Vì sao hợp tác xã khó tiếp cận chuyển đổi số?

Với hơn 22.500 hợp tác xã (HTX) nông nghiệp, việc nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ số là mệnh lệnh, nếu không muốn bị rời khỏi cuộc chơi trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khắc nghiệt. Tuy nhiên, do còn nhiều rào cản, phần lớn HTX nông nghiệp vẫn đang phải “tự bơi” trong làn sóng chuyển đổi số.

Nhiều hợp tác xã đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm nhờ bán nông sản qua livestream.

Chỉ khoảng 15% cán bộ HTX biết sử dụng phần mềm

Chia sẻ về những khó khăn trong việc tiếp cận chuyển đổi số, bà Mai Thị Thùy Trang - Giám đốc HTX Tài Thịnh Phát Farm (Cà Mau) chia sẻ, các thành viên trong HTX biết dùng phần mềm quản lý kho, quản lý thành viên sẽ hiệu quả hơn sổ sách, nhưng một bộ giải pháp cơ bản cũng tốn hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng. Với HTX, chi phí đó là một gánh nặng. Chưa kể, phần mềm cần bảo trì, nâng cấp hàng năm, đó là chi phí duy trì mà các thành viên phải tính toán.

Tương tự, theo bà Trần Thị Thu Lan - Giám đốc HTX sản xuất dịch vụ nông sản Bản Quyền (xã Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn), chuyển đổi số mở ra cơ hội mới cho đồng bào miền núi. Nhờ nền tảng công nghệ, bà con có thể quảng bá, giới thiệu nông sản của địa phương đến người tiêu dùng trong và ngoài nước mà không cần rời khỏi bản làng. Đáng chú ý, nhờ sự hỗ trợ của ngành chức năng, các sản phẩm của HTX đã được giới thiệu trên nhiều nền tảng mạng xã hội như TikTok, Zalo, Facebook, Shopee,… góp phần mở rộng thị trường tiêu thụ.Tuy nhiên, bà Lan cũng thừa nhận việc tiếp cận và vận hành công nghệ số vẫn còn nhiều khó khăn.

“Chúng tôi mới bước đầu làm quen với công nghệ, còn hạn chế về nhân lực, kỹ năng marketing và thông tin thị trường. Vì vậy, HTX rất mong tiếp tục nhận được sự quan tâm, hỗ trợ của các cấp, các ngành – đặc biệt là Liên minh HTX Việt Nam trong việc tập huấn, đào tạo, giúp bà con miền núi ứng dụng hiệu quả nền tảng số” - bà Lan kiến nghị.

Đề cập về tiến độ tiếp cận chuyển đổi số của các HTX, đại diện Cục Chuyển đổi số – Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NNMT) cũng nhìn nhận, tiến trình số hóa khu vực HTX vẫn đối mặt nhiều khó khăn. Hạ tầng công nghệ thông tin ở vùng sâu, vùng xa còn yếu, tỷ lệ phủ sóng Internet chưa ổn định. Nhân lực số còn hạn chế khi chỉ khoảng 15% cán bộ HTX sử dụng thành thạo máy tính và phần mềm, chưa đến 10% có nhân sự chuyên trách công nghệ thông tin. Thiếu dữ liệu và tiêu chuẩn liên thông giữa các nền tảng khiến việc chia sẻ, khai thác dữ liệu còn hạn chế. Nguồn lực tài chính của phần lớn HTX còn yếu, chưa thể đầu tư thiết bị, phần mềm hoặc hạ tầng số. Bên cạnh đó, nhận thức chưa đồng đều khi nhiều HTX coi chuyển đổi số là việc “phụ trợ”, làm hình thức để đạt tiêu chí chứ chưa xem đây là chiến lược dài hạn. Nếu không có giải pháp đồng bộ, nguy cơ “khoảng cách số” giữa các HTX tiên phong và phần còn lại của nền nông nghiệp sẽ ngày càng lớn, ảnh hưởng đến tiến trình chuyển đổi số quốc gia.

Xây dựng nền tảng số chung cho các HTX

Theo PGS.TS Đào Thế Anh - Chủ tịch Hội Khoa học Phát triển Nông thôn Việt Nam, nông dân, thành viên HTX vốn có năng lực sản xuất rất tốt nhưng khâu tiếp cận thị trường còn nhiều khó khăn do chưa ứng dụng chuyển đổi số hiệu quả.Vì thế, Nhà nước cần tập trung giải quyết vấn đề tài chính và hạ tầng. Điều này bao gồm việc xây dựng Quỹ hỗ trợ chuyển đổi số chuyên biệt cho HTX với lãi suất ưu đãi, thủ tục đơn giản, và hỗ trợ chi phí thuê bao phần mềm thay vì yêu cầu mua đứt, giúp giảm gánh nặng tài chính ban đầu. Song song đó, việc đầu tư nâng cấp hạ tầng viễn thông tại các vùng nông thôn, hỗ trợ các HTX lắp đặt thiết bị cần thiết là thiết yếu.

Trước những khó khăn từ các HTX, ông Lê Đức Thịnh - Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ NNMT) cho rằng, quá trình chuyển đổi số trong nông nghiệp, đặc biệt trong khu vực kinh tế tập thể và HTX, vẫn còn chậm so với nhiều quốc gia trong khu vực như Trung Quốc, Thái Lan hay các nước EU.

Tại Trung Quốc, nền tảng số quốc gia về nông nghiệp đã được triển khai đến từng HTX, từng trang trại, gắn với hệ thống quản lý cấp địa phương. Ở Thái Lan, hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử được áp dụng bắt buộc đối với nông sản xuất khẩu.

Trong khi đó, Việt Nam vẫn chưa có hệ thống truy xuất số vận hành đồng bộ, khiến chúng ta chậm hơn trong tiến trình hội nhập. Tuy nhiên, yêu cầu thực tế đang bắt buộc nông nghiệp Việt Nam phải chuyển sang mô hình hệ sinh thái số.

Để xây dựng hệ sinh thái số trong nông nghiệp, ông Thịnh cho biết, hiện nay Bộ NNMT đang triển khai nhiều hoạt động như: Xây dựng nền tảng số dùng chung cho khu vực HTX và kinh tế tập thể, dự kiến hoàn thành và đưa vào vận hành từ tháng 6/2026. Nền tảng này sẽ kết nối dữ liệu về truy xuất nguồn gốc, mã số vùng trồng, tiêu chuẩn sản xuất, logistics, và hợp đồng điện tử. Bên cạnh đó sẽ phối hợp với các đối tác quốc tế, đặc biệt là Nhật Bản, để học hỏi mô hình hệ sinh thái số của Liên đoàn HTX Nông nghiệp Nhật Bản (JA)…

Để các HTX tiếp cận với chuyển đổi số, bà Cao Xuân Thu Vân - Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam cho rằng, các HTX nông nghiệp hiện nay chưa được thụ hưởng đầy đủ các chính sách hỗ trợ tương xứng. “Ngoài hỗ trợ ngân sách, cần tăng cường các gói tín dụng ưu đãi, có chính sách khuyến khích đầu tư hiệu quả từ khu vực tư nhân vào nông nghiệp công nghệ cao. Bên cạnh đó cần khuyến khích và hỗ trợ phát triển các mô hình nông nghiệp thông minh, các mô hình ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất, xây dựng các chuỗi giá trị nông sản thông minh, từ sản xuất đến tiêu thụ” - bà Vân đề nghị. 

Lê Bảo

Nguồn: https://daidoanket.vn/vi-sao-hop-tac-xa-kho-tiep-can-chuyen-doi-so.html