Thế Lữ với dòng báo chí mang tư tưởng khai sáng

Theo cuốn kỷ yếu Nhà văn Việt Nam hiện đại do NXB Hội Nhà văn ấn hành: Nhà thơ Thế Lữ tên khai sinh là Nguyễn Thứ Lễ, sinh năm 1907 tại ấp Thái Hà, Hà Nội; quê làng Phù Đổng, H.Tiên Du, Bắc Ninh (nay là xã Phù Đổng, H.Gia Lâm, Hà Nội); hội viên sáng lập Hội Nhà văn Việt Nam năm 1957. Ông mất năm 1989.

Trong cuốn Thi nhân Việt Nam, các nhà phê bình văn học Hoài Thanh - Hoài Chân đã ngợi ca nhà thơ Thế Lữ như sau: "Độ ấy thơ mới vừa ra đời. Thế Lữ như vừng sao đột hiện ánh sáng chói khắp cả trời thơ VN. Dầu sau này danh vọng Thế Lữ có mờ đi ít nhiều, nhưng người ta không thể không nhìn nhận cái công Thế Lữ đã dựng thành nên thơ mới ở xứ này. Thế Lữ không bàn về thơ mới, không bênh vực thơ mới, không bút chiến, không diễn thuyết, Thế Lữ chỉ lặng lẽ, chỉ điềm nhiên bước những bước vững vàng mà trong khoảnh khắc cả hàng ngũ thơ xưa phải tan vỡ. Đọc những câu thơ trong Nhớ rừng, không ai còn có quyền bĩu môi trước cuộc cách mệnh về thi ca đương nổi dậy, ta tưởng chừng thấy những chữ bị xô đẩy, bị dằn vặt bởi một sức mạnh phi thường. Thế Lữ như một viên tướng điều khiển đội quân Việt ngữ bằng những mệnh lệnh không thể cưỡng được…". Như thế, đủ biết, Thế Lữ đã được đánh giá rất mực trân trọng trên văn đàn VN khi mở đầu thời đại Thơ mới.

Không chỉ thế, những đóng góp nổi bật của Thế Lữ trong lĩnh vực báo chí trước Cách mạng tháng Tám cho thấy ông là thành viên nòng cốt của Tự Lực Văn Đoàn - một tổ chức làm báo mang tư tưởng khai sáng tiến bộ nhất thời kỳ 1930 - 1945. Ông cộng tác và viết thường xuyên cho các tờ báo Phong Hóa và Ngày Nay. Trên hai tờ báo này, Thế Lữ đảm nhiệm nhiều chuyên mục khác nhau: thơ, tiểu phẩm, phê bình văn học nghệ thuật, thậm chí viết truyện trinh thám đăng nhiều kỳ. Trong thời điểm báo chí VN đang chuyển mình, Thế Lữ góp phần thúc đẩy báo chí thoát khỏi lối viết cổ kính, lên gân, thay vào đó là ngôn ngữ tự nhiên, có tiết tấu, gần với văn học phương Tây hiện đại, góp phần đổi mới nội dung và hình thức của báo chí văn nghệ.

Truyện đăng báo dài kỳ Vàng và máu là một tác phẩm tiêu biểu của Thế Lữ, không chỉ đánh dấu bước ngoặt của ông từ thơ sang văn xuôi mà còn mở đầu cho dòng truyện kinh dị - ly kỳ hiện đại trong văn học VN những năm 1930 và giữ nguyên sức hấp dẫn cho đến hôm nay. Tác phẩm không đơn thuần là một câu chuyện giải trí rùng rợn, mà ẩn chứa nhiều lớp ý nghĩa về lòng tham, bản năng con người, giá trị của sự lương thiện và sự trả giá.

Ông cũng là người có công xây dựng phong cách viết bài phê bình nghệ thuật (sân khấu, văn học) hiện đại, trí tuệ nhưng dễ hiểu, từ đó tạo tiền đề cho phê bình báo chí phát triển và mang tinh thần lý trí - duy mỹ - hiện đại vào ngôn ngữ báo chí. Dù là nhà thơ với giọng điệu lãng mạn, Thế Lữ lại làm báo bằng cái đầu tỉnh táo. Ông viết nhiều bài về thẩm mỹ, văn hóa, đạo đức cá nhân và phê phán thói hư tật xấu xã hội, hướng người đọc tới cuộc sống có ý thức và biết thưởng thức cái đẹp. Trong phê bình, ông không ngại phản biện nhưng luôn giữ lập luận sắc bén, ngôn ngữ thanh lịch, tôn trọng người đối thoại, đúng chất nhà báo học thức.

Văn phong và phong cách viết báo của Thế Lữ mang đậm chất văn học, giàu hình ảnh và âm điệu. Dù viết báo, văn phong của Thế Lữ vẫn giữ được chất thơ, mang nhịp điệu, hình tượng và sự uyển chuyển nghệ thuật. Điều này khiến người đọc báo như đang đọc một bài văn chương, nhẹ nhàng nhưng không kém phần sâu sắc, những tiểu phẩm xã hội hoặc tùy bút đăng báo của ông thường ngắn gọn, khúc chiết nhưng gợi cảm và triết lý. Thế Lữ không viết dài dòng, ông trình bày vấn đề nhanh, rõ, lý trí nhưng giàu cảm xúc. Ông luôn biết chắt lọc thông tin, sắp xếp lập luận logic như một đặc trưng quan trọng cho người làm báo với sự sắc sảo trong tư duy, ngắn gọn trong biểu đạt.

Là người làm nghệ thuật (sau này ông còn là đạo diễn sân khấu nổi tiếng), Thế Lữ mang vào báo chí một lối viết vừa lý luận, vừa duy mỹ, giúp nâng tầm nội dung báo chí, đặc biệt là mảng phê bình văn hóa nghệ thuật. Với Thế Lữ, báo chí cần tính thẩm mỹ, không chỉ là công cụ đưa tin, qua ngòi bút của ông, báo chí trở thành một kênh truyền cảm hứng nghệ thuật, đạo đức và thẩm mỹ sống, từ đó nâng cao "gu" văn hóa của độc giả.

Thế Lữ cho thấy, người làm báo cần lý trí và thái độ có văn hóa khi phản biện xã hội, không cần phải cay nghiệt. Một bài báo mạnh mẽ có thể được viết bằng lời văn ôn tồn nhưng vẫn đầy sức thuyết phục và giữ phẩm chất đạo đức trong ngôn từ là giữ uy tín cho nghề báo. Ông là một hình mẫu về viết báo bằng tâm hồn nhà văn nhưng tư duy nhà báo, nâng cao sự kết hợp hiệu quả giữa cảm xúc và lý trí, giữa nghệ thuật và thông tin, phối hợp linh hoạt giữa chất văn chương và tư duy báo chí. (còn tiếp)

Nguồn: https://thanhnien.vn/the-lu-voi-dong-bao-chi-mang-tu-tuong-khai-sang-185250621200723857.htm