Phát huy tính chủ động, sáng tạo trong học sinh

Trong đổi mới giáo dục, việc khơi gợi năng lực sáng tạo, tính chủ động và khả năng ứng dụng thực tiễn trong học sinh đang trở thành trọng tâm của nhiều nhà trường. Những mô hình giảng dạy mới đang giúp học trò bước ra khỏi trang sách, bắt đầu nhìn nhận vấn đề bằng tư duy khoa học và giải pháp sáng tạo.

Học sinh Trường THPT Chuyên Lê Thánh Tông trình bày ý tưởng sáng tạo của mình tại một cuộc thi do nhà trường tổ chức. Ảnh: Trưởng THPT Chuyên Lê Thánh Tông

Từ những ý tưởng nhỏ

Tại Trường THCS Lý Tự Trọng (phường Tam Kỳ), em Huỳnh Phúc Phúc, học sinh lớp 9/8, là một trong những gương mặt tiêu biểu của phong trào sáng tạo trẻ. Ý tưởng của em bắt đầu từ một câu chuyện thời sự đầy ám ảnh về những vụ việc học sinh bị bỏ quên trên xe đưa đón, để lại hậu quả đau lòng cho nhiều gia đình. "Em nghĩ, nếu có một thiết bị có thể phát hiện kịp thời khi trẻ còn trên xe, thì đã tránh được nhiều mất mát", Phúc chia sẻ.

Từ những tiết học STEM tại trường, được tiếp cận với cảm biến nhiệt, cảm biến chuyển động và các mô-đun lập trình cơ bản, Phúc đã tạo nên mô hình "Xe đưa rước trẻ mầm non thông minh", có khả năng cảnh báo khi phát hiện vật thể di chuyển trong xe sau khi tắt máy. Thiết bị này kết nối trực tiếp với phần mềm cài trên điện thoại của tài xế, phát tín hiệu cảnh báo âm thanh và gửi thông báo khẩn đến nhà trường.

Mô hình căn hộ thông minh do các em học sinh Trường THCS Lý Tự Trọng thiết kế. Ảnh: PHAN VINH

Sau nhiều tuần thử nghiệm trong phòng thí nghiệm và mô hình xe giả lập, mô hình của Phúc hoạt động ổn định, chứng minh tính khả thi cao. "Điều em thấy vui nhất là khi thầy cô nói mô hình này có thể áp dụng vào thực tế, giúp lái xe yên tâm hơn. Em nghĩ tiết học sẽ trở nên thú vị và hấp dẫn hơn nếu gắn với một điều gì đó gần gũi thực tế", Phúc nói.

Tinh thần sáng tạo ấy cũng đang được lan tỏa mạnh mẽ tại Trường THPT Chuyên Lê Thánh Tông (phường Hội An Tây), nơi hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật và dạy học theo định hướng STEM đã khá quen thuộc trong chương trình học. Theo từng năm học, mỗi tổ chuyên môn trong trường đều xây dựng ít nhất một chủ đề dạy học STEM gắn với nội dung chương trình, khuyến khích học sinh vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các tình huống thực tiễn.

Học sinh của trường năng nổ tham gia Câu lạc bộ Khoa học kỹ thuật, các nhóm học sinh được tạo điều kiện phát triển sản phẩm nghiên cứu, tham gia cuộc thi cấp trường, cấp thành phố và kết nối với các trường đại học trong khu vực để tiếp cận kiến thức chuyên sâu.

Không dừng lại ở việc tạo ra sản phẩm dự thi, nhà trường định hướng các hoạt động này như một quá trình rèn luyện năng lực, học sinh phải tự đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, xử lý dữ liệu, mô hình hóa giải pháp và trình bày trước hội đồng đánh giá. Một số ý tưởng đã được cụ thể hóa thành mô hình tiêu biểu gần đây của nhà trường được đánh giá cao như: hệ thống cảnh báo ngập lụt thời gian thực bằng cảm biến; mô hình nhà kính thông minh điều khiển qua điện thoại; bộ thí nghiệm hóa học an toàn với vật liệu tái chế…

Sáng tạo trong từng tiết học

Nếu như trước đây, mỗi tiết học chỉ gói gọn trong bài giảng và thí nghiệm mẫu, thì nay dạy học STEM tại Trường THCS Lý Tự Trọng đã đưa lớp học thành không gian thực hành sáng tạo.

Học sinh cần đóng vai trò trung tâm của tiết học để thoải mái sáng tạo. Ảnh: PHAN VINH

Học sinh được tham gia hơn 30 chủ đề học tập liên môn, kết hợp giữa Khoa học - Công nghệ - Kỹ thuật - Nghệ thuật - Toán học, với các hoạt động gần gũi và thực tiễn như: chế tạo quạt trọng lực, máy chiếu phim mini, thiết kế mạch điện nối tiếp và song song, lắp ráp trực thăng năng lượng mặt trời, sản xuất nến thơm, pha chế nước rửa tay, phản ứng tráng gương, tạo giấm chuối, hay in 3D mô hình phân tử alkene, ADN, protein.

Thầy Nguyễn Tự Lực, Hiệu trưởng Trường THCS Lý Tự Trọng cho biết, mỗi chủ đề đều được thiết kế theo hướng học sinh là trung tâm, được quyền tự chọn cách tiếp cận, tự lên ý tưởng và thử nghiệm nhiều lần cho đến khi hoàn thiện sản phẩm. "Chúng tôi mong mỗi tiết học đều là một trải nghiệm. Khi các em được làm, được sai và được sửa, niềm say mê sáng tạo sẽ phát huy. Nhiều em ban đầu nhút nhát, sợ nói, nhưng khi được giao nhiệm vụ thiết kế sản phẩm thì chủ động tìm tài liệu, phân công nhóm, rồi tự tin thuyết trình trước lớp. STEM dạy cả cách hợp tác, cách làm việc nhóm, cách chịu trách nhiệm cho sản phẩm của mình", thầy Lực chia sẻ.

Còn ở bậc trung học phổ thông, định hướng sáng tạo được nâng lên tầm cao hơn. Trường THPT Chuyên Lê Thánh Tông đã triển khai đổi mới toàn diện phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh, trong đó đặc biệt nhấn mạnh kỹ năng tự học, tư duy phản biện, trình bày kết quả và vận dụng công nghệ thông tin trong quá trình học tập.

Theo thầy Nguyễn Đình Can, Phó Hiệu trưởng Trường THPT Chuyên Lê Thánh Tông cho rằng, để sáng tạo trở thành một năng lực thật sự, học sinh cần được trao quyền chủ động. Mỗi tiết học là một cơ hội để các em tự phát hiện vấn đề, tự tìm lời giải và sẵn sàng đặt câu hỏi, phản biện với giáo viên. Nhà trường cũng nên tạo những sân chơi riêng như khuyến khích học sinh tham gia câu lạc bộ nghiên cứu khoa học, diễn đàn khởi nghiệp trẻ, các nhóm học thuật để các em được thử nghiệm và chia sẻ ý tưởng.

"Nhà trường mong muốn mỗi tiết học là một hành trình khám phá, ở đó, học sinh vừa học kiến thức vừa học cách tìm hiểu, sáng tạo, thuyết phục và chịu trách nhiệm về ý tưởng của mình. Các em được tiếp cận công nghệ, thực hành khoa học trong bối cảnh thực tiễn, từ đó hình thành thói quen tư duy logic và tinh thần cầu tiến", thầy Can nói.

Nguồn: https://baodanang.vn/phat-huy-tinh-chu-dong-sang-tao-trong-hoc-sinh-3309303.html