Ngành Nông nghiệp và Môi trường Quảng Ninh: 80 năm phát triển bền vững

Chặng đường 80 năm ngành Nông nghiệp và Môi trường Quảng Ninh đã không ngừng lớn mạnh cùng sự phát triển của tỉnh và đất nước.

Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, trong bối cảnh đất nước còn muôn vàn khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 71/SL ngày 14/11/1945 thành lập Bộ Canh nông - tiền thân của ngành Nông nghiệp Việt Nam. Ở Quảng Ninh, chính quyền cách mạng non trẻ đã sớm hình thành tổ chức quản lý nông nghiệp tại các địa phương, khởi đầu cho tiến trình xây dựng ngành.

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954), nông dân Quảng Ninh vừa sản xuất, vừa chiến đấu, góp phần đảm bảo lương thực, thực phẩm cho tiền tuyến. Các phong trào "Tăng gia sản xuất", "Hũ gạo kháng chiến" lan rộng khắp các vùng nông thôn, từ Đông Triều, Uông Bí đến Tiên Yên, Bình Liêu.

Bước sang giai đoạn khôi phục kinh tế (1955 - 1960), dù chịu hậu quả nặng nề của chiến tranh và thiên tai (đặc biệt là cơn bão Kate năm 1955), ngành Nông nghiệp tỉnh vẫn nỗ lực khôi phục sản xuất. Các phong trào khai hoang, đắp đập, kiên cố hóa kênh mương, mở rộng diện tích trồng lúa, ngô, khoai được phát động mạnh mẽ. Cải cách ruộng đất, sửa sai và hợp tác hóa nông nghiệp được thực hiện theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 14 (1958), tạo cơ sở cho phát triển bền vững sau này.

Nguyên Chủ nhiệm văn phòng Quốc Hội Vũ Mão (ngồi giữa) khi ấy là Tổng chỉ huy công trường xây dựng hồ Yên Lập. Ảnh: Tư liệu. 

Giai đoạn 1960 - 1975, thực hiện đường lối hợp tác hóa toàn diện, các hợp tác xã nông - lâm - ngư nghiệp được hình thành ở hầu khắp các địa phương. Hưởng ứng phong trào "Tết trồng cây" do Chủ tịch Hồ Chí Minh phát động (xuân 1960), Quảng Ninh đã triển khai mạnh mẽ phong trào toàn dân trồng cây gây rừng với phương châm "4 tự": Tự tìm giống, tự gieo ươm, tự trồng, tự chăm sóc bảo vệ; và "4 tốt": Hợp tác xã có quy hoạch tốt, có đội chuyên trách tốt, có vườn ươm tốt, trồng chăm sóc bảo vệ tốt. Cùng với đó, xây dựng và củng cố hệ thống thủy lợi được xác định là mặt trận hàng đầu để phục vụ sản xuất, hàng trăm công trình hồ đập, kênh mương được xây dựng như hồ Khe Táu (Đông Triều), hồ Yên Lập (Hoành Bồ), hồ Cao Vân (Cẩm Phả)...

Hồ Yên Lập bắt đầu khởi công xây dựng vào cuối năm 1977, đến năm 1982 thì hồ chính thức hoàn thành đi vào hoạt động. Đây là hồ chứa nước ngọt lớn nhất của tỉnh Quảng Ninh. Ảnh: Cường Vũ.

Những năm 1964 - 1975, Quảng Ninh trở thành tuyến đầu chống chiến tranh phá hoại, vừa sản xuất vừa chiến đấu. Các phong trào "tay cày, tay súng", "nông dân tự vệ", "bám đất, bám ruộng" trở thành biểu tượng tinh thần của người nông dân vùng mỏ. Ngành Nông nghiệp tiếp tục khẳng định vai trò trụ đỡ của nền kinh tế, bảo đảm đời sống nhân dân trong bối cảnh chiến tranh ác liệt.

Sau ngày đất nước thống nhất, đặc biệt từ khi thực hiện công cuộc Đổi mới, ngành Nông nghiệp Quảng Ninh bước vào thời kỳ tái cơ cấu mạnh mẽ. Hệ thống quản lý nhà nước được kiện toàn, chuyển từ cơ chế bao cấp sang hạch toán kinh doanh, mở rộng quyền chủ động cho người sản xuất. Tỉnh đã chú trọng phát triển các vùng chuyên canh sản xuất tập trung cây trồng, vật nuôi có giá trị như chè, cây ăn quả, chăn nuôi gia súc - gia cầm, nuôi trồng thủy sản ven biển. Phong trào "khoán hộ" theo Nghị quyết số 10-NQ/TW (1988) đã thực sự khơi dậy tinh thần làm chủ, sáng tạo của nông dân. Các doanh nghiệp và hợp tác xã kiểu mới ra đời, góp phần thúc đẩy sản xuất hàng hóa. Nhiều công trình thủy lợi, đê điều, trạm bơm, hồ chứa nước được đầu tư nâng cấp, bảo đảm an toàn lúa mùa, tăng năng suất, sản lượng.

Mô hình trồng rau thủy canh của Công ty CP đầu tư, xây dựng và thương mại 188 Đông Triều (Quảng Ninh). Ảnh: Cường Vũ. 

Đặc biệt, giai đoạn 1996 - 2000, Quảng Ninh tập trung phát triển lâm nghiệp bền vững, đẩy mạnh trồng rừng sản xuất, rừng phòng hộ ven biển và ven biên giới. Tỷ lệ che phủ rừng đạt trên 40%, tạo tiền đề cho chiến lược "xanh hóa đất trống đồi trọc" mà tỉnh kiên định theo đuổi suốt nhiều năm qua.

Bước vào thế kỷ XXI, Quảng Ninh xác định nông nghiệp - nông thôn - nông dân là trụ cột quan trọng trong phát triển bền vững. Giai đoạn 2001-2010 chứng kiến sự chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng sản xuất hàng hóa, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, cơ giới hóa đồng ruộng. Từ năm 2010 trở đi, tỉnh triển khai nhiều chương trình, đề án trọng điểm như: Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp, tạo đột phá về năng suất, chất lượng và thu nhập cho người dân. Chương trình xây dựng nông thôn mới, Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) được triển khai mạnh mẽ và có nhiều dấu ấn.

Quảng Ninh hiện có 437 sản phẩm OCOP đạt từ 3 đến 5 sao, được người tiêu dùng ưa chuộng. Ảnh: Cường Vũ. 

Đến năm 2025 các mục tiêu của chương trình xây dựng nông thôn mới của tỉnh đều đạt và vượt các mục tiêu đề ra. Hạ tầng nông nghiệp nông thôn ngày càng đồng bộ, hoàn thiện, bộ mặt khu vực nông thôn, nông nghiệp thay đổi rõ nét, kinh tế nông thôn phát triển theo hướng hiện đại, xanh và bền vững; các lĩnh vực văn hóa, giáo dục, y tế, bảo đảm an sinh xã hội được quan tâm phát triển và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.

Triển khai hiệu quả cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh" và nâng cao hiệu quả công tác giám sát, phản biện xã hội, phát huy vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng nông thôn mới; khơi dậy tinh thần trách nhiệm, sáng tạo và đồng hành của toàn xã hội trong xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững. Tháng 5/2025, tỉnh Quảng Ninh được Thủ tướng Chính phủ công nhận tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới năm 2024.

Tỉnh đã phát huy sáng kiến OCOP, thu hút 168 tổ chức kinh tế tham gia và có 196/421 sản phẩm tham gia OCOP đạt 3 - 5 sao; hơn 90% sản phẩm đã dán tem điện tử để quản lý nguồn gốc. Các hoạt động xúc tiến thương mại, hội chợ OCOP được tổ chức thường xuyên, tăng cường kết nối tiêu thụ sản phẩm. Kết quả là thu nhập bình quân khu vực nông thôn năm 2025 đạt 84,14 triệu đồng/năm, gấp 2,8 lần so với năm 2015 và gần như không còn hộ nghèo đa chiều.

Tuyến đường nông thôn mới tại khu 5A, phường Vàng Danh khang trang, sạch đẹp. Ảnh: Cường Vũ. 

Chương trình xây dựng nông thôn mới là điểm sáng về mô hình phát triển nông thôn của tỉnh. Kiên trì với quan điểm "nông thôn mới không có điểm kết thúc, chỉ có điểm khởi đầu" đã tạo động lực để các xã duy trì và nâng cao chất lượng tiêu chí. Bước sang giai đoạn mới, Quảng Ninh xác định tiếp tục đổi mới tư duy sản xuất kinh tế tập thể, đầu tư hạ tầng nông thôn, phát triển du lịch nông thôn và đặc biệt là ứng dụng rộng rãi kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải trong nông nghiệp.

Song song với đó, công tác bảo vệ môi trường và quản lý tài nguyên thiên nhiên được chú trọng hơn bao giờ hết. Sự phối hợp chặt chẽ giữa Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - Sở Tài nguyên và Môi trường đã góp phần xử lý nhiều vấn đề liên ngành như quản lý đất đai, nguồn nước, bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển kinh tế xanh. Đặc biệt, tháng 3 năm 2025, năm đánh dấu sự hợp nhất hai Sở thành Sở Nông nghiệp và Môi trường, là cột mốc quan trọng khẳng định tầm nhìn chiến lược của Quảng Ninh: phát triển nông nghiệp bền vững gắn với bảo vệ môi trường, quản lý đất đai chặt chẽ, khai thác tài nguyên hợp lý, hướng tới quản lý tổng hợp "một ngành - hai trụ cột" hài hòa giữa tăng trưởng và phát triển bền vững.

Xe tưới nước dập bụi chuyên dụng đầu tiên và lớn nhất Việt Nam, sử dụng để dập bụi trên khai trường mỏ than Cao Sơn. Ảnh: Việt Trung.

Nhìn lại chặng đường 80 năm, ngành Nông nghiệp và Môi trường Quảng Ninh đã không ngừng lớn mạnh cùng sự phát triển của tỉnh và đất nước. Từ những bỡ ngỡ ban đầu, ngành đã xây dựng được nền tảng quản lý nhà nước vững vàng, đội ngũ cán bộ chuyên môn tâm huyết, hệ thống hạ tầng phục vụ sản xuất, bảo vệ môi trường ngày càng hoàn thiện. Các giá trị cốt lõi, trách nhiệm, sáng tạo, đoàn kết và bền vững trở thành động lực để toàn ngành tiếp tục vững bước trên hành trình mới.

Phát huy truyền thống 80 năm, ngành Nông nghiệp và Môi trường Quảng Ninh đang bước vào giai đoạn phát triển mới với nhiều cơ hội và thách thức. Với nền tảng truyền thống, đội ngũ cán bộ vững vàng, sự đồng thuận của người dân và doanh nghiệp, Quảng Ninh hoàn toàn có cơ sở để hiện thực hóa khát vọng xây dựng ngành Nông nghiệp và Môi trường phát triển toàn diện, hiện đại, xanh, sạch và hài hòa với thiên nhiên - vì một tương lai bền vững.

Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/nganh-nong-nghiep-va-moi-truong-quang-ninh-80-nam-phat-trien-ben-vung-d783571.html