Quản lý rác thải tại nông thôn: Vẫn là bài toán nan giải

Rác thải đang là gánh nặng lớn đối với môi trường nông thôn, đặc biệt khi thói quen sử dụng đồ nhựa dùng một lần vẫn còn phổ biến và hạ tầng xử lý chưa đồng bộ. Để góp phần thực hiện hiệu quả tiêu chí nông thôn mới (NTM) về môi trường, thông qua các hoạt động như: đổi vỏ chai nhựa lấy quà; ngày chủ nhật xanh; ngày cao điểm tình nguyện vì văn minh đô thị…

Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) và Đoàn Thanh niên tại nhiều địa phương đã ra quân dọn dẹp vệ sinh, trồng thêm cây xanh và cắm bảng tuyên truyền, qua đó từng bước làm thay đổi ý thức của cộng đồng về tác hại của rác thải nhựa, tạo môi trường xanh.

Lễ mắt mô hình “Ủ rác thành phân hữu cơ” tại Chi hội phụ nữ thôn Tiến Thịnh (xã Quảng Tiến, huyện Cư M'gar).

Điển hình như từ tháng 3/2025, Hội LHPN huyện Cư M’gar đã chọn xã Quảng Tiến là đơn vị điểm thực hiện mô hình “Ủ rác thành phân hữu cơ”, với 3.000 hộ tham gia thực hiện. Hội LHPN huyện đã trao 150 thùng ủ rác hữu cơ và hướng dẫn trực tiếp cho 50 hội viên về quy trình ủ rác tận dụng làm phân bón. Bà Nguyễn Xuân Thủy, Phó Chủ tịch Hội LHPN xã Quảng Tiến cho biết, người dân ở đây đều sinh sống bằng nghề nông nên hằng năm có nhiều phụ phẩm nông nghiệp thải ra, gây ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường sống. Vì vậy, Hội LHPN xã đã triển khai mô hình phân loại rác tại nhà cho các hội viên nhằm giúp việc thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải sinh hoạt được thuận tiện, hạn chế gây ô nhiễm môi trường. Đặc biệt, mô hình “Ủ rác thành phân hữu cơ” đã góp phần làm thay đổi nhận thức của người dân trong việc xử lý rác thải nông nghiệp và bảo vệ môi trường, cảnh quan nông thôn.

Theo số liệu của Văn phòng Điều phối NTM tỉnh, tính hết năm 2024, các tổ chức đoàn thể trong tỉnh đã xây dựng được 126 mô hình gia đình "5 có, 3 sạch” (có ngôi nhà an toàn, có sinh kế bền vững, có sức khỏe, có kiến thức, có nếp sống văn hóa và sạch nhà, sạch bếp, sạch ngõ) và 83 mô hình "Gia đình phụ nữ an toàn, xanh, sạch, đẹp, bản sắc"; tổ chức các hoạt động "trình diễn thời trang làm từ rác thải tái chế"; phát 100 tờ rơi về phân loại rác thải. Đặc biệt là lan tỏa chương trình "Thu đổi rác thải nhựa trao quà sống xanh", "Đổi rác thải nhựa lấy cây xanh"...

Đến nay, toàn tỉnh có khoảng 66 bãi, điểm chôn lấp chất thải rắn (CTR), gồm: 62 bãi nhỏ có diện tích dưới 10 ha, 3 bãi vừa có diện tích từ 10 - 30 ha và 1 bãi rác lớn có diện tích 50 ha. Tuy nhiên, hiện nay chỉ có 2 bãi chôn lấp CTR tập trung tại huyện Cư Kuin và xã Hòa Phú (TP. Buôn Ma Thuột) là được đầu tư ô chôn lấp có lớp chống thấm theo yêu cầu kỹ thuật chôn lấp hợp vệ sinh.

Còn lại, phần lớn các bãi chôn lấp CTR thông thường do địa phương quản lý là bãi tạm, quy mô nhỏ, chưa được xây dựng theo đúng tiêu chuẩn bãi chôn lấp hợp vệ sinh. Rác thải được thu gom và chôn lấp thủ công, xử lý sơ bộ bằng cách phun thuốc diệt ruồi, các chất khử mùi và đốt. Các ô chôn lấp chưa được lót đáy chống thấm và bố trí hệ thống thu gom, xử lý nước rỉ rác, tiềm ẩn nguy cơ cao gây ô nhiễm môi trường nước, không khí và đất cho các khu vực xung quanh bãi chôn lấp.

Bên cạnh đó, ở khu vực nông thôn chỉ mới có 80/151 xã có tổ chức dịch vụ thu gom, vận chuyển xử lý CTR sinh hoạt tại các khu vực trung tâm xã, khu dân cư tập trung, các trục đường chính; còn lại hầu hết CTR sinh hoạt phát sinh được người dân tự xử lý bằng hình thức thủ công (đốt hoặc chôn lấp sau khuôn viên vườn nhà).

Hoạt động đổi pin cũ và chai nhựa lấy cây sen đá trong Lễ mít tinh hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới (5/6) và Tháng hành động vì môi trường năm 2025 tại TP. Buôn Ma Thuột. Ảnh: Minh Thông

Đối với việc thực hiện thu gom bao gói thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) để xử lý theo quy định, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã phối hợp với UBND các huyện, thị xã, thành phố tổ chức các lớp tập huấn, tuyên truyền, hướng dẫn nông dân sử dụng thuốc BVTV an toàn, hiệu quả; cách súc rửa chai lọ sau sử dụng 2 - 3 lần để giảm lượng thuốc BVTV dư thừa trên bao gói và thu gom bao gói thuốc BVTV sau khi sử dụng để đúng nơi quy định, hạn chế tối đa ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, hiện nay trên địa bàn tỉnh mới chỉ có 8/15 địa phương đã bố trí bể chứa bao gói thuốc BVTV sau sử dụng, với 1.052 bể chứa. Trong năm 2024, tổng số bao gói thuốc BVTV đã thu gom là 11.830 kg và số lượng bao gói thuốc BVTV đã tiêu hủy là 9.290 kg - con số còn khá ít so với thực tế.

Theo ông Ngô Trung Thành, Phó Chủ tịch UBND xã Quảng Điền (huyện Krông Ana), hiện tỷ lệ thu gom, phân loại và xử lý rác thải trên địa bàn xã đã đạt trên 86%. Xã cũng đã bố trí bể chứa đặt ở các cánh đồng để người dân chủ động bỏ vỏ bao bì, chai đựng thuốc BVTV. Tuy nhiên, việc trang bị thùng rác tại các hộ dân để thực hiện việc phân rác tại nguồn còn gặp nhiều khó khăn do kinh phí bố trí cho các hoạt động bảo vệ môi trường còn hạn hẹp. Đến nay xã mới chỉ bố trí được 5 thùng rác tại các hội trường thôn, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế tại địa phương.

Để phần nào giải quyết “điểm nghẽn” trong xử lý rác thải, nhất là ở vùng nông thôn, ngoài việc đầu tư hạ tầng xử lý rác theo các tiêu chí NTM, UBND tỉnh cũng đang đẩy mạnh phong trào bảo vệ môi trường tại các địa phương, trong các ngành, lĩnh vực. Đồng thời, khuyến khích nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp nông nghiệp ứng dụng chế phẩm sinh học, công nghệ xanh, hạn chế bao bì nhựa và nilon khó phân hủy, góp phần phát triển nông nghiệp sinh thái, tuần hoàn…

Theo báo cáo của Chương trình Môi trường Liên hiệp quốc (UNEP), mỗi năm thế giới sản xuất khoảng 430 triệu tấn nhựa, phần lớn là sản phẩm dùng một lần, gây ô nhiễm đại dương và ảnh hưởng hệ sinh thái, sức khỏe con người. Tại Việt Nam, ước tính phát sinh khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa mỗi năm, nhưng chỉ khoảng 27% được tái chế, phần còn lại gây lãng phí và rủi ro môi trường.

Nguồn: https://baodaklak.vn/moi-truong/202506/quan-ly-rac-thai-tai-nong-thon-van-la-bai-toan-nan-giai-02c01e2/