OCOP góp phần lan tỏa giá trị bản sắc vùng miền

Đến nay, toàn tỉnh Khánh Hòa có khoảng 600 sản phẩm OCOP. Đây được xem là bức tranh tươi thắm trong đời sống sản xuất ở khu vực nông thôn, là những "của ngon, vật lạ" mang tính đặc trưng, đặc hữu vùng miền của các địa phương trong tỉnh. Hiện nay, việc thực hiện đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP có một số thay đổi, trong đó, chính quyền cấp xã đảm nhận các nội dung liên quan đến bản sắc sản phẩm, nguồn gốc nguyên liệu, ý tưởng sản phẩm, lao động tại địa phương.

Đa dạng các sản phẩm OCOP

Những năm qua, chương trình "Mỗi xã một sản phẩm" (OCOP) đã không ngừng nâng cấp các sản phẩm có tính đặc trưng, đặc hữu của tỉnh lên tầm cao mới. Không chỉ phản ánh được bức tranh nông nghiệp Khánh Hòa, chương trình OCOP còn giúp cho mỗi chủ thể - chủ yếu là nông dân biết cách chăm chút cho sản phẩm của mình ngày càng phát triển cả về chất lượng, hình thức và đặc biệt là khả năng minh chứng về nguồn gốc nguyên liệu, quy trình sản xuất. Gắn vào đó còn là những câu chuyện hấp dẫn về sản phẩm.

Ông Mấu Hồng Thái (xã Khánh Sơn) mang sản phẩm OCOP trưng bày tại hội nghị ngành nông nghiệp.

Thông qua một vài “câu chuyện sản phẩm” để thấy rõ hơn tinh thần mà chủ thể muốn gửi gắm vào "đứa con" kinh tế của mình, chẳng hạn như: “Trên vùng đất nắng gió, là cái nôi của những vườn nho xanh mướt. Trong số đó, nho xanh sấy là một đặc sản không thể bỏ qua khi đến với vùng đất này. Nho xanh sấy được sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP. Những trái nho tươi ngon nhất được sấy trên quy trình hiện đại, giữ trọn vẹn hương vị tự nhiên ngọt thanh, chua nhẹ và giàu dinh dưỡng”; “Cừu được nuôi thả tự nhiên trên vùng đất nắng gió đặc trưng, được chăm sóc trong môi trường lý tưởng với nguồn thức ăn thiên nhiên và các loài thực vật bản địa, giúp thịt săn chắc và ít mỡ. Thịt cừu không chỉ giàu protein mà còn chứa nhiều vitamin và khoáng chất có lợi cho sức khỏe người sử dụng”; “Măng tây áp dụng công nghệ cao trong chăm sóc, cho ra thị trường những cọng măng tươi non, giòn ngọt, giàu dinh dưỡng, đặc biệt là các loại vitamin, khoáng chất thiết yếu rất tốt cho sức khỏe”... Đây là những ý chính trong các "câu chuyện sản phẩm", cũng chính là những thông điệp mà các chủ thể ở các địa phương phía nam của tỉnh gửi gắm vào sản phẩm OCOP của mình - nơi có đặc điểm khí hậu và thổ nhưỡng đặc thù để phát triển các sản phẩm nông sản nổi bật như: Nho, táo, tỏi, dưa lưới, măng tây, nha đam, hành tím, thịt dê, thịt cừu... Không chỉ bán tươi, hầu hết các sản phẩm nêu trên đã được nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp đầu tư nâng cấp, gia tăng hàm lượng chế biến, cho ra thị trường nhiều sản phẩm chất lượng.

Ở khu vực phía bắc của tỉnh, chương trình OCOP cũng không ngừng lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng sản phẩm. Sau hơn 5 năm triển khai, có thể thấy gần như những gì đặc trưng nhất, ngon lành nhất từ các sản phẩm được làm ra ở khu vực nông thôn đều đã được trình làng. Gắn vào đó còn là những câu chuyện về văn hóa, truyền thống của mỗi địa phương, góp phần lan tỏa những giá trị đặc trưng của sản phẩm OCOP đến với cộng đồng và thị trường - nơi có những nén trầm hương gợi mở cả một nghề địu trầm xa xưa; hay những tổ yến gợi đến những vách đá cheo leo giữa biển khơi gắn với nghề khai thác tổ yến đã trải qua hàng trăm năm; rồi những nhánh rong nho tươi xanh, mang cả giá trị của một hành trình tìm tòi, đưa cây rong bén rễ và phát triển ở xứ biển xanh, cát trắng, nắng vàng. Chưa kể hàng trăm sản phẩm như: Sầu riêng, xoài sấy, bưởi da xanh, chả cá, nước mắm... đã phản ánh đủ đầy nhất những sản vật đặc sắc của Khánh Hòa. Đây đó còn là những sản phẩm chuyển tải cả đời sống văn hóa của người đồng bào dân tộc thiểu số khu vực miền núi. Chẳng hạn như nghệ nhân Mấu Hồng Thái ở xã Khánh Sơn, với đôi tay khéo léo và khả năng am hiểu sâu sắc về đời sống văn hóa, lao động của dân tộc mình, đã giúp ông chế tác ra đàn Chapi, khèn bầu, đan gùi, làm nỏ… mang đầy đủ nét đặc trưng và văn hóa truyền thống của người Raglai.

Bà Nguyễn Thị Lan - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết, đến nay toàn tỉnh có 600 sản phẩm OCOP; trong đó có 1 sản phẩm đạt 5 sao, 2 sản phẩm có số điểm đánh giá đạt 5 sao, 85 sản phẩm đạt 4 sao và 512 sản phẩm đạt 3 sao trải dài trên các lĩnh vực: Thực phẩm, đồ uống, thủ công mỹ nghệ, sinh vật cảnh, du lịch. Các sản phẩm này không chỉ đáp ứng đầy đủ các yêu cầu, tiêu chuẩn của chương trình OCOP, mà các chủ thể đã không ngừng nâng cao chất lượng, thân thiện với môi trường.

Cấp xã đồng hành

Trong năm 2025, chương trình OCOP có một số thay đổi để phù hợp với chính quyền địa phương 2 cấp. Trước đây, các đơn vị cấp huyện đánh giá và công nhận các sản phẩm 3 sao và đề nghị cấp tỉnh đánh giá 4 sao. Trao đổi với chúng tôi về quy trình đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP, lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết, theo quy định mới, các hộ sản xuất, hợp tác xã hay doanh nghiệp (gọi là chủ thể) tham gia chương trình OCOP cần chuẩn bị hồ sơ sản phẩm bao gồm: Phiếu đăng ký, báo cáo sản phẩm, minh chứng (giấy phép, nhãn mác, chứng nhận an toàn…) kèm 5 mẫu sản phẩm. Khi nhận được hồ sơ, UBND cấp xã tổ chức rà soát, xác nhận và đề xuất sản phẩm lên cấp tỉnh.

Điều đáng chú ý là đơn vị cấp xã xác nhận và đề xuất đối với các sản phẩm đáp ứng 4 tiêu chí cơ bản gồm: Nguyên liệu, lao động, ý tưởng sản phẩm, bản sắc -trí tuệ địa phương. Có thể thấy cấp xã là nơi đầu tiên tiếp nhận hồ sơ và đồng hành sâu sát với chủ thể để xác định những yếu tố làm nên nét đặc trưng của sản phẩm OCOP của địa phương mình. Ở đó, nguyên liệu địa phương chính là gốc rễ của một sản phẩm. Không chỉ là vật chất đầu vào, mỗi thanh trầm, tổ yến, chùm nho, cây đàn Chapi hay vùng đất tươi xinh có tiềm năng du lịch cộng đồng... tham gia OCOP, mà phải chuyển tải được điều kiện đặc trưng về khí hậu, thổ nhưỡng, tập quán canh tác... kết nên hương vị đặc trưng của sản phẩm. Cùng với đó, yếu tố lao động địa phương sẽ khẳng định sản phẩm ấy đang là sinh kế, việc làm, sự gắn bó của chính người dân ở vùng tạo nên sản phẩm. Về ý tưởng sản phẩm, thường được gắn với câu chuyện mà sản phẩm muốn gửi gắm bên cạnh chất lượng, hương vị, còn là yếu tố vùng miền. Và cuối cùng, chính quyền cấp xã đóng vai trò "gác cửa" trong việc xác định sản phẩm tham gia chương trình OCOP của địa phương mình phải mang bản sắc - trí tuệ địa phương. Nét bản địa không chỉ nằm ở chất lượng, mẫu mã sản phẩm, đó còn là chuẩn mực văn hóa, tay nghề, tri thức dân gian kết tinh trong sản phẩm.

Theo lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường, cấp xã chính là nơi hiểu sản phẩm nhất, cũng là nơi đồng hành, hỗ trợ cùng với chủ thể xây dựng và phát triển sản phẩm OCOP. Bởi đây không đơn thuần là sản phẩm của chủ thể, nó còn mang tính đại diện cho một vùng đất, một cộng đồng. Nói cách khác, UBND cấp xã là điểm tựa đầu tiên bảo đảm một sản phẩm thật sự là OCOP - từ nguyên liệu, con người, ý tưởng đến bản sắc - trước khi cấp tỉnh đánh giá, phân hạng.

HỒNG ĐĂNG

 

Nguồn: https://baokhanhhoa.vn/dong-hanh-voi-ocop/202509/ocop-gop-phanlan-toa-gia-tri-ban-sac-vung-mien-c9a2cbf/