Việt Nam chia sẻ kinh nghiệm tài chính ổn định trong chống tác hại thuốc lá đến thế giới

Việt Nam chia sẻ kinh nghiệm tài chính ổn định trong chống tác hại thuốc lá đến thế giới ảnh 1

Phiên thảo luận chuyên đề về tài chính bền vững trong khuôn khổ Hội nghị Thế giới về Kiểm soát thuốc lá năm 2025.

Từ ngày 23/6 đến 25/6 tại Dublin, Ireland, diễn ra Hội nghị Thế giới về Kiểm soát thuốc lá năm 2025 với sự tham gia của hàng trăm đại biểu từ chính phủ các nước, tổ chức y tế, viện nghiên cứu và xã hội dân sự trên toàn cầu.

Đây là sự kiện thường niên do Liên minh Quốc tế Chống Lao và Bệnh Phổi (The Union) tổ chức, với sự đồng hành của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) Chính phủ Ireland và Quỹ Bloomberg Philanthropies.

Đảm bảo nguồn tài chính bền vững cho các chương trình kiểm soát thuốc lá

Trong bối cảnh nhiều quốc gia đang đối mặt với việc cắt giảm ngân sách y tế công và sự mở rộng chiến lược tiếp thị của ngành công nghiệp thuốc lá, Hội nghị Thế giới về Kiểm soát thuốc lá năm nay tập trung vào các giải pháp đảm bảo nguồn tài chính bền vững nhằm thúc đẩy việc thực hiện hiệu quả Công ước Khung về Kiểm soát Thuốc lá (FCTC) của WHO.

Tại hội nghị, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và các đối tác quốc tế nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường nguồn tài chính của mỗi nước để duy trì các chương trình kiểm soát thuốc lá trong dài hạn, đặc biệt tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình – nơi phần lớn các chương trình còn phụ thuộc vào viện trợ quốc tế và đối mặt với tình trạng thiếu hụt ngân sách nghiêm trọng. Dù chi phí thực hiện các chương trình kiểm soát thuốc lá không cao, song hiệu quả mang lại lại rất lớn về mặt sức khỏe cộng đồng và kinh tế.

Năm 2017, mức chi tiêu trung bình cho kiểm soát thuốc lá chỉ đạt 0,01 USD/người tại các quốc gia thu nhập trung bình, và 0,0048 USD/người tại các quốc gia thu nhập thấp. Nhằm giải quyết vấn đề này, Công ước FCTC kêu gọi các chính phủ tăng đầu tư tài chính trong nước. Đây được xem là nền tảng để duy trì tính bền vững, giảm gánh nặng bệnh tật, tiết kiệm chi phí điều trị và hướng tới một xã hội khỏe mạnh, phát triển.

Trong hai thập kỷ qua, phòng chống tác hại thuốc lá trên toàn thế giới là một trong những thành tựu nổi bật của lĩnh vực y tế công cộng. Theo đó, tỷ lệ sử dụng thuốc lá trên toàn cầu đã giảm từ 22,7% năm 2007 xuống còn 17,3% năm 2021. Thành quả này có được nhờ việc nhiều quốc gia áp dụng các chính sách kiểm soát thuốc lá dựa trên bằng chứng khoa học, theo hướng dẫn của Công ước Khung về Kiểm soát Thuốc lá (FCTC) của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), từ đó giúp cứu sống hàng triệu người khỏi bệnh tật và tử vong sớm do hút thuốc lá.

Khoảng 5,6 tỷ người (71% dân số thế giới) đang được bảo vệ bởi ít nhất một chính sách kiểm soát thuốc lá theo FCTC. Các tổ chức quốc tế và khoa học uy tín đã đóng góp tích cực, sáng tạo và bền bỉ trong hợp tác với các quốc gia để thực thi các can thiệp hiệu quả.

Dù đã đạt được nhiều tiến bộ, công tác kiểm soát thuốc lá vẫn còn nhiều việc cần thúc đẩy. Việc áp dụng các chính sách y tế công cộng vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức. Ở một số quốc gia, ngành công nghiệp thuốc lá đã sử dụng nhiều hình thức tiếp thị tinh vi như quảng bá trên mạng xã hội, sản phẩm có hương vị hấp dẫn và định vị thương hiệu nhằm thu hút giới trẻ – đặc biệt tại khu vực gần trường học.

Đầu tư vào kiểm soát thuốc lá mang lại lợi ích rõ rệt: bảo vệ sức khỏe, giảm chi phí y tế, tăng thu ngân sách từ thuế thuốc lá và nhận được sự ủng hộ từ cộng đồng. Trong bối cảnh ngân sách y tế eo hẹp, đây là giải pháp hợp lý, bền vững – điều kiện tiên quyết là cần có quyết tâm chính trị và sự phối hợp liên ngành mạnh mẽ.

Việt Nam chia sẻ kinh nghiệm đến thế giới

Trong khuôn khổ phiên thảo luận chuyên đề về tài chính bền vững, Việt Nam đã chia sẻ bài học kinh nghiệm về thiết lập và vận hành cơ chế tài chính ổn định cho công tác phòng, chống tác hại thuốc lá (PCTHTL).

Các đại biểu tham gia thảo luận tại Hội nghị.

Bà Phan Thị Hải – Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá – nhấn mạnh vai trò quan trọng của cam kết chính trị mạnh mẽ từ Đảng, Quốc hội và Chính phủ Việt Nam đối với công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá và bảo vệ sức khỏe nhân dân. Từ nền tảng đó, Việt Nam đã ban hành Luật PCTHTL và thành lập Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá vào năm 2013. Quỹ được tài trợ bằng nguồn đóng góp bắt buộc từ các doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu các sản phẩm thuốc lá.

Bên cạnh cơ chế tài chính, mô hình quản lý Quỹ cũng được đánh giá cao nhờ tính đa ngành, minh bạch và dựa trên bằng chứng. Quỹ do Bộ Y tế chủ trì và có sự tham gia của nhiều bộ, ngành khác, hoạt động theo nguyên tắc cấp kinh phí dựa trên kết quả đầu ra. Các quy trình lựa chọn, lập kế hoạch, giám sát và đánh giá đều được thực hiện công khai, khoa học, với các chương trình được xây dựng và triển khai dựa trên dữ liệu tin cậy và bằng chứng thực tiễn.

Nhờ cách tiếp cận này, Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận: tỷ lệ hút thuốc ở người trưởng thành giảm từ 23,8% (2010) xuống còn 20,8% (2021); tỷ lệ tiếp xúc với khói thuốc thụ động giảm từ 73,1% xuống còn 45,6%. Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 173/2024/QH15, chính thức cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm gây nghiện mới kể từ năm 2025. Đồng thời, vào tháng 6/2025, Quốc hội tiếp tục thông qua Luật sửa đổi thuế tiêu thụ đặc biệt, thiết lập hệ thống thuế hỗn hợp và lộ trình tăng thuế thuốc lá đến năm 2031. Đặc biệt, WHO đã trao tặng Bộ Y tế Việt Nam Giải thưởng Ngày Thế giới Không thuốc lá 2025 để ghi nhận vai trò lãnh đạo trong kiểm soát các sản phẩm thuốc lá mới.

Cũng tại Hội nghị, các chuyên gia tại hội nghị một lần nữa khẳng định: Đầu tư vào kiểm soát thuốc lá là một trong những chiến lược y tế và kinh tế hiệu quả nhất. Trong giai đoạn nguồn lực y tế công đang chịu nhiều áp lực, việc xây dựng cơ chế tài chính nội địa bền vững không chỉ là yêu cầu cấp thiết, mà còn là điều kiện tiên quyết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững.

Minh Trang

Nguồn: https://baophapluat.vn/viet-nam-chia-se-kinh-nghiem-tai-chinh-on-dinh-trong-chong-tac-hai-thuoc-la-den-the-gioi-post552761.html