và đại dương tối màu, những bề mặt có khả năng hấp thụ nhiệt cao hơn nhiều so với tuyết trắng.

Bên cạnh đó, lượng khói bụi công nghiệp và khí thải tại nhiều khu vực phát triển đã giảm đáng kể trong hai thập kỷ qua nhờ các chính sách môi trường. Điều này nghe có vẻ tích cực nhưng thực tế lại khiến không khí ít hạt bụi phản xạ ánh sáng hơn, làm Trái đất hấp thụ thêm năng lượng.

Một yếu tố khác là không khí ấm hơn có thể giữ được nhiều hơi nước hơn, mà hơi nước lại hấp thụ ánh sáng Mặt trời thay vì phản chiếu nó. Khi khí hậu ở Bán cầu Bắc ấm lên nhanh hơn, lượng hơi nước trong khí quyển cũng tăng, khiến khu vực này càng "tối" hơn trong mắt vệ tinh.

Cảnh báo tác động khí hậu toàn cầu

Một phát hiện gây bất ngờ trong nghiên cứu là lượng mây toàn cầu hầu như không thay đổi trong hơn hai mươi năm qua. Nếu hệ thống khí hậu có cơ chế tự cân bằng, các nhà khoa học kỳ vọng Bán cầu Bắc sẽ xuất hiện thêm nhiều mây để phản xạ lại phần ánh sáng dư thừa. Nhưng điều đó không xảy ra.

Tiến sĩ Norman Loeb cho biết chính yếu tố mây là điều khiến ông bối rối nhất. Ông đặt câu hỏi liệu có phải khí hậu Trái đất vốn có xu hướng đối xứng giữa hai bán cầu, hay những thay đổi hiện nay đang phá vỡ quy luật đó. Nhiều mô hình khí hậu vẫn chưa đủ chi tiết để lý giải hoàn toàn mối tương tác phức tạp giữa mây, hơi nước và khí dung trong khí quyển.

Zhanqing Li, nhà khoa học khí hậu tại Đại học Maryland, cho rằng việc hiểu rõ cách các đám mây và hạt bụi tương tác vẫn là một trong những thách thức lớn nhất của khoa học khí hậu. Mây có vai trò then chốt trong việc điều chỉnh lượng năng lượng mà Trái đất nhận và phát ra, và chỉ cần một thay đổi nhỏ trong hệ thống này cũng có thể tác động sâu rộng tới khí hậu toàn cầu.

Dù sự chênh lệch năng lượng giữa hai bán cầu hiện vẫn nhỏ, các chuyên gia cảnh báo nó có thể tăng nhanh trong những thập kỷ tới. Một khi mất cân bằng trở nên rõ rệt, Trái đất sẽ phải điều chỉnh lại toàn bộ hệ thống khí hậu của mình, từ gió mùa, lượng mưa cho tới sự phân bố nhiệt giữa các vùng đại dương.

Theo tiến sĩ Loeb, nghiên cứu này mới chỉ là bước khởi đầu để hiểu rõ hơn cách Trái đất hấp thụ và phản xạ năng lượng. Ông hy vọng các mô hình khí hậu thế hệ mới sắp ra mắt sẽ giúp kiểm chứng lại kết quả và dự đoán chính xác hơn về những thay đổi sắp tới.

"Sự mất cân bằng này không chỉ là một con số, nó cho thấy hành tinh của chúng ta đang thay đổi nhanh hơn những gì nhiều người nghĩ", ông nói.

Trở lại chủ đề

MINH HẢI

Nguồn: https://tuoitre.vn/nasa-phat-hien-su-lech-pha-nguy-hiem-giua-hai-ban-cau-cua-trai-dat-20251028094530675.htm