Phát huy vai trò của trí thức, doanh nhân kiều bào

Chú thích ảnh

PGS-TS Trần Lê Hưng tại phòng thí nghiệm ở Trường kỹ sư Paris, ĐH Gustave Eiffel, Pháp. Ảnh: LH

Theo anh, cộng đồng doanh nhân và trí thức kiều bào có thể phát huy vai trò trong những lĩnh vực nào để góp phần thúc đẩy kinh tế tư nhân ở Việt Nam, đặc biệt trong chuyển giao công nghệ, đổi mới sáng tạo và tham gia chuỗi giá trị toàn cầu?

Tôi cho rằng cần thành lập và đưa vào hoạt động mô hình “trung tâm nghiên cứu và phát triển” (R&D) trong các đơn vị sự nghiệp công lập, tập đoàn nhà nước và tư nhân, đặc biệt đối với một số ngành công nghiệp chiến lược, công nghệ cao, công nghiệp kết nối.

Mục tiêu của mô hình R&D là giải quyết trực tiếp các vấn đề thực tiễn trong sản xuất, khai thác, chuyển đổi số, góp phần hiện đại hóa và tối ưu hóa quy trình sản xuất. Đây cũng là môi trường thuận lợi để tận dụng trí tuệ người Việt Nam trên toàn cầu, giúp đội ngũ chuyên gia trong nước tiến gần hơn với trình độ khoa học quốc tế, từng bước tự chủ về công nghệ.

Bên cạnh đó còn giúp đội ngũ khoa học và chuyên gia người Việt tự lực phát triển các sản phẩm “make in Viet Nam” trực tiếp phục vụ và cải thiện đời sống nhân dân và cũng dần giảm thiểu sự phụ thuộc vào nhà cung cấp nước ngoài, giúp chúng ta tự tin sản xuất các sản phẩm có khả năng cạnh tranh với nước ngoài với giá thành hợp lý.

Việc thành lập các R&D giải quyết bài toán trọng dụng, thu hút và gìn giữ nhân tài; đặc biệt trong bối cảnh cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài luôn muốn quay trở về quê hương đóng góp và phát triển. Những vấn đề khó khăn trong nước gặp phải sẽ được lực lượng trí thức và chuyên gia người Việt Nam ở nước ngoài kết hợp với các nhà khoa học trong nước giải quyết dựa trên kinh nghiệm và bài học quốc tế, làm củng cố và tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, tăng tính tự hào dân tộc trong mỗi người dân Việt Nam khi được góp sức mình vào sự phát triển đất nước.

Hơn nữa, việc thu hút người Việt Nam ở nước ngoài tham gia vào R&D tạo tiền đề để thu hút các chuyên gia và bạn bè quốc tế đến làm việc và cùng chúng ta giải quyết các bài toán trong nước bởi mỗi quốc gia sẽ gặp những vấn đề khác nhau.

Việc thu hút được các chuyên gia nước ngoài đến đầu tư, nghiên cứu thể hiện rõ tinh thần ngoại giao đa phương mà Đảng ta đã đề ra, được cụ thể hóa trong Nghị quyết số 59-NQ/TW về Hội nhập quốc tế trong tình hình mới, trong đó ngoại giao đa phương không chỉ hiểu đơn giản về khía cạnh địa lý mà còn mọi phương diện trong cuộc sống như ngoại giao nhân dân, ngoại giao số… Trong đó, yếu tố ngoại giao khoa học luôn được đề cao trên thế giới hiện nay.

Các đề tài nghiên cứu khoa học từ trung tâm đề ra sẽ được liên kết trực tiếp với các trường Đại học, Viện nghiên cứu để đào tạo thế hệ kế cận có năng lực và trình độ cao, luôn sẵn sàng đóng góp vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo đúng tinh thần về kết nối Nhà nước, nhà trường và doanh nghiệp đã được nêu ra ở trong Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo được Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Tổng Bí thư trực tiếp ký và ban hành vào tháng 8/2025.

Các đề tài nghiên cứu được đề xuất bởi các R&D được kết hợp, theo dõi và tài trợ bởi Bộ Khoa học và Công nghệ để đảm bảo hàm lượng và chất lượng nghiên cứu khoa học trong mỗi đề tài. Việc này thúc đẩy việc sớm đưa Nghị quyết số 57-NQ/TW vào cuộc sống với những mục tiêu cụ thể được đề ra, có thể nhắc tới như: Huy động, bố trí 3% chi ngân sách cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Mục tiêu được đề ra được cho còn khá cao, nhưng được cân nhắc rất kỹ lưỡng bởi những chỉ số này ở đất nước ta còn hạn chế trong những năm trước bởi nhiều lý do khách quan và chủ quan. Bên cạnh đó, sản phẩm các đề tài nghiên cứu này là những công bố khoa học hay bằng sáng chế được ứng dụng vào cuộc sống sẽ giúp tăng tỷ lệ bằng sáng chế người Việt Nam vào kinh doanh, sản xuất; trực tiếp thúc đẩy chỉ số “yếu tố tổng hợp năng suất - TFP” của nước ta đạt mục tiêu trên 55%, ngang bằng các quốc gia trong khu vực và tiệm cận các nước đang phát triển.

Việt Nam nên làm gì để kết nối giữa các trường, viện, doanh nghiệp trong nước với mạng lưới trí thức, sinh viên kiều bào, nhằm phát triển nhân lực chất lượng cao, thưa anh?

“Tăng cường và đẩy mạnh công tác phát hiện, bồi dưỡng và đào tạo tài năng trẻ; tích cực thu hút, trọng dụng và gìn giữ nhân tài người Việt, hạn chế chảy máu chất xám trong bối cảnh toàn cầu hóa” bởi con người luôn là trung tâm, chủ thể, nguồn lực quan trọng nhất và mục tiêu của sự phát triển.

Việc thu hút, trọng dụng nhân tài luôn được Đảng và nhà nước ta chú trọng từ trước tới nay và được cụ thể hóa bằng các văn bản, gần nhất là Nghị định số 179/2024-NĐ/CP được Chính phủ ban hành vào cuối năm 2024 về Quy định chính sách thu hút, trọng dụng người tài năng làm việc trong cơ quan, tổ chức, đơn vị của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các Tổ chức chính trị - xã hội hay chủ trương về chính sách đãi ngộ, đặc biệt để thu hút ít nhất 100 chuyên gia hàng đầu về nước làm việc. Điều này thể hiện tầm nhìn chiến lược và quyết tâm cao độ trong việc kiến tạo một đội ngũ trí thức, chuyên gia hàng đầu dẫn dắt công cuộc phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số quốc gia.

Công tác thu hút và trọng dụng nhân tài, đặc biệt đối với người Việt Nam ở nước ngoài gặp một số khó khăn nhất định. Ngoài vấn đề tài chính cần có lời giải đáp các câu hỏi về các vấn đề như: Công việc cụ thể cần giải quyết, môi trường làm việc thế nào, cơ hội thăng tiến, phát triển sự nghiệp và khả năng hòa nhập với môi trường trong nước.

Mỗi quốc gia có những văn hóa công sở; quy định, thủ tục hành chính, cơ chế hoạt động khác nhau. Vì vậy việc hòa nhập vào môi trường mới sẽ có những tác động nhất định trong quá trình công tác. Do đó, cần có những phương án cụ thể về “cơ hội nghề nghiệp” đủ hấp dẫn để gìn giữ nhân tài sau khi về nước, tránh việc chảy máu chất xám. Đặc biệt đối với các tài năng trẻ không chỉ thuộc 4 lĩnh vực ưu tiên hàng đầu như: Đường sắt cao tốc, điện hạt nhân, trí tuệ nhân tạo, bán dẫn mà còn các tài năng trẻ thuộc 11 nhóm công nghệ chiến lược, 35 nhóm sản phẩm chiến lược giai đoạn 2025 - 2030 theo quyết định số 1131/QĐ-TTg.

Bên cạnh đó, công tác phát hiện, bồi dưỡng và đào tạo nhân tài trẻ cần chú trọng. Hiện nay, bên cạnh cộng đồng du học sinh người Việt Nam ở nước ngoài dần xuất hiện thế hệ F1, F2... được sinh ra và lớn lên tại nước sở tại, mang trong mình dòng máu Việt Nam. Đây là những nguồn lực quý của đất nước đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hội nhập của Việt Nam, đưa Việt Nam ra với thế giới và mang thế giới đến với Việt Nam.

Chính vì vậy, công tác phát hiện và bồi dưỡng nhân tài cần được chú trọng và đẩy mạnh, đặc biệt về giáo dục lòng yêu nước, xây dựng tình yêu quê hương, đất nước, gìn giữ và bảo tồn văn hóa Việt Nam, xây dựng cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài đoàn kết, hiểu rõ lịch sử, không phai mờ truyền thống, lý tưởng cách mạng.

Việc phát hiện các tài năng trẻ có thể thông qua các cuộc thi, giải thưởng về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, văn hóa... với các lĩnh vực được thay đổi hàng năm, bám sát tình hình thực tế trong từng giai đoạn phát triển đất nước.

Đây không chỉ là sứ giả của đất nước, các nhà ngoại giao khoa học, ngoại giao văn hóa, ngoại giao nhân dân mà còn là những chiến binh đầu tiên trong công cuộc bảo vệ nền tư tưởng của Đảng từ sớm, từ xa, giúp đập tan mọi luận điệu chống phá, xuyên tạc, âm mưu chống phá của các thế lực thù địch. Đồng thời lan tỏa hình ảnh đẹp, chính sách đúng của Đảng và Nhà nước tới bè bạn quốc tế.

Hơn nữa, việc trang bị và đào tạo các kỹ năng cần thiết đối với các trí thức, tài năng trẻ cần được quan tâm; đặc biệt đối với những người Việt Nam có mong muốn được trở về sinh sống, làm việc, đóng góp cho quê hương, đất nước. Tùy vào môi trường mong muốn làm việc có những kỹ năng khác nhau nhưng đối với môi trường nhà nước những kỹ năng cơ bản cần phải có như: “quản lý nhà nước”, “lý luận chính trị”… giúp ích rất nhiều không chỉ trong việc bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, nâng cao trình độ lý luận bản thân mà còn giúp trở về và hòa nhập vào môi trường làm việc ở trong nước.

Các kỹ năng được trang bị dù không được trải qua thực tiễn cơ sở nhưng phần nào giúp cho việc hòa nhập vào môi trường làm việc nhà nước được nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Trân trọng cảm ơn anh!

Nguồn: https://baotintuc.vn/thoi-su/phat-huy-vai-tro-cua-tri-thuc-doanh-nhan-kieu-bao-20251114153240104.htm