Tái chế phụ phẩm - Mở lối cho nông nghiệp tuần hoàn

Phụ phẩm nông nghiệp như rơm rạ, vỏ trấu, thân bắp, xác mì, bã mía,... từ lâu bị xem là “rác” sau thu hoạch. Tuy nhiên, trong bối cảnh sản xuất nông nghiệp đang chịu áp lực vừa phải mang lại hiệu quả kinh tế, vừa bảo đảm yếu tố sinh thái, việc xử lý và tái sử dụng phụ phẩm được xem như một hướng đi tất yếu.

Lượng phụ phẩm dư thừa lớn

Tây Ninh có tổng diện tích sản xuất nông nghiệp hơn 700.000ha, trong đó hơn 500.000ha gieo trồng hằng năm.

Từ các loại cây trồng chủ lực như lúa, thanh long, chanh, rau màu, mía, khoai mì,… mỗi năm phát sinh khoảng 4 triệu tấn phụ phẩm nông nghiệp.

Tuy nhiên, chỉ khoảng 20-25% lượng phụ phẩm này được thu gom, xử lý hoặc tái sử dụng; phần còn lại bị đốt bỏ, phơi khô hoặc phân hủy tự nhiên trên đồng ruộng.

Tại các xã: Châu Thành, Tân Biên, Tân Hưng, Mộc Hóa, Thạnh Hóa,... sau mỗi vụ thu hoạch, nông dân thường đốt bỏ phụ phẩm nông nghiệp.

Theo thống kê của ngành Nông nghiệp, bình quân mỗi hécta lúa tạo ra 3-4 tấn rơm, ước tính Tây Ninh phát sinh hơn 3 triệu tấn rơm mỗi năm. Phần lớn lượng rơm này bị đốt bỏ ngay tại ruộng, gây phát thải CO₂, bụi mịn PM2.5, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường, tiềm ẩn nguy cơ cháy, nhất là vào mùa khô.

Ông Lê Văn Hòa, nông dân trồng lúa tại xã Vĩnh Thạnh, chia sẻ: “Sau mỗi vụ lúa, nếu không đốt rơm thì chúng tôi cũng không biết xử lý thế nào. Thuê máy cuốn rơm cũng khó vì địa phương ít máy, có khi cuốn xong bán không ai mua nên nhiều nông dân vẫn chọn cách đốt rơm. Biết là ảnh hưởng đến môi trường nhưng không đốt thì không thể cày xới để gieo sạ vụ kế tiếp”.

Rơm rạ được tận dụng làm thức ăn cho gia súc

Không chỉ rơm rạ, phụ phẩm từ rau màu, xác mì, bã mía, thân, lá bắp,... cũng đang bị bỏ một cách lãng phí. Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết, lượng phụ phẩm nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn trong tổng khối lượng chất thải rắn do sản xuất nông nghiệp tạo ra.

Nếu không được xử lý đúng cách, đây là nguy cơ gây ô nhiễm môi trường đất, nước và không khí, đồng thời làm gia tăng phát thải khí nhà kính.

Biến "rác" thành "vàng"

Trước thực trạng đó, việc tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp được xác định là giải pháp mang tính tất yếu. Không chỉ giúp nông dân tiết kiệm chi phí đầu vào, tăng giá trị sản xuất mà còn giảm thiểu áp lực môi trường, qua đó tạo nên lợi ích kép. Trước hết, ở lĩnh vực chăn nuôi, nhiều nông dân tận dụng phụ phẩm nông nghiệp để làm thức ăn gia súc.

Ông Nguyễn Thành Công (xã Hòa Khánh) cho biết: “Ngoài việc cho bò ăn rơm trực tiếp, tôi còn dùng rơm trộn với men vi sinh để ủ chua tạo ra nguồn thức ăn xanh, giúp bò ăn khỏe và giảm được từ 20-30% chi phí thức ăn”.

Bên cạnh đó, xử lý phụ phẩm nông nghiệp làm phân bón hữu cơ cũng đang được áp dụng. Một số hợp tác xã (HTX) tại các xã Rạch Kiến, Mỹ Lệ, Long Cang, Phước Lý,... đã đầu tư mô hình ủ phân hữu cơ từ rau phế phẩm. Mỗi tấn rau phế phẩm sau khi ủ có thể cho ra 300-500kg phân hữu cơ, giúp nông dân giảm chi phí phân bón hóa học đến 30-40%, cải tạo và tăng độ phì nhiêu cho đất.

Chủ tịch Hội đồng Quản trị HTX Rau an toàn Phước Hòa (xã Long Cang) Kiều Anh Dũng cho biết: “HTX tận dụng phế phẩm rau sau sơ chế để ủ thành phân hữu cơ. Từ nguồn phân hữu cơ đó, HTX giảm được lượng phân hóa học, mở rộng diện tích rau sạch”.

Bể ủ phân hữu cơ của Hợp tác xã Rau an toàn Phước Hòa (xã Long Cang) (Ảnh tư liệu)

Nhìn chung, khó khăn lớn hiện nay là phần lớn phụ phẩm phân tán, chưa có hạ tầng thu gom và bảo quản sau thu hoạch. Mặt khác, chưa có nhiều doanh nghiệp mặn mà đầu tư vào lĩnh vực này vì lợi nhuận không cao.

Thông tin từ Sở Nông nghiệp và Môi trường, Sở sẽ sớm kiến nghị đưa xử lý phụ phẩm thành một nội dung trong tiêu chí đánh giá xây dựng nông thôn mới nâng cao giai đoạn tới, đồng thời có cơ chế khuyến khích, hỗ trợ thiết bị, máy cuốn rơm, máy ủ phân vi sinh cho các tổ hợp tác, HTX. Bên cạnh đó, cơ quan này cũng tăng cường tuyên truyền về lợi ích của việc xử lý phụ phẩm, xây dựng các mô hình mẫu để nhân rộng;...

Phụ phẩm nông nghiệp không còn là “rác” nếu biết cách tận dụng hợp lý. Với diện tích sản xuất nông nghiệp lớn, việc xử lý và tái sử dụng phụ phẩm chính là "chìa khóa" giúp nâng cao hiệu quả sản xuất, phát triển nông nghiệp tuần hoàn và hướng đến mục tiêu tăng trưởng xanh./.

Bùi Tùng

Nguồn: https://baolongan.vn/tai-che-phu-pham-mo-loi-cho-nong-nghiep-tuan-hoan-a199757.html