.jpg)
Những viên gạch đầu tiên
Đạo diễn - NSƯT Nguyễn Văn Khánh - do vóc dáng ông cao lớn nên được đồng đội gọi là Khánh Cao, sau này thành nghệ danh đi theo suốt cuộc đời. Ông quê gốc làng Kim Bồng (Hội An).
Thời kháng chiến chống Pháp, ông là Phó ty Văn hóa Thông tin kiêm Chủ tịch Hội Văn nghệ tuyên truyền Quân dân chính Sao Vàng, tỉnh Bình Thuận và cũng là một trong những người đầu tiên gầy dựng điện ảnh Khu 6. Năm 1954, ông tập kết ra Bắc, một bước ngoặt mới khi ông chuyển sang kịch nói, làm đạo diễn sân khấu và phụ trách Đoàn dân ca Khu 5.
Những năm đầu Cách mạng tháng Tám, Đoàn ca kịch Ngọc Sương được thành lập tại Phan Thiết để lập quỹ nuôi quân. Cũng từ đấy bắt đầu sự nghiệp sân khấu của Nguyễn Văn Khánh, nổi tiếng qua vai diễn Nguyễn Thái Học trong ca kịch “Bức màn Yên Bái”.
Trong một trận càn, bà Ngọc Sương cùng một số diễn viên bị địch bắt nên đoàn tan vỡ. Ông được lãnh đạo tỉnh giao nhiệm vụ xây dựng và phụ trách Đoàn tuyên truyền văn nghệ Mặt trận Việt Minh tỉnh Bình Thuận. Sau đó ông lập Đoàn Tuyên truyền Quân Dân chính “Sao vàng”.
Bị địch bắt trong một trận càn, ông vượt ngục về Bà Rịa, công tác tại Ty văn hóa Thông tin, rồi trở lại Bình Thuận tái thiết đoàn Sao vàng. Tiếp đó, ông cùng một số anh chị em Đoàn Sao vàng được điều động ra Liên khu 5 theo đường biển. Nhiệm vụ xây dựng và phụ trách Đoàn văn nghệ Tổng đội thanh niên xung phong Liên khu 5 phục vụ công trình làm đường chiến lược Tây Nguyên.
Cuối năm 1955, ông tập kết ra Bắc, sau một thời gian phụ trách phòng tổ chức biểu diễn của Vụ Sân khấu, ông về làm chỉ đạo nghệ thuật của Đoàn dân ca Liên khu 5.
Năm 1966, ông đưa một bộ phận của Đoàn dân ca và Đoàn Tuồng Liên khu 5 về phục vụ chiến trường liên khu, mở những lớp ngắn hạn đào tạo đạo diễn, diễn viên sân khấu cho các tỉnh Trung Trung Bộ.
Phụ trách trường nghệ thuật sân khấu Liên khu 5 rồi làm Phó Chủ tịch, Ủy viên Đảng đoàn Hội văn nghệ Giải phóng Liên khu 5, cùng một số cán bộ tổ chức tập huấn cho 4 đoàn ca nhạc kịch Trị Thiên, ca múa nhạc miền núi Quảng Nam - Đà Nẵng; đoàn tuồng và dân ca biểu diễn phục vụ cho cách mạng và nhân dân.
Có thể nói rằng, đạo diễn Nguyễn Văn Khánh là người đặt những viên gạch đầu tiên cho nghệ thuật đạo diễn sân khấu kịch hát bài chòi, một đặc sản văn hóa tinh thần của Liên khu 5. Ông cho thử cách diễn một vài loại vai theo phong cách kịch hát bài chòi và rút kinh nghiệm.
Về sau các vai ấy được các đoàn dân ca kịch ở Liên khu 5 coi như vai mẫu và những thể nghiệm này được tổng kết thành lý luận để giảng dạy ở các lớp tập huấn diễn viên kịch hát thời kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Mở Trường Nghệ thuật sân khấu Liên khu 5, ông có điều kiện kiểm chứng từ thực tiễn những kết quả thể nghiệm của mình về dân ca kịch bài chòi…
Ký ức những ngày Khu 5
Tôi may mắn được gặp con gái của NSƯT Nguyễn Văn Khánh, đó là NSND Trà Giang. Bà kể về ký ức chiến trường Khu 5, hành trình tập kết ra Bắc cùng cha trên chuyến tàu cuối cùng năm 1955. Năm tháng ở Khu 5, những lá thư gửi gia đình bao giờ ông cũng động viên, nhắc nhở con gái Trà Giang.
Trong thư gửi ngày 12/11/1967, Hòm thư 3105 VINH QUANG, ông viết: “Con Trà Giang thương nhớ, đây là lá thư thứ bốn, Ba gửi cho con… Viết thư này cho các con trong lúc Ba đang công tác trong Đoàn văn công Giải phóng Khu 5. Ở đây mọi người đang khẩn trương cho Tổng công kích, Tổng khởi nghĩa. Ba, chú Cận (nhạc sĩ Văn Cận, sau này anh hy sinh) và Phương Anh (nghệ sĩ múa) đang chuẩn bị xây dựng một chương trình tiết mục cho đoàn quân đội nhập thị biểu diễn. Chỉ trong vòng 15 hôm, ba dựng xong một vở, Phương Anh dựng một số tiết mục dân ca miền Bắc, Phương Thảo đã hy sinh trong đợt đi công tác với Ba ngoài Quảng Đà.
Trong những năm qua, lực lượng cũng có tổn thất, nhưng những người còn lại làm việc gấp ba, gấp bốn để bù vào chỗ các đồng chí đã hy sinh hoặc bị bắt bớ. Ba không được khỏe lắm vì tuổi già, sức yếu, bị sốt và kiết liên miên nhưng cũng còn đủ sức phục vụ cho đến ngày thắng lợi hoàn toàn”.
Ông còn dặn dò: “Chúng con phải chuẩn bị sẵn sàng khi cần là trở về quê tiếp sức cho các cô chú xây dựng quê hương, xây dựng miền Nam thân yêu đã bị bọn Mỹ tàn phá từ gốc cây đến ngọn cỏ. Nhờ Đảng đã nuôi nấng, dạy dỗ các con khôn lớn, trưởng thành, như thế Ba thỏa nguyện rồi. Vết thương chiến tranh do Mỹ gây ra phải được những bàn tay của con hàn gắn”.
Trà Giang đã được chính người cha mình phát hiện năng khiếu và hướng đến thành công trên con đường nghệ thuật điện ảnh. Bà có nhiều đóng góp cho nghệ thuật thứ 7 với những vai diễn nổi tiếng trong các bộ phim: “Chị Tư Hậu” (Huy chương Bạc Liên hoan Phim quốc tế Moskva năm 1963), “Vĩ tuyến 17 ngày và đêm” (vai Dịu, Giải Diễn viên nữ xuất sắc nhất tại Liên hoan Phim quốc tế Moskva năm 1973)…
Trong nhật ký của mình, NSƯT Nguyễn Văn Khánh kể về buổi đầu tiên đến Khu ủy: Mặc cho mọi gian nan, thiếu thốn, mặc cho sức khỏe chưa hồi phục của những ngày hành quân xa, dưới mưa bom đạn pháo của Trường Sơn, chúng tôi đã biểu diễn ra mắt cán bộ và chiến sĩ đang khao khát lời ca tiếng hát.
Cảm động nhất là anh Năm Công (tức đồng chí Võ Chí Công) Bí thư Khu ủy đang bệnh, nhờ anh em cáng đến để xem. Chúng tôi diễn trích đoạn tuồng “Lê Lai cứu chúa” và dân ca “Tiếng sấm Tây Nguyên”. Anh Năm Công rất vui mừng, ngợi khen về nghệ thuật và tính tư tưởng cao của các vở diễn. Anh mong hạt giống này sẽ được gieo trồng và nhân lên nở rộ toàn khu.
Từ lời động viên của anh Năm Công, đạo diễn Khánh Cao, nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu, nữ nghệ sĩ múa Phương Thảo, Phương Anh đi các địa phương mở lớp… Ban đầu mở ở Quảng Ngãi, hành quân về Quảng Nam - Đà Nẵng, liên tục mở hai lớp ở Điện Bàn và Duy Xuyên… Rồi dần dần mở trường nghệ thuật Khu 5.
Rời xa mảnh đất “Nuôi ta thành chiến sĩ”, nhưng lòng ông: “Đêm nằm ngủ ta mơ thấy chiến trường xưa, nhớ đến từng đồng chí/ Nhớ dòng Thu Bồn, nhớ sông Nước Mỹ/ Nhớ Trà My, nhớ nóc Ông Đồi, nhớ chợ Nồi Rang/Mỗi một địa danh, mỗi một tên người, đều đem đến vinh quang/ Cho tuổi trẻ Việt Nam, cho Tuyên huấn Khu 5 - Trong chiến tranh chống Mỹ”.
Đạo diễn, NSƯT Nguyễn Văn Khánh sinh ngày 20/9/1918, mất năm 2012, thọ 94 tuổi. Một số vở diễn do ông dàn dựng gây được tiếng vang: “Thoại Khanh, Châu Tuấn”, kịch bản: Nguyễn Tường Nhẫn (đoạt Huy chương vàng lần thứ nhất năm 1958); “Đôi chim chèo bẻo”, kịch bản: Nguyễn Văn Niêm (đoạt Huy chương bạc); “Bông trắng”, kịch bản: Nguyễn Khắc Phục (giải nhất sân khấu phía Nam)… Ngoài ra ông còn dàn dựng cho Đoàn dân ca kịch Phú Khánh, Thuận Hải với nhiều vở để đời: “Dưới chân núi đá bia”, “Trần Quốc Toản”, “Bông trắng”…
Nguồn: https://baoquangnam.vn/nghe-si-uu-tu-nguyen-van-khanh-nguoi-dat-nen-mong-dan-ca-kich-bai-choi-3157186.html
![[Tin tức Hàng hải] Wan Hai Lines đầu tư 150 triệu USD để mua 48.000 container](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/402x226/vietnam/resource/IMAGE/2025/6/20/c945a62aff624b4bb5c25e67e9bcc1cb)
Bình luận (0)