Để có được những cánh RNM vươn mình đầy sức sống trên đầm phá Tam Giang như hôm nay, các chuyên gia, những người tâm huyết đã phải trải qua nhiều gian nan, thách thức.
|
|
|
Rừng ngập mặn xanh tốt |
Nhiều lần thử nghiệm
Từ những năm 1990, trên địa bàn tỉnh cũ (nay là thành phố Huế) đã có những nghiên cứu và dự án trồng RNM do các cơ quan, ngành lâm nghiệp và một số trường thuộc Đại học Huế trồng thử nghiệm tại khu vực đầm phá xã Quảng Lợi (nay là xã Đan Điền - sáp nhập từ các xã Quảng Thái, Quảng Lợi, Quảng Vinh, Quảng Phú). Sau đó, TS. Phạm Ngọc Dũng thời điểm đó là Trưởng phòng Tổng hợp - Kinh tế thuộc Văn phòng Đoàn ĐBQH, HĐND tỉnh (nay là thành phố Huế), hiện là Giám đốc Ban Quản lý Rừng phòng hộ Bắc Sông Hương, cùng các cộng sự tiếp tục trồng thử nghiệm một số diện tích RNM nhưng đều thất bại, do không đúng các yêu cầu kỹ thuật, các loài cây trồng không phù hợp với vùng đầm phá Tam Giang với nguồn nước nhiều biến động, thất thường.
Từ năm 2002, TS. Phạm Ngọc Dũng cùng các cộng sự tiếp tục nghiên cứu và trồng thử nghiệm hơn 1.000 cây đước đôi tại rú Chá, phường Hương Phong cũ (nay là phường Hóa Châu – sáp nhập từ các phường Hương Phong, Hương Vinh, xã Quảng Thành) thông qua một số đề tài, dự án, song trồng ở cấp độ nghiên cứu cơ bản, chưa chuyên sâu. Đến nay, trong số 1.000 cây chỉ còn 14 cây đước đôi còn sống và sinh trưởng tốt, từng được một nhiếp ảnh gia chụp và đặt tên bức ảnh là “Trái tim mùa thu”. Đây là thành quả đầu tiên của ông Phạm Ngọc Dũng cùng các cộng sự thông qua các dự án nghiên cứu.
Đến năm 2010, có nhiều dự án đầu tư tiền tỷ để trồng RNM như cây dừa nước nhưng cũng bị chết hay cây bần chua trồng ở khu vực Bàu Hạ, phường Hương Phong cũ, song chủ yếu trồng nhỏ lẻ, phân tán. Thời điểm trồng RNM bài bản bắt đầu từ năm 2015 theo dự án “Đầu tư phát triển rừng ven biển và đầm phá của tỉnh Thừa Thiên Huế” (nay thành phố Huế) do Chi cục Lâm nghiệp (sau này là Chi cục Kiểm lâm thành phố) làm chủ đầu tư. Sau 5 năm, dự án đã trồng 130ha RNM tập trung và hơn 500 ngàn cây ngập mặn phân tán ở trên các bờ ao nuôi trồng thủy sản, vùng bờ phá, cửa sông trên địa bàn thành phố Huế.
|
|
|
TS. Phạm Ngọc Dũng kiểm tra rừng ngập mặn |
Khắc phục bất lợi về sinh thái
Để có những cánh RNM sinh sôi, đa mục tiêu như bây giờ, các chuyên gia, nhà nghiên cứu trải qua nhiều khó khăn, thách thức. Theo TS. Phạm Ngọc Dũng, người tâm huyết với trồng RNM bảo, thách thức đầu tiên theo lý thuyết, các giáo trình, tài liệu cho thấy lập địa ở Huế không thích hợp với cây RNM. Các tài liệu kinh điển, khoa học khẳng định rằng, RNM phải được trồng trên các bãi triều, đó là các bãi bồi ở cửa sông ven biển, nơi các dòng sông lớn đổ ra, nơi có chế độ thủy triều lớn, có thể là bán nhật triều hoặc nhật triều. Thực tế minh chứng ở miền Bắc, miền Nam, Thái Bình, Hải Phòng… thuộc hạ lưu của sông Hồng, sông Mê Kông đổ về mang theo lượng phù sa rất lớn, hàng triệu tấn bùn cho khu vực ven biển. Chính lượng bùn này tạo nên những bãi bồi ở vùng ven biển, thích hợp cho trồng RNM.
Còn ở Huế không có bãi bồi nào, các dòng sông ở Huế ngắn và dốc, hiền hòa, trong xanh quanh năm, không có bùn, thủy triều ở Huế cũng rất thấp nên không có bãi bồi. Dọc phá Tam Giang nước ngập quanh năm, quan sát kỹ sẽ thấy có một dải đất hẹp 1 - 2m, tối đa 3m chính là bãi bồi. Nếu nước cứ ngập quanh năm như vậy thì cây ngập mặn không sống được. Mặc dù RNM chịu ngập nhưng thực tế nó phải thở, mà muốn thở thì đất phải phơi bãi 8-10 tiếng mỗi ngày để thực hiện các hoạt động trao đổi chất, hút khoáng chất, hút nước ở trong đất, kết hợp quang hợp để sinh trưởng. Trong khi ở Huế ngập liên tục, cây không thể thở, các hệ thống vi khuẩn hiếu khí không có, hệ thống các sinh vật thủy sinh cũng không có… nên lập địa không phù hợp cho trồng RNM.
Lập địa không phù hợp nảy sinh rất nhiều khó khăn trong trồng RNM trên đầm phá Tam Giang. Vấn đề đặt ra với ông Dũng và các cộng sự là tính toán, nghiên cứu làm sao tạo lập địa cho phù hợp, có ngập, có bãi bồi nhân tạo mới trồng được RNM. Để có bãi bồi nhân tạo thì phải đắp một lượng bùn đất bao nhiêu, đắp như thế nào để đảm bảo không bị hư hỏng, cuốn trôi do bão, lũ, sóng đánh.
Ông Dũng nói rằng, khi làm được bãi bồi rồi thì thấy có vẻ dễ dàng, nhưng khi mới có ý tưởng và triển khai ý tưởng thì rất khó, nhiều người từng cho rằng đây là một việc làm điên rồ. Nhiều chuyên gia, cơ quan từng bác bỏ ý tưởng này, nhưng ông vẫn kiên trì nghiên cứu, tìm mọi cách đắp bãi bồi nhân tạo để trồng RNM, kỳ vọng mang lại nhiều lợi ích lớn về kinh tế, đời sống và xã hội.
Bắt đầu ông Dũng đi từ những nghiên cứu nhỏ, tạo bãi bồi rộng 1 - 2m rồi đến 5 - 10m để trồng thử nghiệm RNM. Từ những bãi bồi nhân tạo thử nghiệm, ông Dũng nhận thấy rằng, cùng với phân tích đặc điểm sinh thái học, tính toán mức độ đắp bãi, đến khi lụt bão vào vẫn không phá vỡ. Vấn đề đặt ra là nó không phá vỡ trong một năm, đến năm thứ 2 cừ tre có thể bị mục, bãi có nguy cơ bị vỡ thì phải như thế nào? Từ đó, phải tìm ra loài cây trồng phù hợp và đảm bảo chỉ sau một năm trồng phải ra rễ để giữ được đất là yếu tố then chốt tạo ra bãi bồi nhân tạo.
Phá Tam Giang cũng có sự khác biệt về độ mặn, vào mùa mưa lũ độ mặn có lúc bằng 0; từ đập Cửa Lác đến vùng Cầu Hai, lát cắt độ mặn thay đổi liên tục, lúc cao lúc quá thấp nên phân bố loài cây nào phù hợp với độ mặn từng vùng là điều rất khó. Thực tế, trên cùng một hệ thống đầm phá nhưng có những vùng trồng được bần chua, có vùng vừa mới trồng thì cây đã chết.
|
|
|
Máy móc bị sụt lún, hư hỏng trong bùn đất |
Biết hy sinh, kiên trì vì mục tiêu
Nói về tiến độ tạo bãi bồi, TS. Phạm Ngọc Dũng bảo, tạo bãi bồi trồng RNM được thực hiện theo thiết kế dự toán của dự án, bao gồm cả thời gian thi công, thời vụ trồng rừng được phê duyệt. Nhà thầu phải bố trí phương tiện, nhân lực thi công đảm bảo tiến độ và yêu cầu kỹ thuật.
Thông thường thời điểm trồng RNM hợp lý nhất là khoảng từ tháng 3 - 5 hàng năm. Thời tiết vụ xuân - hè lúc này độ mặn của đầm phá chưa quá cao, phù hợp với đặc tính sinh thái của các loài lựa chọn trồng ở Huế như bần chua, dừa nước, đước đôi. Cây sau khi trồng xong có thời gian sinh trưởng từ 5 - 7 tháng, bộ rễ đã bám vào nền bùn, có thể chống chịu được lũ lụt vào tháng 10, 11. Song, nếu không may, năm đầu tiên mà gặp bão lớn thì rừng mới trồng không trụ được.
Cây giống được mua tại các vườn giống ở khu vực Thái Bình, Hải Phòng hoặc ở các tỉnh miền Nam. Tuy nhiên, cây ngập mặn phía Bắc chịu được lạnh nên phù hợp với khí hậu mùa đông của Huế, thông thường nhà thầu mua sớm, đưa vào Huế ươm dưỡng một thời gian để cây thích nghi với điều kiện khí hậu Huế mới đem trồng, lúc đó tỷ lệ sống mới cao.
Ông Lê Đức Tuấn lúc đó là Giám đốc Công ty TNHH Thiên Chấn Hưng (đơn vị thi công bãi bồi) từng khẳng định, muốn trồng được RNM ở một giới hạn nào đó có thể nói rằng chủ đầu tư, nhà thầu thi công cũng phải biết hy sinh. Trồng RNM ở vùng lập địa rất khó khăn, nước mặn, bùn lầy rất phức tạp, tiềm ẩn nhiều rủi ro. Máy xúc làm việc trong môi trường nước mặn phải chấp nhận dễ bị hư hỏng, loại bỏ sau một thời gian thi công vì rỉ sét, bào mòn kim loại, đứt gãy các cấu kiện, không phục hồi được. Đây cũng là điều mà chủ đầu tư dự án gặp khó khăn trong việc kêu gọi nhà thầu tham gia thi công xây dựng bãi bồi.
Lập địa bùn lầy có nhiều rủi ro tiềm ẩn làm sụt, lún chôn vùi máy móc, thiết bị, thậm chí có nguy cơ ảnh hưởng đến an toàn tính mạng cho công nhân. Thực tế đã có nhiều trường hợp, máy móc thi công gặp túi bùn bị sụt lún sâu không thể kéo lên được, nhà thầu đành chịu thiệt hại. Thời tiết bất thường có thể làm tiến độ thi công không đạt như kế hoạch, bị chậm, kéo dài qua tháng 6, 7 mới xong bãi bồi, lúc này nếu không trồng cây kịp thời sẽ có nguy cơ thiệt hại do lũ lụt phá hỏng bãi bồi và cây con mới trồng. Dù vậy, vì mục tiêu dài hạn là tạo được RMN để bảo vệ hệ sinh thái ngập nước, bảo vệ mùa màng và khu dân cư, những người thực hiện dự án vẫn kiên trì với mục tiêu của mình.
(còn tiếp)
Hoàng Triều
Nguồn: https://huengaynay.vn/kinh-te/qua-ngot-tu-rung-ngap-man-bai-1-hanh-trinh-tao-dai-xanh-tren-pha-156197.html
Bình luận (0)