Nền tảng pháp lý và thực tiễn giúp Nghệ An phát triển lâm nghiệp bền vững

Phát triển lâm nghiệp bền vững là một trong những định hướng được Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Nghệ An lần thứ XX, nhiệm kỳ 2025 - 2030 đề ra. Phóng viên Báo và phát thanh, truyền hình Nghệ An có cuộc phỏng vấn đồng chí Nguyễn Danh Hùng - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường về tính thực tiễn và pháp lý để hiện thực hóa mục tiêu này.

Báo Nghệ An•22/10/2025

Đồng chí Nguyễn Danh Hùng - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An kiểm tra chất lượng vườn ươm trồng rừng tại xã Yên Xuân. Ảnh: Mai Hoa

Phóng viên: Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Nghệ An lần thứ XX, nhiệm kỳ 2025 - 2030 đã đưa ra định hướng phát triển lâm nghiệp bền vững. Xin đồng chí cho biết tính thực tiễn và cơ sở pháp lý để hiện thực hóa mục tiêu này?

Đồng chí Nguyễn Danh Hùng: Có thể khẳng định, Nghệ An có đầy đủ cơ sở pháp lý và điều kiện thực tiễn để triển khai hiệu quả định hướng phát triển lâm nghiệp bền vững trong giai đoạn 2025 - 2030.

Về cơ sở pháp lý, trước hết, trong Chiến lược phát triển lâm nghiệp Việt Nam và Quy hoạch lâm nghiệp quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050; Sau sáp nhập tỉnh, Nghệ An được xác định là địa phương có diện tích rừng lớn thứ 2 cả nước (sau Lâm Đồng), lớn nhất khu vực Bắc Trung Bộ, đóng vai trò vùng trọng điểm phát triển lâm nghiệp của khu vực Bắc Trung Bộ. Quy hoạch và phát triển lâm nghiệp của tỉnh cũng đã được cập nhật vào quy hoạch chung tỉnh Nghệ An thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Người dân xã Tương Dương trồng mét; vườn ươm tràm tại xã Yên Xuân; cán bộ Ban Quản lý Khu Lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao vùng Bắc Trung Bộ kiểm tra vườn ươm của Khu Bảo tồn thiên nhiên Phù Hoạt. Ảnh: Mai Hoa

Đặc biệt, gần đây nhất, ngày 10/4/2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 746/QĐ-TTg phê duyệt Đồ án Quy hoạch chung xây dựng Khu lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao vùng Bắc Trung Bộ đến năm 2045, tại Nghệ An. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để tỉnh quy hoạch, thu hút đầu tư, hình thành hệ sinh thái lâm nghiệp hiện đại, gắn với khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và thị trường quốc tế.

Quy hoạch này định hướng hình thành hệ sinh thái lâm nghiệp hiện đại, kết nối nghiên cứu, sản xuất, chế biến sâu và thị trường quốc tế - chuyển từ mô hình khai thác tài nguyên sang phát triển rừng gỗ lớn, chế biến có giá trị gia tăng cao và chuỗi giá trị bền vững.

Rừng săng lẻ miền Tây Nghệ An. Ảnh Mai Hoa — Rừng săng lẻ miền Tây Nghệ An. Ảnh: Mai Hoa

Việc quy hoạch xây dựng Khu lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao cũng mở ra cơ hội thu hút doanh nghiệp lớn, liên kết sản xuất – chế biến - xuất khẩu theo chuỗi, phù hợp với định hướng Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XX: Phát triển theo chiều sâu, dựa vào khoa học – công nghệ và tăng trưởng xanh. Khi ngành lâm nghiệp phát triển bền vững, giá trị gia tăng cao, nó sẽ trở thành một trong những động lực “then chốt” giúp Nghệ An phát triển cân bằng Đông - Tây, vươn lên vị thế cực tăng trưởng tầm quốc gia.

Về tính thực tiễn, Nghệ An hiện có hơn 1 triệu ha đất lâm nghiệp với tỷ lệ che phủ khoảng 59,01% và hệ thống ngành chế biến lâm sản hơn 1.000 doanh nghiệp. Diện tích rừng trồng nguyên liệu xấp xỉ 200.000 ha, sản lượng khai thác hàng năm đạt khoảng 2 –2,1 triệu m³. Một số doanh nghiệp đã đầu tư công nghệ chế biến hiện đại, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ - năm 2024, tỉnh ghi nhận kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ đạt trên 300 triệu USD.

Cơ sở sản xuất gỗ ván ép tại xã Đông Hiếu. Ảnh: Mai Hoa

Nghệ An cũng đang chuyển hướng mạnh sang phát triển rừng gỗ lớn, cấp chứng chỉ FSC; đồng thời, xây dựng cơ sở dữ liệu số ngành lâm nghiệp, ứng dụng viễn thám, GIS và phần mềm quản lý rừng hiện đại, nhằm tăng cường minh bạch, truy xuất nguồn gốc gỗ - yêu cầu bắt buộc trong bối cảnh hội nhập.

Với nền tảng pháp lý vững chắc, tiềm năng thực tiễn to lớn và quyết tâm chính trị cao, Nghệ An hoàn toàn có đủ điều kiện để hiện thực hóa mục tiêu phát triển lâm nghiệp bền vững, góp phần đưa tỉnh trở thành cực tăng trưởng xanh của Bắc Trung Bộ và tỉnh phát triển khá của cả nước vào năm 2030.

Đồng chí Nguyễn Danh Hùng - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường kiểm tra rừng trồng tại xã Con Cuông. Ảnh: Mai Hoa

Phóng viên: Cơ hội được đánh giá là rất lớn, song cũng đặt ra không ít thách thức. Vậy, đâu là những “điểm nghẽn” lớn mà ngành lâm nghiệp Nghệ An cần tháo gỡ, thưa đồng chí?

Đồng chí Nguyễn Danh Hùng: Thực tế, Nghệ An đã có bước tiến đáng kể trong trồng rừng, khai thác và chế biến lâm sản. Tuy nhiên, những “điểm nghẽn” mang tính cơ cấu vẫn còn hiện hữu.

Thứ nhất, năng suất, chất lượng, giá trị kinh tế từ rừng trồng còn thấp so với bình quân vùng và cả nước (năng suất bình quân đạt khoảng 20m³/ha/năm); Chất lượng rừng tự nhiên phục hồi chậm, diện tích rừng tự nhiên nghèo, nghèo kiệt chiếm tỷ lệ, với 43,05% diện tích rừng tự nhiên, tương đương với 340.233,96 ha; giá trị đa dụng của hệ sinh thái rừng chưa được sử dụng hiệu quả. Cơ cấu sản phẩm lâm nghiệp mất cân đối, chủ yếu tập trung vào sơ chế, giá trị gia tăng thấp. Dăm gỗ chiếm 85-90% kim ngạch xuất khẩu giai đoạn 2020-2024. Diện tích rừng thực hiện phương thức quản lý rừng bền vững và được cấp chứng chỉ rừng bền vững còn hạn chế; toàn tỉnh mới chỉ có 36.711,03 ha rừng trồng, chiếm 16,6% diện tích rừng trồng.

Thứ hai, kết cấu hạ tầng lâm nghiệp thiếu đồng bộ, công nghiệp chế biến lâm sản chậm phát triển, các sản phẩm hàng hóa từ lâm sản chưa đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu, giá trị gia tăng còn thấp; trang thiết bị phục vụ công tác quản lý bảo vệ rừng, phòng cháy, chữa cháy rừng chưa được quan tâm đầu tư.

Cuối cùng, chúng ta vẫn thiếu một “hệ sinh thái công nghiệp lâm nghiệp” đúng nghĩa – nơi hội tụ khoa học, công nghệ, logistics, đào tạo và thị trường.

Người dân xã Yên Xuân cung ứng giống tràm trồng rừng. Ảnh Mai Hoa — Người dân xã Yên Xuân cung ứng giống tràm trồng rừng. Ảnh: Mai Hoa

Phóng viên: Trong bối cảnh đó, đồng chí có thể chia sẻ định hướng và nhiệm vụ trọng tâm để phát triển lâm nghiệp Nghệ An theo hướng bền vững, hiệu quả hơn trong giai đoạn tới?

Đồng chí Nguyễn Danh Hùng: Định hướng xuyên suốt của tỉnh là phát triển lâm nghiệp bền vững, gắn với cơ cấu lại nền kinh tế nông nghiệp hiện đại, xanh và có giá trị gia tăng cao. Có thể khái quát bằng bốn trụ cột chính sau:

Một là, phát triển vùng nguyên liệu bền vững, gắn với chứng chỉ quản lý rừng bền vững. Tỉnh đang triển khai kế hoạch đến năm 2030 có 80.000 ha rừng trồng gỗ lớn và 70.000 ha rừng được cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững. Để đạt mục tiêu này, chúng ta khuyến khích các hộ dân, hợp tác xã, doanh nghiệp liên kết trồng rừng gỗ lớn, áp dụng khoa học kỹ thuật, kéo dài chu kỳ khai thác, vừa nâng giá trị kinh tế, vừa giảm áp lực khai thác non tuổi.

Hai là, phát triển công nghiệp chế biến sâu. UBND tỉnh đã có chủ trương tại Công văn số 7157/UBND-NN, ngày 22/7/2025: Không khuyến khích mở rộng các dự án chế biến dăm gỗ xuất khẩu, mà tập trung thu hút dự án chế biến gỗ tinh chế, nội thất, vật liệu mới, nhựa thông, tinh dầu, viên nén năng lượng sạch... Cùng với đó là tập trung triển khai hiệu quả quy hoạch Khu lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao Bắc Trung Bộ đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt nhằm hình thành trung tâm nghiên cứu - ươm tạo - chuyển giao công nghệ chế biến lâm sản hiện đại, bền vững.

“

Khi Nghệ An trở thành trung tâm chế biến gỗ và lâm sản công nghệ cao của Bắc Trung Bộ, với chuỗi giá trị khép kín từ trồng - khai thác - chế biến - xuất khẩu; thì mục tiêu có trên 60% tỷ lệ sản phẩm chế biến sâu và kim ngạch xuất khẩu đạt 500–700 triệu USD/năm là chắc chắn, đồng thời có thêm hàng chục nghìn việc làm được tạo mới, đời sống người dân miền núi được nâng cao hơn.

Đồng chí Nguyễn Danh Hùng – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường

Ba là, phát triển kinh tế rừng đa giá trị. Không chỉ trồng và khai thác gỗ, mà còn mở rộng dịch vụ môi trường rừng, dược liệu, lâm sản ngoài gỗ, du lịch sinh thái, tín chỉ carbon. Mỗi ha rừng phải tạo ra nhiều nguồn thu, nhiều sinh kế. Đây chính là mô hình “rừng xanh – sinh kế xanh – kinh tế xanh” mà tỉnh đang hướng tới.

Bốn là, nâng cao năng lực quản lý, chuyển đổi số trong ngành lâm nghiệp. Chúng ta đang triển khai bản đồ số quản lý rừng toàn tỉnh, tích hợp dữ liệu về chủ rừng, trữ lượng, tình trạng khai thác - qua đó, minh bạch hóa thông tin, phục vụ truy xuất nguồn gốc. Đồng thời, khuyến khích doanh nghiệp và người dân số hóa chuỗi sản xuất - chế biến - tiêu thụ, hình thành cơ sở dữ liệu dùng chung phục vụ quy hoạch, giám sát và thị trường.

Tất cả các định hướng nêu trên đều nằm trong chiến lược tổng thể thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XX: Đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng hiện đại, có chiều sâu, bền vững và khả năng thích ứng cao.

Cán bộ Ban Quản lý Khu Lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao vùng Bắc Trung Bộ tìm hiểu việc trồng cây gỗ lớn tại xã Văn Hiến. Ảnh- Mai Hoa — Cán bộ Ban Quản lý Khu Lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao vùng Bắc Trung Bộ tìm hiểu việc trồng cây gỗ lớn tại xã Văn Hiến. Ảnh: Mai Hoa

Phóng viên: Đồng chí có thể chia sẻ thêm về vai trò và trách nhiệm của các chủ thể: Nhà nước, doanh nghiệp và người dân như thế nào để đưa lâm nghiệp Nghệ An phát triển bền vững?

Đồng chí Nguyễn Danh Hùng: Phát triển lâm nghiệp bền vững là nhiệm vụ liên ngành, liên vùng, nên cần sự vào cuộc đồng bộ. Cơ quan quản lý Nhà nước phải làm tốt vai trò “kiến tạo và dẫn dắt”, tức là quy hoạch rõ, cơ chế minh bạch, thủ tục thông thoáng nhưng kiểm soát chặt chẽ môi trường, tài nguyên; đồng thời, ban hành chính sách hỗ trợ tín dụng xanh, bảo hiểm rừng, chi trả dịch vụ môi trường rừng, ưu đãi cho rừng gỗ lớn. Hiện tại, Sở Nông nghiệp và Môi trường đang tham mưu tỉnh rà soát, cập nhật quy hoạch 3 loại rừng, xây dựng cơ chế khuyến khích trồng rừng gỗ lớn, hỗ trợ tín dụng và bảo hiểm rừng, đồng thời, kiểm soát chặt hoạt động chế biến dăm gỗ để phát triển đúng định hướng.

Doanh nghiệp cần chuyển hướng từ “lợi nhuận ngắn hạn” sang đầu tư chiều sâu, dài hạn, cam kết liên kết với chủ rừng, chia sẻ lợi ích, và chủ động đổi mới công nghệ, xây dựng thương hiệu gỗ Nghệ An.

Người dân và chủ rừng phải được coi là chủ thể trung tâm của kinh tế rừng - không chỉ trồng, mà còn tham gia chuỗi giá trị, liên kết với doanh nghiệp để cùng hưởng lợi từ rừng gỗ lớn, rừng có chứng chỉ, rừng sinh thái du lịch. Nếu mỗi bên đều làm tốt vai trò của mình, thì lâm nghiệp Nghệ An hoàn toàn có thể trở thành ngành kinh tế trụ cột mới của tỉnh trong thập niên tới.

Với sự quan tâm, đồng hành của Trung ương và quyết tâm chính trị cao của Đảng bộ và nhân dân, tin tưởng Nghệ An sẽ sớm trở thành trung tâm chế biến gỗ và lâm sản công nghệ cao của Bắc Trung Bộ, với chuỗi giá trị khép kín từ trồng - khai thác - chế biến - xuất khẩu. Khi đó, tỷ lệ sản phẩm chế biến sâu chiếm trên 60%, kim ngạch xuất khẩu đạt 500–700 triệu USD/năm, hàng chục nghìn việc làm được tạo mới, đời sống người dân miền núi được nâng cao rõ rệt. Quan trọng hơn, rừng không chỉ là “vàng xanh” mà là nền tảng của phát triển bền vững, của kinh tế sinh thái, kinh tế tuần hoàn.

Phóng viên: Xin chân thành cảm ơn đồng chí!