Nép đẹp Lễ mừng mùa của đồng bào M'nông xã biên giới Đắk Nông

Lễ mừng mùa là lời tạ ơn trời đất, thần linh sau mùa màng bội thu và là dịp để các bon làng người M’nông ở xã Quảng Trực, huyện Tuy Đức sum họp, gắn kết và lan tỏa những...

Thắm tình đoàn kết

Nhờ sự quan tâm, hỗ trợ thiết thực từ Đảng và Nhà nước, đồng bào dân tộc M’nông tại xã Quảng Trực, huyện Tuy Đức hôm nay đã có cuộc sống ổn định, kinh tế từng bước nâng lên, bon làng ngày càng khang trang, ấm no. Khi đã “no cái bụng, ấm cái lòng”, cùng với sự đồng hành, tạo điều kiện của chính quyền địa phương, năm nay, bà con hân hoan tổ chức Lễ mừng mùa trong bầu không khí đậm đà bản sắc văn hóa và tinh thần đoàn kết bon làng.

Theo già làng Điểu Then, bon Bu Lum, xã Quảng Trực, trong kho tàng văn hóa truyền thống của người M’nông, Lễ mừng mùa là một trong những lễ hội lớn, mang đậm sắc thái tín ngưỡng dân gian và sức sống cộng đồng mạnh mẽ.

Lễ mừng mùa của đồng bào dân tộc M’nông không chỉ thể hiện lòng biết ơn trời đất, thần linh sau vụ mùa bội thu, mà còn là dịp để cộng đồng gắn kết, gìn giữ và lan tỏa giá trị văn hóa bản địa quý báu nơi vùng đất biên giới Đắk Nông

Lễ hội thường diễn ra vào mùa khô, từ tháng 1- 3 dương lịch, khi cây trái chín đầy rẫy, lúa đầy bồ, bà con có điều kiện thuận lợi để vui chơi, nghỉ ngơi và tái tạo sức lao động. Tuy nhiên, do tính chất quy mô và sự chuẩn bị công phu nên lễ hội thường chỉ được tổ chức từ 3 - 5 năm một lần, với sự tham gia của nhiều bon làng trong khu vực.

Trước ngày diễn ra Lễ mừng mùa, già làng, trưởng bon và những người có uy tín trong cộng đồng cùng bàn bạc, thống nhất kế hoạch tổ chức. Mỗi bon làng tham gia mang theo sản vật đặc trưng như heo, gà, gạo nếp, rượu cần, các nông sản… góp phần làm nên lễ hội đậm đà bản sắc và gắn tình đoàn kết.

Lễ mừng mùa thường chỉ được tổ chức từ 3-5 năm một lần

Bon chủ nhà chuẩn bị chu đáo vật phẩm lễ và nơi đón tiếp khách. Sau khi chốt ngày lành tháng tốt, các phần việc được phân công rõ ràng: người lớn ủ rượu, nghệ nhân luyện hát múa dân gian, thanh niên dựng cây nêu, làm dây lễ, phụ nữ chuẩn bị cơm lam, bánh trái…

Những nghi lễ độc đáo

Lễ mừng mùa thường được tổ chức tại nhà văn hóa cộng đồng hoặc không gian sinh hoạt chung của bon làng, nơi được xem là trung tâm tâm linh và đời sống văn hóa.

Mở đầu là nghi lễ đón khách được tổ chức trang trọng. Các nghệ nhân xếp thành 2 hàng trước cổng bon, già làng dẫn đầu đoàn đón, theo sau là đội múa, đội chiêng và người cầm cây mừng mùa.

Các nghệ nhân của bon chủ nhà xếp thành 2 hàng trang nghiêm trước cổng làng thực hiện nghi lễ đón khách

Khi khách đến, tiếng tù và vang lên báo hiệu giờ lành. Hai nghệ nhân đại diện hai bên cùng cất lời hát Tăm pơt bằng tiếng M’nông. Đây là một hình thức đối đáp dân gian đặc trưng, thể hiện sự kính trọng và hiếu khách.

Đại diện phía chủ nhà cất lời hát Tăm pơt bằng tiếng M’nông để đón khách

Lễ vật được chuẩn bị chu đáo và mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống, gồm: một con heo để cúng cây nêu, một con gà, các gùi chứa hoa màu đặc trưng của địa phương, bốn ché rượu cần, cơm lam, thịt nướng... Tất cả được sắp đặt trang trọng quanh cây nêu, biểu tượng linh thiêng đại diện cho sự giao hòa giữa trời, đất, con người và các đấng thần linh, thể hiện tấm lòng thành kính của cộng đồng đối với các vị thần.

Bà con các bon mang theo lễ vật như rượu cần, gà, heo và các loại nông sản sắp đặt trang trọng quanh cây nêu

Âm thanh chiêng vang rộn rã hòa quyện với bước xoang nhịp nhàng của nam nữ thanh niên múa quanh cây nêu tạo nên bầu không khí sôi nổi, ấm cúng. Trong không gian ấy, già làng tiến hành nghi lễ cúng thần linh, cảm ơn vì đã mang lại vụ mùa bội thu, cuộc sống no đủ và cầu mong năm mới bình an, phát triển.

Già làng đọc bài cúng lễ mừng mùa bằng tiếng M’nông

Sau khi khấn vái, già làng dùng tiết gà pha rượu phết lên các vật dụng như dao, rìu, cào, cửa ra vào, đá bếp, kho lúa… Đây là nghi lễ mời thần linh và tổ tiên về chung vui, phù hộ cho bon làng trong năm mới.

Tiếp đó già làng thực hiện nghi thức khai rượu cần. Già làng khấn trước giàn lễ rồi mời khách thưởng rượu như lời chúc phúc và tri ân.

Nam nữ thanh niên nhảy múa quanh cây nêu trong khi già làng tiến hành nghi lễ cúng dâng thần linh

Một nghi thức đặc biệt không thể thiếu là đốt lửa thiêng. Già làng cùng đại diện chính quyền cầm đuốc thắp lên ngọn lửa lớn giữa sân lễ, biểu trưng cho sự sống, niềm tin, hơi ấm và sức mạnh gắn kết cộng đồng.

Già làng và các bon trưởng cùng thực hiện nghi thức khai rượu

Sau phần lễ là phần hội với những hoạt động ẩm thực và giao lưu văn hóa. Mọi người cùng thưởng thức rượu cần, cơm lam, thịt nướng. Trong đó, thịt hiến sinh được chế biến tại chỗ, chia đều cho từng gia đình, kể cả người không tham dự cũng có phần. Đây là nét đẹp văn hóa thể hiện tinh thần sẻ chia của người M’nông.

Sau khi hoàn tất nghi thức khai rượu, già làng cùng đại diện chính quyền trang trọng cầm đuốc tiến đến đống lửa giữa sân lễ để thực hiện nghi lễ đốt lửa

Đêm hội tiếp tục với các tiết mục dân ca, dân vũ, hát kể Ót N’drông quanh ánh lửa đến tận khuya, lan tỏa không khí vui tươi, gắn bó bền chặt giữa các thành viên trong cộng đồng người M’nông nơi biên giới.

Bảo tồn văn hóa gắn với phát triển du lịch

Xã Quảng Trực, huyện Tuy Đức là vùng biên giới đặc biệt với hơn 41km đường biên tiếp giáp Campuchia. Đây cũng là nơi sinh sống của đồng bào dân tộc M’nông, cư dân bản địa lâu đời nhất.

Toàn xã hiện có hơn 2.700 hộ với hơn 11.300 nhân khẩu thuộc 17 dân tộc anh em cùng chung sống. Trong đó, người M’nông chiếm hơn 3.000 người, góp phần gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống nơi vùng biên giới.

Bà con cùng du khách thưởng thức các sản vật, món ăn mang đậm văn hóa M'nông

Lễ mừng mùa của đồng bào M’nông là nghi lễ tín ngưỡng dân gian đặc sắc, gắn liền với đời sống nông nghiệp truyền thống và triết lý đa thần như thần suối, thần sông, thần núi, thần rừng... Nghi lễ này thể hiện lòng biết ơn trời đất, thần linh sau vụ mùa bội thu và là dịp để cộng đồng các bon làng gắn kết, giữ gìn và lan tỏa giá trị văn hóa bản địa quý báu.

Khác với các nghi lễ trong phạm vi gia đình, Lễ mừng mùa mang tính cộng đồng cao, quy tụ nhiều bon làng với lễ vật và các hoạt động văn nghệ dân gian đa dạng, góp phần thắt chặt mối quan hệ cộng đồng.

“

Từ bao đời nay, Lễ mừng mùa đã trở thành sợi dây thiêng liêng gắn kết các bon làng M’nông ở Quảng Trực. Qua nghi lễ, con cháu được nhắc nhớ cội nguồn, truyền thống kính trọng thần linh và tình yêu thương cộng đồng.

Già làng Điểu Then, bon Bu Lum, xã Quảng Trực

Chị Thị Pim, bon Bu Prăng chia sẻ, lần đầu tham gia Lễ mừng mùa, chị không chỉ được hòa mình vào điệu hát, vũ điệu và tiếng chiêng vang rộn rã mà còn hiểu sâu sắc ý nghĩa các nghi thức truyền thống, giúp chị thêm gắn bó và ý thức bảo tồn văn hóa dân tộc.

Các đại biểu, người dân và du khách giao lưu văn hóa dân gian quanh đống lửa

Bà Lê Thị Trúc Linh, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Nông nhấn mạnh, Lễ mừng mùa của đồng bào M’nông tại Quảng Trực là một lễ hội tổng hợp, thể hiện đầy đủ các yếu tố tín ngưỡng, văn hóa, nghệ thuật dân gian và tri thức bản địa. Đây cũng là một di sản sống, một bảo tàng văn hóa truyền miệng có giá trị lớn về giáo dục. Qua lễ hội này, ý thức và trách nhiệm của thế hệ trẻ người M'nông trong việc gìn giữ, tiếp nối và phát huy các giá trị truyền thống được khơi dậy mạnh mẽ.

Đêm hội tiếp tục với các tiết mục dân ca, dân vũ, hát kể Ót N’drông bên ánh lửa, kéo dài tới tận khuya

Cũng theo bà Linh, việc bảo tồn và phát huy các lễ hội truyền thống, điển hình như Lễ mừng mùa của người M’nông tại Quảng Trực là chìa khóa quan trọng trong việc gìn giữ bản sắc văn hóa độc đáo của địa phương.

Nguồn: https://baodaknong.vn/nep-dep-le-mung-mua-cua-dong-bao-m-nong-xa-bien-gioi-dak-nong-255181.html