WAN-IFRA (Hiệp hội Báo chí và Nhà xuất bản tin tức thế giới), với hơn 75 năm kinh nghiệm đồng hành cùng ngành báo chí toàn cầu, đang đóng vai trò quan trọng trong việc đồng hành cùng các tòa soạn đi tìm lời giải cho những câu hỏi gắn với “cơn sóng” AI đó.
Phóng viên Báo Nhân Dân đã có cuộc trao đổi với bà Jen Teo, Phó Giám đốc phụ trách Đào tạo và Các dự án đặc biệt của WAN-IFRA tại Singapore, để cùng khám phá những xu hướng đang định hình tương lai ngành báo chí, cũng như đánh giá về sự thích ứng của báo chí Việt Nam trong dòng chảy chuyển đổi này.
Từ chuyển đổi số đến chuyển mình cùng AI
Phóng viên: WAN-IFRA đã có mặt tại châu Á trong hơn một thập kỷ. Theo bà, đâu là những thay đổi đáng chú ý nhất của báo chí khu vực trong thời gian qua?
Bà Jen Teo: Khi chúng tôi bắt đầu hoạt động tại châu Á, hầu hết các tòa soạn còn ở giai đoạn đầu của chuyển đổi số. Nhiều đơn vị vẫn vận hành theo mô hình báo in truyền thống. Trong 10 năm qua, chúng tôi đã tập trung vào chuyển đổi số. Và khi đại dịch Covid-19 bùng phát, nhiều tòa soạn, đặc biệt là ở khu vực Châu Á-Thái Bình Dương, đã đẩy nhanh quá trình xây dựng hệ thống thu phí người đọc (paywall).
Trước đây, khi chúng tôi đề cập đến chủ đề này tại sự kiện Publish Asia cách đây 15-20 năm, các thị trường Bắc Âu, châu Âu và Mỹ đã tiên phong trong việc áp dụng mô hình thu phí. Tuy nhiên, tại châu Á, chỉ đến khi đại dịch xảy ra, các tòa soạn mới đẩy nhanh quá trình này vì nhu cầu đọc tin tức từ các nguồn đáng tin cậy tăng cao do sự lan tràn của tin giả. Độc giả ngày càng tin tưởng vào các nguồn tin chính thống giữa bối cảnh tin giả tràn lan.
Đây là cơ hội để báo chí khẳng định lại vai trò xã hội của mình. Đồng thời, nhiều đơn vị cũng mạnh dạn thiết lập mô hình thu phí người đọc (paywall), không chỉ ở châu Âu mà cả tại Ấn Độ, Philippines, Malaysia,...
Phóng viên, kỹ thuật viên Báo Nhân Dân cùng 15 cơ quan báo chí khác khu vực châu Á-Thái Bình Dương tham gia Chương trình Newsroom AI Catalyst 2024 châu Á-Thái Bình Dương của Hiệp Hội báo chí xuất bản thế giới (WAN-IFRA APAC Newsroom AI Catalyst 2024).
Phóng viên: Vậy cụ thể, WAN-IFRA đã hỗ trợ các cơ quan báo chí như thế nào trong quá trình này?
Bà Jen Teo: Chúng tôi đã làm rất nhiều thứ. Gần đây, nổi bật là chương trình khoa học dữ liệu, nơi chúng tôi tập hợp các chuyên gia từ khắp thế giới để hướng dẫn tòa soạn tận dụng dữ liệu nhằm cải thiện nội dung, tăng mức độ tương tác và doanh thu.
Ngoài ra, sáng kiến AI trong truyền thông cũng đang được mở rộng. Chúng tôi đã thành lập một nhóm làm việc mà tất cả các thành viên đều có thể tham gia, trao đổi thông tin qua nền tảng Slack. WAN-IFRA cũng tổ chức các sự kiện quốc tế, như World Media Congress và Digital Media Asia, nhằm cung cấp thông tin mới nhất về công nghệ và xu hướng truyền thông số. Và hiện tại, tâm điểm đang là AI - công nghệ đang thay đổi cách làm báo từ gốc rễ.
Nền tảng Slack được WAN-IFRA sử dụng để trao đổi trong lúc dịch Covid-19 bùng phát. (Ảnh: WAN-IFRA)
Chúng tôi cũng thúc đẩy, hỗ trợ các tòa soạn xây dựng nội dung dành riêng cho cộng đồng địa phương, chẳng hạn như các chuyên mục thể thao dành cho học sinh hay nhóm tin tức theo sở thích. Điều này giúp khôi phục kết nối giữa báo chí và người dân, vốn bị lu mờ trong kỷ nguyên mạng xã hội.
Làm báo trong thời đại AI: Thách thức, kỹ năng và chiến lược
Phóng viên: Với tốc độ phát triển chóng mặt, AI đang tác động đến nhiều khía cạnh của nghề báo. Theo bà, đâu là những chuyển động lớn nhất mà ngành báo chí đang chứng kiến trong giai đoạn này?
Bà Jen Teo: Hoàn toàn đúng. Chúng ta đang chứng kiến một giai đoạn chuyển mình chưa từng có trong ngành báo chí, không chỉ về mặt công nghệ, mà còn về cấu trúc tổ chức, mô hình hoạt động và cả văn hóa làm báo. Trí tuệ nhân tạo, với khả năng xử lý dữ liệu khổng lồ và tốc độ đáng kinh ngạc, đang tái định hình cách các tòa soạn hoạt động mỗi ngày.
Đại diện Báo Nhân Dân trình bày dự án ứng dụng ChatGPT trong quy trình biên tập tin, bài tại Chương trình Newsroom AI Catalyst 2024 châu Á-Thái Bình Dương của Hiệp Hội báo chí xuất bản thế giới (WAN-IFRA APAC Newsroom AI Catalyst 2024).
Tại WAN-IFRA, chúng tôi đã thành lập nhóm chuyên trách “AI in Media” với mục tiêu không chỉ theo dõi xu hướng, mà còn chủ động thúc đẩy việc ứng dụng AI một cách có chiến lược và có đạo đức. Nhóm này tổ chức các hội thảo, nghiên cứu điển hình và xây dựng mạng lưới kết nối các chuyên gia công nghệ với lãnh đạo các tòa soạn trên toàn cầu. Tại hội nghị World Media Congress hay Digital Media Asia, AI luôn là chủ đề thu hút nhất.
Tuy nhiên, tôi muốn nhấn mạnh rằng: AI không chỉ đơn thuần là một công nghệ. Đó là một sự thay đổi mang tính văn hóa. Để áp dụng AI hiệu quả, một tòa soạn không thể chỉ “đặt hàng” phòng công nghệ là xong. Chúng ta cần một sự thay đổi tư duy, từ lãnh đạo cấp cao tới từng nhóm sản xuất nội dung, từ kỹ thuật viên đến đội ngũ sản phẩm và thậm chí cả nhân sự phụ trách mảng kinh doanh. Đây là thời điểm các cơ quan báo chí cần xác định lại giá trị cốt lõi của mình từ đó đưa ra quyết định sáng suốt về việc sử dụng AI: để tăng hiệu quả, để phục vụ độc giả tốt hơn nhưng không đánh mất bản sắc nghề nghiệp.
"AI không chỉ đơn thuần là một công nghệ. Đó là một sự thay đổi mang tính văn hóa. Để áp dụng AI hiệu quả, một tòa soạn không thể chỉ “đặt hàng” phòng công nghệ là xong. Chúng ta cần một sự thay đổi tư duy, từ lãnh đạo cấp cao tới từng nhóm sản xuất nội dung, từ kỹ thuật viên đến đội ngũ sản phẩm và thậm chí cả nhân sự phụ trách mảng kinh doanh".
- Bà Jen Teo -
(Phó Giám đốc phụ trách Đào tạo và Các dự án đặc biệt của WAN-IFRA tại Singapore)
Phóng viên: Vậy cụ thể, theo bà, nhà báo trong thời đại AI cần những kỹ năng nào?
Bà Jen Teo: Nhà báo và biên tập viên không chỉ cần giỏi về nghiệp vụ báo chí mà còn phải cập nhật xu hướng kỹ thuật số, hiểu về các nền tảng phân phối tin tức như TikTok, Facebook,.. cũng như cách đổi mới quy trình sản xuất nội dung.
Vì vậy, việc đào tạo kỹ năng số và áp dụng công nghệ AI vào quy trình làm báo là rất quan trọng.
Ngoài kỹ năng nghề truyền thống, theo tôi, nhà báo hiện đại cần:
- Hiểu biết về nền tảng số, mạng xã hội.
- Kỹ năng phân tích dữ liệu cơ bản để đọc hiểu hành vi độc giả.
- Biết kể chuyện sáng tạo bằng nhiều hình thức – từ văn bản, podcast tới video ngắn.
- Tư duy linh hoạt về mô hình kiếm tiền, biết kết hợp giữa thu phí, tài trợ, quảng cáo, và hỗ trợ của chính phủ.
Quan trọng nhất, họ vẫn cần giữ được bản lĩnh nghề nghiệp, bao gồm tính chính xác, trung thực và khả năng phát hiện câu chuyện. AI có thể gợi ý nhưng người viết vẫn phải là người kiểm duyệt và quyết định cuối cùng.
Bà Jen Teo (bên phải).
Phóng viên: Nhưng nếu AI ngày càng giỏi viết tin, dịch thuật, tổng hợp… liệu có nguy cơ nhà báo bị thay thế?
Bà Jen Teo: Câu trả lời chắc chắn là “không”, nếu chúng ta biết đặt AI vào đúng vị trí của nó - một công cụ hỗ trợ, không phải một "đồng nghiệp" thay thế.
Thật ra, tôi tin rằng AI sẽ giúp nhà báo giỏi trở nên còn giỏi hơn nữa.Hãy tưởng tượng bạn phải xử lý hàng trăm trang tài liệu, hoặc theo dõi một hội nghị kéo dài suốt 6 giờ đồng hồ. Trước đây, đó là công việc tốn hàng ngày, thậm chí hàng tuần để xử lý. Nhưng giờ đây, AI có thể hỗ trợ lọc dữ liệu, tạo bản tóm tắt, phát hiện điểm nổi bật trong nháy mắt. Từ đó, nhà báo có thể tập trung nhiều hơn vào phần việc có giá trị cao: phân tích, điều tra, phản biện và kể những câu chuyện thực sự có chiều sâu.
AI có thể viết một bản tin nhưng không thể đặt một câu hỏi bất ngờ trong phòng họp báo, không thể cảm nhận sự thay đổi nhỏ trong thái độ của nhân vật, không thể lắng nghe bằng trực giác và kinh nghiệm sống của con người. Nó không có cảm xúc, không hiểu được bối cảnh xã hội-pháp lý phức tạp, và càng không thể nắm bắt được sự nhạy cảm về văn hóa - điều đặc biệt quan trọng trong các xã hội đa dạng như châu Á.
Con người vẫn là trung tâm và sẽ luôn là vậy, nếu chúng ta không lười biếng để AI thay thế mình.
Báo chí Việt Nam tự tin bước vào sân chơi toàn cầu
Phóng viên: WAN-IFRA đánh giá thế nào về sự phát triển của báo chí Việt Nam trong 5-10 năm qua?
Bà Jen Teo: Tôi thực sự rất ấn tượng! Việt Nam đang nổi lên như một trong những quốc gia phát triển nhanh nhất trong lĩnh vực truyền thông ở khu vực Đông Nam Á. Đặc biệt, các tòa soạn như Báo Nhân Dân đã chứng tỏ vai trò dẫn dắt trong chuyển đổi số, đổi mới nội dung và thử nghiệm công nghệ mới như AI.
Chúng tôi rất vinh dự được hợp tác với Tổng Biên tập Báo Nhân Dân ông Lê Quốc Minh, người luôn có tư duy đổi mới mạnh mẽ. Dưới sự chỉ đạo của ông, theo tôi thấy Báo Nhân Dân đã rất chú trọng đào tạo đội ngũ, nâng cao tiêu chuẩn nghiệp vụ và tính chuyên nghiệp, đồng thời ứng dụng các kỹ thuật, công nghệ cũng cải thiện đáng kể. Quá trình này chắc chắn sẽ có ảnh hưởng một cách tích cực đến nền báo chí Việt Nam nói chung do vị thế quan trọng của Báo Nhân Dân.
Phóng viên: Theo bà, đâu là thách thức lớn nhất của báo chí Việt Nam hiện nay?
Bà Jen Teo: Theo quan sát của tôi trong quá trình làm việc và tương tác với nhiều tòa soạn tại Việt Nam, thách thức lớn nhất hiện nay không nằm ở công nghệ hay kỹ thuật mà là làm sao giữ chân và truyền cảm hứng cho thế hệ nhà báo trẻ.
Việt Nam có rất nhiều bạn trẻ thông minh, nhạy bén, tiếp cận công nghệ rất nhanh và có tư duy toàn cầu. Tôi từng gặp những nhà báo trẻ của các cơ quan báo chí Việt Nam tại các hội thảo quốc tế. Họ rất năng động, sắc sảo và có khả năng thích ứng đáng kinh ngạc. Nhưng đồng thời, cũng có một thực tế đáng lo: nhiều bạn rời khỏi ngành chỉ sau vài năm làm báo. Họ chuyển sang các lĩnh vực như truyền thông doanh nghiệp, tiếp thị kỹ thuật số, hoặc khởi nghiệp - những nơi được cho là có mức thu nhập tốt hơn.
Tôi cho rằng điều này đặt ra một bài toán: Báo chí Việt Nam cần làm gì để giữ lại tài năng trẻ? Cần một môi trường mà người trẻ cảm thấy họ được lắng nghe, được trao quyền và được phát triển. Ngoài ra, các toà soạn cần đầu tư nhiều hơn vào đào tạo không chỉ kỹ năng viết mà cả các kỹ năng đa phương tiện, phân tích dữ liệu, hiểu về khán giả. Tức là biến tòa soạn thành nơi học hỏi liên tục, không ngừng đổi mới.
Điều cuối cùng và cũng quan trọng nhất là giúp người trẻ thấy công việc của họ có ý nghĩa. Khi một phóng viên nhận ra rằng bài viết của mình có thể tạo ra thay đổi, phản ánh một tiếng nói yếu thế hay truyền cảm hứng tích cực, thì đó là động lực rất mạnh. Trách nhiệm của các toà soạn là thắp lên và giữ vững ngọn lửa ấy.
Tôi tin rằng nếu báo chí Việt Nam nuôi dưỡng được một thế hệ nhà báo trẻ, có lý tưởng, có kỹ năng và được hỗ trợ đúng cách, thì tương lai của ngành sẽ rất hứa hẹn.
Chương trình chương trình Newsroom AI Catalyst 2024 châu Á-Thái Bình Dương của Hiệp Hội báo chí xuất bản thế giới (WAN-IFRA APAC Newsroom AI Catalyst 2024).
Phóng viên: WAN-IFRA có dự định gì cụ thể để hỗ trợ Việt Nam thời gian tới?
Bà Jen Teo: Chúng tôi đang rất nỗ lực đưa các chương trình đào tạo, hội thảo quốc tế tiếp cận gần hơn với các nhà báo Việt Nam. Tuy nhiên, rào cản ngôn ngữ vẫn là trở ngại lớn. Chúng tôi đang thử nghiệm công nghệ AI để hỗ trợ phiên dịch tự động, đồng thời mong muốn có thêm nhiều cộng tác viên người Việt hỗ trợ phổ biến kiến thức.
Bên cạnh đó, chúng tôi cũng đang trao đổi với Báo Nhân Dân về khả năng đưa một số hội nghị quốc tế về tổ chức tại Việt Nam, qua đó giúp đội ngũ báo chí trẻ trong nước được kết nối trực tiếp với các chuyên gia toàn cầu, học hỏi xu hướng mới một cách thực tế nhất.
E-Magazine | Nhandan.vn
Chỉ đạo thực hiện: HỒNG MINH
Nội dung: HẢI YẾN-BÔNG MAI
Trình bày: VÂN THANH
Nguồn:https://nhandan.vn/special/tronglansongai_baochicanvungtaycheo/index.html
Bình luận (0)