Tảo hôn giảm mạnh - bước tiến quan trọng của Quảng Ninh

Từng là vấn đề nhức nhối tại nhiều vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS), tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tại Quảng Ninh nay đã được kiểm soát, đẩy lùi rõ rệt. Nhờ triển khai hiệu quả Nghị quyết số 06-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về “Phát triển bền vững vùng đồng bào DTTS, miền núi, biên giới, hải đảo gắn với giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025, định hướng đến 2030”, cùng Kế hoạch số 192/KH-UBND năm 2023, Quảng Ninh trở thành điểm sáng của cả nước

trong nỗ lực xóa bỏ tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống.

Từ “điểm nóng” đến điểm sáng

Lãnh đạo Ban Dân tộc (nay là Sở Dân tộc và Tôn giáo) vận động đối tượng nữ đang có nguy cơ tảo hôn tại xã Quảng Đức tiếp tục quay trở lại trường học văn hóa hoặc học nghề, cam kết không tảo hôn (năm 2024).

Trước năm 2015, tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống là vấn đề đáng lo ngại ở nhiều xã vùng cao Quảng Ninh. Theo Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh, giai đoạn này toàn tỉnh có 11.331 trường hợp tảo hôn, chủ yếu trong đồng bào Dao, Tày, Sán Chay. Phong tục lạc hậu, nhận thức hạn chế và điều kiện kinh tế khó khăn khiến nhiều thanh thiếu niên vùng sâu, vùng xa kết hôn sớm, ảnh hưởng đến chất lượng dân số, sức khỏe sinh sản và cơ hội phát triển.

Nhận thức rõ tính cấp thiết của vấn đề, Quảng Ninh đã ban hành nhiều chính sách mạnh mẽ để ngăn chặn. Đặc biệt, sau khi triển khai Nghị quyết 06-NQ/TU, các cấp, ngành, địa phương đồng loạt vào cuộc với tinh thần “đi từng ngõ, gõ từng nhà, rà từng đối tượng”. Nhiều mô hình truyền thông hiệu quả được nhân rộng như “Câu lạc bộ không tảo hôn, không hôn nhân cận huyết thống”, “Thôn, bản văn hóa nói không với tảo hôn”, “Già làng, trưởng bản làm gương”, góp phần lan tỏa nhận thức, thay đổi hành vi trong cộng đồng.

Ra mắt mô hình "Phát huy vai trò người có uy tín, già làng, thầy cúng, thầy thuốc trong vùng DTTS vận động nhân dân tham gia công tác đảm bảo ANTT, phòng chống tảo hôn trên địa bàn" ở xã Quảng Phong (huyện Hải Hà cũ), nay là xã Quảng Hà. (Tháng 10/2023).

Nhờ triển khai đồng bộ và bền bỉ các giải pháp, giai đoạn 2015 - 2020, số người tảo hôn ở Quảng Ninh giảm còn 692 trường hợp (giảm 94% so với trước năm 2015), chủ yếu ở các dân tộc Dao, Kinh, Sán Chay. Giai đoạn 2021–2024, con số này tiếp tục giảm mạnh còn 319 trường hợp, giảm thêm 53,9% so với giai đoạn trước. Sau gần một thập kỷ, tỷ lệ tảo hôn giảm hơn 97%, không còn hôn nhân cận huyết thống; đây được coi là kết quả nổi bật so với nhiều tỉnh miền núi khác.

Theo bà Ân Thị Thìn, Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Quảng Ninh cho biết: Có được kết quả này là nhờ sự chỉ đạo sát sao của tỉnh, sự phối hợp chặt chẽ của các cấp, ngành và sự nỗ lực kiên trì của đội ngũ cán bộ cơ sở. Đặc biệt, nhận thức của người dân đã thay đổi rõ rệt, họ hiểu tác hại của tảo hôn và tự giác tuân thủ pháp luật; qua đó, góp phần tạo nền tảng quan trọng để phát triển bền vững công tác dân số vùng đồng bào DTTS.

Giải pháp đồng bộ, bền bỉ và gắn với thực tiễn

Quảng Ninh huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị, đẩy mạnh truyền thông bằng nhiều hình thức sáng tạo, phù hợp từng nhóm đối tượng. Theo Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Quảng Ninh, từ năm 2015 đến nay, toàn tỉnh đã tổ chức hơn 3.800 cuộc truyền thông chuyên đề thu hút trên 260.000 lượt người; gần 6.000 buổi tư vấn cho hơn 63.000 lượt người được trang bị kiến thức pháp luật hôn nhân, sức khỏe sinh sản, bình đẳng giới.

Đặc biệt, ngành Giáo dục phối hợp với Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh tổ chức 12 diễn đàn “Học sinh dân tộc thiểu số nói không với tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống”, thu hút hơn 4.000 học sinh, giáo viên vùng cao tham gia. Nhiều em sau khi được tư vấn đã thay đổi nhận thức, quay lại trường học. Cùng với đó, ngành Văn hóa tổ chức 11 buổi biểu diễn nghệ thuật tuyên truyền tại vùng sâu, vùng xa, lan tỏa thông điệp về hôn nhân tiến bộ, bình đẳng.

Toàn tỉnh hiện có 79 câu lạc bộ “Phòng ngừa tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống” tại 79 xã, phường vùng đồng bào DTTS, miền núi, với khoảng 40 thành viên nòng cốt mỗi CLB là cán bộ, đoàn viên, người có uy tín. Các buổi sinh hoạt, tuyên truyền lồng ghép trong hội họp thôn, bản, lễ hội truyền thống, giúp người dân dễ tiếp nhận, nâng cao nhận thức và tự giác thay đổi hành vi.

Trung tâm y tế Hải Hà (cũ) tư vấn về sức khoẻ sinh sản cho chị em phụ nữ DTTS năm 2024. 

Hoạt động truyền thông đại chúng được mở rộng mạnh mẽ, góp phần lan tỏa sâu rộng thông điệp “nói không với tảo hôn”. Toàn tỉnh đã phát hành hơn 313.000 sản phẩm truyền thông, biên soạn 93.000 tài liệu, sổ tay, cẩm nang, trong đó nhiều ấn phẩm bằng tiếng dân tộc. Việc sân khấu hóa nội dung tuyên truyền, sản xuất clip ngắn, ứng dụng mạng xã hội để tương tác với thanh thiếu niên đã giúp thông điệp phòng, chống tảo hôn thấm sâu vào từng cộng đồng.

Nhờ triển khai đồng bộ các giải pháp, tỷ lệ tảo hôn ở Quảng Ninh giảm mạnh, không còn trường hợp hôn nhân cận huyết thống; đây là minh chứng rõ nét cho sự chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành động của người dân vùng cao.

Song song với nâng cao nhận thức, đời sống kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số được cải thiện vượt bậc. Đến năm 2022, 100% thôn, bản vùng dân tộc đạt chuẩn nông thôn mới, không còn xã đặc biệt khó khăn; thu nhập bình quân đạt 83,79 triệu đồng/người/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 0,002%. Khi đời sống nâng lên, thanh niên vùng cao có điều kiện học tập, lập nghiệp, góp phần ngăn ngừa tảo hôn bền vững và xây dựng vùng dân tộc phát triển toàn diện.

Hướng tới mục tiêu bền vững

Cán bộ Ban Dân tộc (nay là Sở Dân tộc và Tôn giáo) tỉnh đi kiểm tra về tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết tại xã Hải Hà năm 2024.

Dù đạt được kết quả rất đáng ghi nhận, song công tác phòng, chống tảo hôn vẫn cần được duy trì liên tục và sâu rộng hơn. Một số địa phương vùng biên giới, vùng xa trung tâm vẫn tiềm ẩn nguy cơ tái diễn nếu việc tuyên truyền bị gián đoạn hoặc thiếu sự phối hợp chặt chẽ.

Thời gian tới, Quảng Ninh tiếp tục thực hiện Chiến lược dân số và phát triển vùng DTTS giai đoạn 2025-2030, gắn với mục tiêu nâng cao chất lượng dân số, bình đẳng giới và phát triển toàn diện vùng miền núi. Tỉnh dự kiến xây dựng cơ sở dữ liệu điện tử quản lý tình trạng hôn nhân vùng DTTS, phục vụ công tác theo dõi, cảnh báo sớm và hỗ trợ can thiệp kịp thời. Cùng với đó, mô hình “Thôn, bản không tảo hôn” sẽ được mở rộng, nhân rộng tại tất cả các huyện miền núi.

Theo bà Ân Thị Thìn, trọng tâm sắp tới là phát huy vai trò người có uy tín, già làng, trưởng bản, những người nói tiếng dân tộc, hiểu văn hóa dân tộc, để họ làm cầu nối đưa chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến từng hộ dân. Công tác truyền thông cũng được đổi mới theo hướng “đa nền tảng”, tận dụng mạng xã hội, video ngắn, và hệ thống loa thông minh vùng cao.

Sở Dân tộc và Tôn giáo sẽ tiếp tục tham mưu UBND tỉnh tăng cường lãnh đạo, đưa mục tiêu xóa bỏ tảo hôn vào chương trình phát triển kinh tế - xã hội, gắn trách nhiệm người đứng đầu với kết quả phòng ngừa. Công tác truyền thông, giáo dục thanh thiếu niên sẽ được triển khai đa dạng, lồng ghép vào chương trình ngoại khóa ở trường học, kết hợp phát huy vai trò của già làng, trưởng bản, người có uy tín trong tuyên truyền, vận động.

Cán bộ Ban Dân tộc (nay là Sở Dân tộc và Tôn giáo) tỉnh tuyên truyền về tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết tại huyện Tiên Yên (cũ) năm 2023.

Tỉnh tiếp tục triển khai đồng bộ các chính sách hỗ trợ học tập và việc làm cho thanh thiếu niên dân tộc thiểu số, mở rộng đào tạo nghề gắn với việc làm tại chỗ để giúp thanh niên có thu nhập ổn định, không phải kết hôn sớm. Đồng thời, tăng cường nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ cơ sở, hoàn thiện khung pháp luật về hôn nhân và gia đình, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, tạo môi trường pháp lý răn đe, bảo vệ quyền lợi chính đáng của trẻ em gái và phụ nữ vùng dân tộc.

Thành công trong việc xóa bỏ hoàn toàn hôn nhân cận huyết thống và giảm hơn 97% tình trạng tảo hôn không chỉ là thắng lợi về con số, mà còn là minh chứng sinh động cho sự chuyển biến mạnh mẽ về dân trí, văn hóa và chất lượng dân số vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Kết quả này thể hiện rõ hiệu quả thực hiện Nghị quyết 06-NQ/TU và Kế hoạch 192/KH-UBND, khẳng định quyết tâm chính trị cao của Quảng Ninh trong hành trình xây dựng vùng đồng bào dân tộc thiểu số phát triển bền vững, văn minh, hạnh phúc - nơi mọi người dân đều được thụ hưởng thành quả phát triển và không ai bị bỏ lại phía sau.

Thanh Hằng

Nguồn: https://baoquangninh.vn/tao-hon-giam-manh-buoc-tien-quan-trong-cua-quang-ninh-3380078.html