Những chuyển biến mới của bối cảnh trong nước dưới tác động của các xu thế toàn cầu
Dưới tác động của các xu thế biến động toàn cầu, bối cảnh trong nước chứng kiến các xu hướng chuyển biến với cơ hội lẫn thách thức, tạo ra bước ngoặt cho việc xây dựng hình ảnh quốc gia của Việt Nam.
Thứ nhất, việc tái cấu trúc cục diện thế giới mở ra quá trình tái định hình vị thế quốc tế của Việt Nam. Cạnh tranh Mỹ - Trung Quốc mở ra cơ hội lớn đối với Việt Nam. Với vị trí địa - chính trị chiến lược, Việt Nam vừa là đối tác quan trọng của cả hai cường quốc, vừa phải giữ thế cân bằng để bảo vệ lợi ích quốc gia.. Đảm nhận vị trí Chủ tịch ASEAN 2020, Việt Nam đã điều hành hiệu quả việc kiểm soát đại dịch COVID-19, duy trì hợp tác khu vực và thúc đẩy các sáng kiến chung, qua đó củng cố hình ảnh quốc gia chủ động, có trách nhiệm và đáng tin cậy(1).
Những biến động trong cục diện quốc tế đã tạo điều kiện để Việt Nam khẳng định vai trò, nâng cao uy tín và tái định hình vị thế quốc tế. Quá trình này gắn với chuyển biến trong tư duy đối ngoại của Đảng: từ hội nhập quốc tế (Đại hội XI), nâng tầm đối ngoại đa phương (Đại hội XII), đến xác lập mục tiêu phát triển vĩ mô, vươn lên mạnh mẽ (Đại hội XIII). Theo đó, đến năm 2030, Việt Nam phấn đấu là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045, trở thành nước phát triển, thu nhập cao(2). Về vấn đề này, các nhà hoạch định chính sách và học giả trong nước đã luận bàn về xu hướng xác lập vị thế quốc gia tầm trung, coi đây là định hướng chiến lược phù hợp với “thế” và “lực” của đất nước hiện nay và giai đoạn tới(3).
Thứ hai, sự chuyển dịch trung tâm kinh tế thế giới về châu Á tạo đà tăng trưởng bền vững, đưa Việt Nam nổi lên như một nền kinh tế năng động và điểm đến hấp dẫn cho đầu tư nước ngoài(4). Vị trí địa chiến lược giúp Việt Nam tham gia sâu vào cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, thúc đẩy phát triển bền vững, xanh hóa và số hóa(5). Sự tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu, bắt nguồn từ căng thẳng thương mại Mỹ - Trung Quốc, mở ra cơ hội để Việt Nam thu hút các tập đoàn đa quốc gia dịch chuyển đầu tư và sản xuất. Tuy nhiên, để tận dụng hiệu quả cơ hội này, Việt Nam cần bảo đảm năng lực tự chủ kinh tế, vừa hoàn thiện hệ thống quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, đủ khả năng thích ứng với yêu cầu của nền kinh tế số và thương mại toàn cầu.
Trong hơn một thập niên qua, Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trung bình trên 6%/năm, với GDP đạt 476,3 tỷ USD, xếp thứ 4 trong ASEAN, thứ 33 trên toàn cầu (năm 2024)(6). Xuất nhập khẩu tăng mạnh, quan hệ kinh tế - thương mại mở rộng với hơn 230 đối tác(7), năng lực cạnh tranh tăng nhanh nhất thế giới(8). Nhờ đó, hình ảnh quốc gia được củng cố với giá trị thương hiệu tăng 102% (2019 - 2023)(9).
Mặt khác, kinh tế phát triển tạo nền tảng vững chắc để Việt Nam xây dựng hình ảnh quốc gia - yếu tố trước đây gặp nhiều khó khăn do nguồn lực hạn chế. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn phải đối mặt với thách thức nâng cao thu nhập bình quân đầu người, tăng giá trị trong chuỗi cung ứng và tránh rơi vào “bẫy thu nhập trung bình”, yêu cầu chuyển đổi mô hình tăng trưởng, nâng cao năng lực công nghệ và cải thiện đời sống người dân để duy trì hình ảnh nền kinh tế vững mạnh.
Thứ ba, sự chấn hưng mạnh mẽ của nền văn minh phương Đông góp phần thúc đẩy ý thức bảo tồn, phát huy bản sắc dân tộc Việt Nam. Thành tựu văn hóa của Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan những năm gần đây không chỉ đem lại lợi ích kinh tế, mà còn khích lệ tinh thần tự hào về văn hóa phương Đông, trong đó Việt Nam là một đại diện tiêu biểu.
Giai đoạn trước đây, mặc dù có bề dày lịch sử - văn hóa, nhưng việc quan tâm và đầu tư cho văn hóa chưa tương xứng khiến đã ảnh hưởng ít nhiều đến hình ảnh Việt Nam trên trường quốc tế. Quá trình phục hưng văn hóa đặt ra thách thức cân bằng giữa bảo tồn truyền thống và tiếp thu hiện đại. Do vậy, truyền thông số phát triển tạo điều kiện nâng cao nhận diện quốc tế về một Việt Nam đậm đà bản sắc văn hóa.
Thứ tư, sự nổi lên của các vấn đề an ninh phi truyền thống toàn cầu tạo cơ hội để Việt Nam hình thành nhận thức mới về phát triển và quản trị quốc gia. Là đất nước đối mặt với nhiều thách thức như biến đổi khí hậu, an ninh lương thực, an ninh nguồn nước, an ninh mạng hay đại dịch COVID-19. Các vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế, mà còn đe dọa ổn định xã hội và phát triển bền vững.
Trước những thách thức trên, Việt Nam đã điều chỉnh tư duy về phát triển và quản trị quốc gia. Từ Đại hội X đến Đại hội XIII của Đảng, an ninh phi truyền thống được chú trọng với các giải pháp cụ thể như tăng cường quản trị bền vững và ứng phó chủ động; phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường và an sinh xã hội; cải cách mô hình quản trị theo hướng hiện đại, đẩy mạnh chuyển đổi số và tăng cường hợp tác quốc tế ứng phó thách thức chung. Trong đại dịch COVID-19, Việt Nam kiểm soát dịch bệnh hiệu quả và tích cực hỗ trợ quốc tế, củng cố hình ảnh quốc gia chủ động, có trách nhiệm trong quản trị toàn cầu.
Đáng chú ý, sự gia tăng các vấn đề an ninh phi truyền thống đã ảnh hưởng tới hình ảnh một đất nước Việt Nam xanh và bền vững, làm giảm sức hấp dẫn với du khách và nhà đầu tư, song lại mở ra cơ hội để Việt Nam làm mới hình ảnh. Đảng, Nhà nước xác định nông nghiệp là lợi thế quốc gia, quyết tâm xây dựng Việt Nam trở thành “cường quốc nông nghiệp”, “cường quốc lương thực”. Nếu tận dụng tốt, Việt Nam có thể vừa bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, vừa nâng cao hình ảnh quốc tế.
Thứ năm, cùng với làn sóng cách mạng số toàn cầu, Việt Nam đang nhanh chóng đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia. Công nghệ số giúp mở rộng dịch vụ công, phát triển thương mại điện tử và nâng cao hiệu quả kinh tế, song cũng là thách thức như nguy cơ tấn công mạng, bất bình đẳng số và mất việc làm(10). Ngoài ra, sự phụ thuộc vào các phương tiện truyền thông xã hội và thiết bị số làm ảnh hưởng đến quan hệ xã hội và giá trị truyền thống, đặt ra cảnh báo về suy giảm đạo đức xã hội hay xung đột lối sống giữa truyền thống và hiện đại(11).
Trước bối cảnh đó, Việt Nam ban hành một loạt chính sách như Nghị quyết số 52-NQ/TW, ngày 27-9-2019, của Bộ Chính trị, “Về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư”, Chiến lược quốc gia về Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đến năm 2030, Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, đặt mục tiêu xây dựng chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Theo kế hoạch, kinh tế số sẽ chiếm 20% GDP vào năm 2025 và 30% vào năm 2030; Việt Nam phấn đấu vào nhóm 30 nước dẫn đầu về Chỉ số phát triển công nghệ thông tin (IDI), Chỉ số năng lực cạnh tranh toàn cầu (GCI) và Chỉ số đổi mới toàn cầu (GII)(12). Chiến lược An toàn, An ninh mạng quốc gia, chủ động ứng phó với các thách thức từ không gian mạng đến năm 2025, tầm nhìn năm 2030 cũng được triển khai để bảo vệ chủ quyền không gian mạng.
Chuyển đổi số giúp Việt Nam hướng tới hình ảnh quốc gia công nghệ đổi mới sáng tạo với khẩu hiệu “Make in Vietnam”, mở rộng kênh quảng bá hình ảnh quốc gia qua truyền thông số và mạng xã hội, hỗ trợ bảo tồn văn hóa truyền thống bằng công nghệ số theo Chương trình số hóa Di sản văn hóa Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030(13). Tuy nhiên, Việt Nam đối mặt với nguy cơ tấn công mạng, tin giả và tình trạng văn minh mạng yếu kém. Vì vậy, chuyển đổi số vừa là động lực tăng trưởng, vừa là thách thức lớn, đòi hỏi kiểm soát rủi ro an ninh mạng, bảo tồn bản sắc văn hóa và nâng cao nhận thức xã hội về văn hóa số để xây dựng thành công hình ảnh “quốc gia số”.
Như vậy, Việt Nam đang định hình vị thế mới trong bối cảnh biến động toàn cầu, nơi các xu hướng lớn đan xen và tác động lẫn nhau. Khi tận dụng sự chuyển dịch của cục diện kinh tế - chính trị thế giới để nâng cao ảnh hưởng quốc tế, Việt Nam đồng thời đối mặt với tác động của các vấn đề an ninh phi truyền thống. Trong thời đại số, an ninh mạng trở thành vấn đề cấp thiết, công cuộc chuyển đổi số quốc gia và sự vươn mình của ý thức văn hóa dân tộc vừa bổ trợ nhau, vừa làm nảy sinh vấn đề về nhận thức văn hóa và văn minh mạng. Những xu thế này, dù là cơ hội hay thách thức, đều thúc đẩy Việt Nam định hình hình ảnh quốc gia rõ nét.
Những nét mới trong xây dựng hình ảnh quốc gia Việt Nam
Những biến động của tình hình thế giới và trong nước những năm gần đây đã thúc đẩy Việt Nam tăng cường xây dựng hình ảnh quốc gia, ghi dấu những bước phát triển rõ nét trên các phương diện chính:
Một là, nội hàm về hình ảnh quốc gia Việt Nam không ngừng được mở rộng và củng cố.
Trên bình diện mục tiêu phát triển vĩ mô, Việt Nam xác định rõ hình ảnh một nước xã hội chủ nghĩa, hướng tới công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đại hội XIII của Đảng đã đặt ra mục tiêu mang tính bước ngoặt: trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045(14). Định hướng vĩ mô này đã xác lập phương hướng tổng thể cho tiến trình xây dựng hình ảnh quốc gia, đánh dấu tầm cao mới về hình ảnh tổng quát mà Việt Nam hướng đến vào cột mốc kỷ niệm 100 năm thành lập nước.
Về hình ảnh quốc gia trong các vấn đề quốc tế, trên cơ sở định vị vững chắc hình ảnh là bạn, là đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế với chủ trương tích cực hội nhập quốc tế, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ quốc tế, từ Đại hội XII của Đảng, Việt Nam không chỉ tham gia sâu rộng, mà còn chủ động định hình các thể chế đa phương, từng bước xây dựng hình ảnh quốc gia nòng cốt, dẫn dắt, hòa giải(15). Việt Nam khai thác tiềm năng trở thành trung gian hòa giải xung đột quốc tế, tiêu biểu là sự kiện Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ - Triều lần thứ hai (năm 2019) được tổ chức tại Hà Nội.
Hai là, những khía cạnh mới của hình ảnh quốc gia phù hợp với thế và lực của đất nước trong bối cảnh mới được chủ động xây dựng bên cạnh những nội hàm truyền thống.
Từ Đại hội XIII của Đảng, hình ảnh “cường quốc nông nghiệp” được Việt Nam thúc đẩy mạnh mẽ dựa trên lợi thế tự nhiên, nhu cầu lương thực toàn cầu và chiến lược phát triển nông nghiệp. Chủ trương của Đảng, Nhà nước ta gắn nông nghiệp với bảo tồn văn hóa và hội nhập quốc tế; xây dựng thương hiệu nông sản theo mô hình “mỗi sản phẩm một câu chuyện”. Mặc dù chịu tác động từ cuộc xung đột Nga - Ukraine, đại dịch COVID-19 và tình trạng biến đổi khí hậu nhưng ngành nông nghiệp vẫn bảo đảm an ninh lương thực quốc gia và đạt kim ngạch xuất khẩu cao(16). Đây là thành công bước đầu mở ra cơ hội để xây dựng hình ảnh “cường quốc nông nghiệp”, “cánh đồng của thế giới” hay “nhà bếp của thế giới”.
Đồng thời, Việt Nam đang xây dựng hình ảnh “quốc gia số, ổn định và thịnh vượng” thông qua chiến lược chuyển đổi số toàn diện, tiến tới trở thành trung tâm sản xuất và dịch vụ thông minh, khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo hàng đầu châu Á vào năm 2045(17). Chương trình quốc gia với khẩu hiệu “Make in Vietnam” do Bộ Thông tin và Truyền thông khởi xướng năm 2019 nhấn mạnh định hướng chiến lược chuyển từ mô hình gia công, lắp ráp sang chủ động sáng tạo, thiết kế và sản xuất tại Việt Nam. Kỳ vọng sẽ truyền cảm hứng đổi mới và khuyến khích, hỗ trợ các doanh nghiệp công nghệ vươn ra thế giới, đưa Việt Nam từ vị trí tiếp nhận sang sáng tạo công nghệ.
Ba là, một loạt biện pháp, chính sách mới liên quan đến xây dựng hình ảnh quốc gia được Đảng, Nhà nước ban hành và triển khai. Trọng tâm là củng cố và nâng cao sức mạnh văn hóa và con người - nền tảng nội tại quyết định hình ảnh quốc gia, trong đó tập trung vào phát triển công nghiệp văn hóa, chấn hưng văn hóa dân tộc, kiến tạo hệ giá trị quốc gia và phát huy vai trò xây dựng hình ảnh quốc gia của thế hệ trẻ.
Nhận thức rõ tầm quan trọng của công nghiệp văn hóa đối với “sức mạnh mềm” quốc gia thông qua kinh nghiệm của nhiều nước đi trước, từ sau Đại hội XII, Chính phủ đã ban hành Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030, đặt mục tiêu xây dựng ngành công nghiệp văn hóa hiện đại, sáng tạo, có khả năng cạnh tranh quốc tế, gắn liền với quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam(18). Đại hội XIII của Đảng tiếp tục yêu cầu phát triển công nghiệp văn hóa theo hướng trọng điểm, chiến lược, tận dụng công nghệ số để mở rộng không gian văn hóa Việt Nam ra thế giới. Các lĩnh vực ưu tiên gồm du lịch văn hóa, điện ảnh, truyền hình, âm nhạc, xuất bản và giải trí công cộng.
Chấn hưng văn hóa dân tộc được xác định là nhiệm vụ trọng tâm. Tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021, cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chỉ ra, thời gian qua, văn hóa chưa được quan tâm đầy đủ, chưa thật sự trở thành nguồn lực, động lực nội sinh của sự phát triển bền vững đất nước, từ đó nhấn mạnh: “văn hóa là hồn cốt của dân tộc”, “văn hóa còn thì dân tộc còn”, “văn hóa soi đường cho quốc dân đi” và phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị(19). Trên tinh thần đó, Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030, đẩy mạnh chuyển đổi số nhằm bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống. Định hướng chiến lược này tiếp thêm động lực cho chính sách phát triển công nghiệp văn hóa, góp phần làm phong phú các chương trình giải trí đại chúng khi lồng ghép sáng tạo và sâu sắc yếu tố văn hóa truyền thống, giúp khán giả thêm hiểu, thêm yêu và tự hào truyền thống văn hóa nước nhà.
Đại hội XIII của Đảng lần đầu tiên đề cập đến việc xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, chuẩn mực con người Việt Nam, bảo vệ và phát huy hệ giá trị gia đình trong bối cảnh mới. Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021 xác định hệ giá trị quốc gia phải kết hợp hài hòa giữa giá trị truyền thống và thời đại, trên nền tảng hòa bình, thống nhất, độc lập, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, hạnh phúc(20). Theo đó, văn hóa và con người là động lực nội sinh quan trọng nhất cho sự phát triển đất nước, cần cụ thể hóa quan điểm của Đảng thành hệ giá trị dân tộc rõ ràng, có tính định hướng cho toàn xã hội và quảng bá ra thế giới(21). Đây là bước đi then chốt nhằm định vị các giá trị cấu thành hình ảnh quốc gia, làm rõ nét thêm hình ảnh của Việt Nam trên trường quốc tế.
Ngoài ra, Đảng, Nhà nước luôn đề cao vai trò của thanh thiếu niên trong gìn giữ và quảng bá hình ảnh quốc gia, xuất phát từ xu hướng gia tăng ý thức văn hóa dân tộc trong giới trẻ. Để từ đó, tạo lập môi trường bắt kịp xu hướng trỗi dậy của văn hóa truyền thống, tạo điều kiện để giới trẻ góp phần thể hiện bản sắc, lan tỏa hình ảnh đẹp của đất nước đến bạn bè quốc tế.
Đối với quốc tế, bên cạnh tiếp tục phát huy tinh thần chủ động, tích cực đóng góp hình ảnh là thành viên có trách nhiệm, đáng tin cậy, Việt Nam đang hướng đến một vị thế cao hơn với năng lực hành động mạnh mẽ và tiếng nói lớn hơn trên trường quốc tế. Trong bối cảnh các cơ chế đa phương cần cải tổ để ứng phó các vấn đề an ninh phi truyền thống, Việt Nam đã chủ động đề xuất sáng kiến tham gia định hình hệ thống quản trị toàn cầu và khu vực mới. Thành công trong kiểm soát đại dịch COVID-19 đã nâng cao uy tín quốc tế, tạo cơ sở để Việt Nam đóng góp sâu hơn vào các cơ chế quản trị toàn cầu và khu vực. Trên phạm vi toàn cầu, Việt Nam tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc; đảm nhận thành công vai trò Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020 - 2021 bất chấp những khó khăn thời kỳ dịch bệnh COVID-19; đề xuất và được thông qua sáng kiến lấy ngày 27-12 hằng năm làm Ngày Quốc tế phòng, chống dịch bệnh. Ở cấp khu vực, Việt Nam đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN 2020, dẫn dắt ASEAN vượt qua đại dịch COVID-19 với các sáng kiến như Quỹ ASEAN ứng phó với đại dịch COVID-19, Kho dự phòng vật tư y tế khẩn cấp ASEAN, Khung phục hồi tổng thể ASEAN... Việc tổ chức thành công các hội nghị trực tuyến minh chứng khả năng lãnh đạo linh hoạt của Việt Nam. Những đóng góp này ngày càng được cộng đồng quốc tế ghi nhận và đánh giá cao, mở ra nhiều cơ hội tiếp tục định hình vai trò kiến tạo trong hệ thống quản trị toàn cầu và khu vực của Việt Nam.
Hơn nữa, từ những bước chuyển mình mạnh mẽ gần đây, ngoại giao Việt Nam tạo được vị thế và uy tín cao, xác lập phong cách “ngoại giao cây tre” của Việt Nam. Từ chiến lược “vừa đánh vừa đàm” trong chiến tranh đến ngoại giao hòa hiếu trong thời bình, Việt Nam luôn kết hợp hài hòa giữa kiên định và mềm dẻo. Trước cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt, Việt Nam duy trì lập trường cân bằng, không bị cuốn vào đối đầu. “Ngoại giao cây tre” là đại diện cho hình ảnh và cốt cách Việt Nam tự bao đời, kiên cường nhưng linh hoạt và chủ động thích ứng trong trật tự thế giới biến động.
Dựa trên sự gắn kết giữa bản sắc dân tộc và vị thế quốc tế, Chiến lược ngoại giao văn hóa đến năm 2030 đề ra những biện pháp mới cho ngoại giao văn hóa để xây dựng, quảng bá hình ảnh quốc gia bắt kịp các xu thế trong và ngoài nước. Chiến lược đề ra những đột phá then chốt, tập trung kết hợp ngoại giao với phát triển và phục hưng văn hóa dân tộc; phát triển công nghiệp văn hóa trên nền tảng chuyển đổi số; lấy người dân, địa phương và doanh nghiệp làm trung tâm của quá trình phát triển; đồng thời, phát huy vai trò của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, du học sinh như những sứ giả văn hóa, góp phần nâng cao sức lan tỏa và định vị hình ảnh Việt Nam trên trường quốc tế... Chiến lược Ngoại giao văn hóa đến năm 2030 cần đặt ra yêu cầu phối hợp chặt chẽ với các chiến lược về đối ngoại, văn hóa, quốc phòng, truyền thông, giáo dục và du lịch để xây dựng, quảng bá hình ảnh Việt Nam đồng bộ hơn.
Việt Nam đã bước đầu bắt nhịp với xu thế ngoại giao số - hình thức ngoại giao nổi lên mạnh mẽ sau đại dịch COVID-19, giúp mở rộng sự liên kết quốc tế và quảng bá hình ảnh quốc gia. Hội nghị Ngoại giao lần thứ 31 được tổ chức ngày 16-12-2021 nhấn mạnh tầm quan trọng của ngoại giao số với tính mở, trực quan và khả năng kết nối sâu rộng với công chúng. Cùng với đó, Bộ Thông tin và Truyền thông cùng các doanh nghiệp công nghệ đã đề xuất nhiều giải pháp trọng tâm như đầu tư phát triển nguồn nhân lực và hạ tầng số, ra quyết định dựa trên dữ liệu, đẩy mạnh quảng bá hình ảnh qua các nền tảng số. Nếu kịp thời nắm bắt và khai thác hiệu quả xu thế này, Việt Nam không chỉ có thể nâng tầm vị thế và hình ảnh quốc gia trong kỷ nguyên số, mà còn thúc đẩy mạnh mẽ tiến trình chuyển đổi số, hướng tới xây dựng hình ảnh một quốc gia công nghệ số tiên tiến.
Tổng kết phương hướng xây dựng hình ảnh quốc gia Việt Nam trong bối cảnh biến động toàn cầu
Sự thay đổi trong tư duy xây dựng hình ảnh quốc gia trước các xu thế biến động toàn cầu
Quá trình chuyển biến của chiến lược xây dựng hình ảnh quốc gia Việt Nam trong bối cảnh biến động toàn cầu phản ánh sự thay đổi quan trọng trong tư duy của Đảng, Nhà nước và nhân dân. Quá trình này được thể hiện qua các chiều hướng chính: hình ảnh từ chung chung đến cụ thể, đa chiều; định hướng từ hội nhập kinh tế quốc tế sang phục hưng văn hóa dân tộc; từng bước hệ thống hóa chính sách với cách tiếp cận mục tiêu rõ ràng. Cụ thể là:
Cách thức diễn đạt nội hàm hình ảnh quốc gia chuyển từ khái quát sang định hình cụ thể, đa chiều hơn. Trước đây, hình ảnh đất nước Việt Nam được biết đến là một “quốc gia giàu tiềm năng, có bề dày lịch sử, văn hóa; kinh tế phát triển, chính trị - xã hội ổn định; con người thân thiện, yêu chuộng hòa bình”. Cách tiếp cận này tuy bao quát nhưng thiếu trọng tâm, khó tạo dựng dấu ấn nhận diện rõ rệt trên trường quốc tế.
Từ Đại hội XII, đặc biệt là sau Đại hội XIII của Đảng, Việt Nam đã định vị hình ảnh cụ thể hơn như “quốc gia tầm trung”, “cường quốc nông nghiệp”, “quốc gia số”. Cách truyền tải hình ảnh này súc tích, dễ hình dung, tạo ấn tượng mạnh mẽ hơn đối với cộng đồng quốc tế. Tuy có sự thay đổi về hình thức thể hiện, nội hàm nhưng hình ảnh quốc gia là nhất quán, dựa trên hai trụ cột cốt lõi: giá trị văn hóa dân tộc lâu đời và sự phát triển năng động của nền kinh tế - xã hội đương đại.
Trọng tâm của đường lối vĩ mô trong xây dựng hình ảnh quốc gia chuyển từ hội nhập kinh tế quốc tế sang chấn hưng văn hóa dân tộc. Trước đây, mục tiêu xây dựng hình ảnh quốc gia chủ yếu gắn với việc phục vụ quá trình “hội nhập kinh tế quốc tế”, sau đó mở rộng thành “hội nhập quốc tế” toàn diện và sâu rộng trên nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, từ Đại hội XIII của Đảng, yếu tố định hình cốt lõi trong xây dựng hình ảnh quốc gia chuyển hướng rõ rệt sang đề cao và chấn hưng văn hóa dân tộc, coi văn hóa là một trong ba trụ cột ngang hàng với chính trị và kinh tế trong chiến lược phát triển tổng thể của đất nước.
Việt Nam nhận thức rõ bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc không chỉ giúp chủ động hội nhập quốc tế, mà còn tăng cường “sức mạnh mềm” và vị thế quốc gia. Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược gay gắt như hiện nay, Việt Nam cần giữ vững độc lập, tự chủ, trong đó nền tảng vững chắc chính là giá trị văn hóa dân tộc. Do vậy, Việt Nam phải kiên định hội nhập quốc tế toàn diện và tiếp tục hội nhập sâu rộng hơn nữa. Song, trọng tâm của hội nhập quốc tế hiện nay không chỉ là kinh tế, mà phải chấn hưng văn hóa như một cơ sở then chốt. Hai yếu tố này bổ trợ và thúc đẩy lẫn nhau. Xu hướng trên cho thấy nền tảng kinh tế đủ vững chắc để đầu tư nhiều hơn vào văn hóa.
Các biện pháp, chính sách được triển khai đồng bộ, có hệ thống và tập trung hơn. Giai đoạn trước đây, chính sách xây dựng hình ảnh quốc gia thường phân tán trong các lĩnh vực ngoại giao văn hóa, đối ngoại đa phương, đối ngoại nhân dân, thông tin đối ngoại... Điều này phản ánh sự tích hợp của hình ảnh quốc gia vào các lĩnh vực chính sách, nhưng do thiếu chiến lược tổng thể, việc triển khai vẫn còn phân mảnh, rời rạc và thiếu phối hợp.
Hiện nay, nhận thức của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân về tầm quan trọng của xây dựng hình ảnh quốc gia đã được nâng lên rõ rệt, với sự cải thiện đáng kể về tính hệ thống và định hướng chiến lược. Ở cấp chiến lược, công tác này được Đảng và Nhà nước trực tiếp chỉ đạo, từ hình thành tư duy, quan điểm đến đường lối, đặc biệt với trọng tâm chấn hưng văn hóa dân tộc. Ở cấp thực thi, xây dựng hình ảnh quốc gia được tích hợp vào nhiều lĩnh vực khác như ngoại giao, văn hóa, nông nghiệp, chuyển đổi số, giáo dục thanh thiếu niên..., đang được triển khai sáng tạo, phù hợp với xu hướng thời đại, giúp hình ảnh quốc gia trở nên trực quan, sinh động hơn.
Trên cơ sở đó, việc đẩy mạnh công tác xây dựng hình ảnh quốc gia trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc nên tập trung một số nội dung:
Thứ nhất, cần lượng hóa và đánh giá cụ thể hiệu quả chính sách xây dựng hình ảnh quốc gia. Hiện nay, Việt Nam chủ yếu dựa vào khảo sát quốc tế hay sự phản hồi từ truyền thông nước ngoài, thiếu hệ thống đánh giá nội bộ. Trên thực tế, việc xây dựng báo cáo, khảo sát định kỳ, thường niên sẽ cung cấp cơ sở khoa học giúp điều chỉnh và tối ưu hóa chính sách.
Thứ hai, cần tận dụng sự kiện quốc tế quan trọng kết hợp quảng bá hình ảnh đất nước. Đây là những thời điểm mà các khẩu hiệu như “Việt Nam - Điểm đến an toàn và thân thiện”, “Đối tác cho một nền hòa bình bền vững” hay “Chống dịch như chống giặc”, “Không để ai bị bỏ lại phía sau” đã tạo dấu ấn quốc tế mạnh mẽ. Sáng kiến như “Make in Vietnam” cũng chứng minh rằng hình ảnh có sức hút cần đi kèm với khẩu hiệu dễ nhớ, biểu tượng rõ ràng để tạo hiệu ứng lan tỏa tốt hơn.
Thứ ba, cần dẫn dắt, định hướng tinh thần dân tộc phù hợp trong bối cảnh toàn cầu hóa và số hóa đầy biến động. Sự trỗi dậy của niềm tự hào dân tộc, nhất là trong giới trẻ qua các sự kiện kỷ niệm gần đây là tín hiệu đáng mừng, nhưng nếu không được định hướng đúng, có thể dẫn đến chủ nghĩa dân tộc cực đoan hoặc bài ngoại, ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh quốc gia. Do đó, cần có sự phối hợp giữa Nhà nước, giới học thuật và truyền thông để thúc đẩy tinh thần dân tộc tích cực, cởi mở, hội nhập quốc tế nhưng vẫn giữ vững bản sắc dân tộc.
Xây dựng hình ảnh quốc gia là quá trình lâu dài, đòi hỏi sự tham gia đồng bộ của cả hệ thống chính trị, toàn xã hội và mỗi công dân. Bằng việc nhận thức rõ những thách thức, cơ hội từ cục diện biến động sâu sắc của thế giới và vị trí của đất nước trong dòng chảy đó cũng như những nỗ lực không ngừng, Việt Nam đủ điều kiện để kiến tạo hình ảnh quốc gia rõ nét, tích cực, góp phần phục vụ hiệu quả và vững chãi bước vào kỷ nguyên vươn mình mạnh mẽ của dân tộc./.
---------------------
(1) Hoa Nguyễn: “Vị thế Việt Nam trong cục diện mới của khu vực”, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 12-12-2020, https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/tin-binh-luan/-/asset_publisher/DLIYi5AJyFzY/content/ vi-the-viet-nam-trong-cuc-dien-moi-cua-khu-vuc
(2) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. I. tr. 36
(3) Xem: Vũ Lê Thái Hoàng, Đỗ Thị Thủy: “Quốc gia tầm trung với định hướng ngoại giao chuyên biệt: Một số gợi ý cho Việt Nam đến năm 2030”, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 25-6-2021, https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/the-gioi-van-de-su-kien/-/2018/823418/quoc-gia-tam-trung-voi-dinh-huong-ngoai-giao-chuyen-biet--mot-so-goi-y-cho-viet-nam-den-nam-2030.aspx
(4) Lê Trung Kiên: “Sự chuyển dịch địa - kinh tế thế giới hiện nay và một số hàm ý chính sách đối với Việt Nam”, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 28-6-2022, https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/the-gioi-van-de-su-kien/-/2018/825529/su-chuyen-dich-dia---kinh-te-the-gioi-hien-nay-va-mot-so-ham-y-chinh-sach-doi-voi-viet-nam.aspx
(5) Bùi Thanh Tuấn: “Một số xu hướng chuyển dịch trật tự kinh tế thế giới hiện nay”, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 19-2-2021, https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/the-gioi-van-de-su-kien/-/2018/821542/mot-so-xu-huong-chuyen-dich-trat-tu-kinh-te -the-gioi-hien-nay.aspx
(6) Hoàng Minh: “Xếp hạng GDP Việt Nam 2024 so với các nước ASEAN”, Tạp chí Đầu tư Tài chính, ngày 16-2-2025, https://vietnamfinance.vn/xep-hang-gdp-viet-nam-2024-so-voi-asean-va-the-gioi-d122000.html
(7) Nguyễn Phú Trọng: Xây dựng và phát triển nền đối ngoại, ngoại giao Việt Nam toàn diện, hiện đại mang đậm bản sắc “cây tre Việt Nam”, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2023, tr. 34
(8) Thành Đạt: “Tăng 10 bậc, Việt Nam tiến nhanh nhất thế giới về năng lực cạnh tranh”, Báo điện tử Chính phủ, ngày 9-10-2019, https://baochinhphu.vn/tang-10-bac-viet-nam-tien-nhanh-nhat-the-gioi-ve-nang-luc-canh-tranh-102262360.htm
(9) Đại Kim: “Việt Nam là điểm sáng phát triển Thương hiệu quốc gia”, Báo Thời nay, ngày 25-11-2024, https://nhandan.vn/viet-nam-la-diem-sang-phat-trien-thuong-hieu-quoc-gia-post846865.html
(10) Nguyễn Tuấn Anh: “Tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đến thế giới, khu vực và Việt Nam”, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 29-8-2022, https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/the-gioi-van-de-su-kien/-/2018/825809/tac-dong-cua-cuoc-cach-mang-cong-nghiep-lan-thu-tu-den-the-gioi%2C-khu-vuc-va-viet-nam.aspx
(11) Kết luận số 76/KL/TW, ngày 4-6-2020, của Bộ Chính trị, “Về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XI về xây dựng và phát triển văn hoá, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, ngày 4-6-2020, https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/he-thong-van-ban/van-ban-cua-dang/ket-luan-so-76kltw-ngay-462020-cua-bo-chinh-tri-ve-tiep-tuc-thuc-hien-nghi-quyet-so-33-nqtw-cua-ban-chap-hanh-trung-uong-6470
(12) Quyết định số 749/QĐ-TTg, ngày 3-6-2020, của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, ngày 3-6-2020, https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/he-thong-van-ban/van-ban-quy-pham-phap-luat/quyet-dinh-so-749qd-ttg-ngay-0362020-cua-thu-tuong-chinh-phu-phe-duyet-chuong-trinh-chuyen-doi-so-quoc-gia-den-nam-2025-dinh-huong-6476
(13) Quyết định số 2026/QĐ-TTg, ngày 2-12-2021, của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt Chương trình số hóa Di sản văn hóa Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, ngày 2-12-2021, https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/he-thong-van-ban/van-ban-quy-pham-phap-luat/quyet-dinh-so-2026qd-ttg-ngay-02122021-cua-thu-tuong-chinh-phu-phe-duyet-chuong-trinh-so-hoa-di-san-van-hoa-viet-nam-giai-doan-8078
(14) Xem: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. I. tr. 36
(15) Lê Hoài Trung: “Đối ngoại đa phương góp phần đẩy mạnh hội nhập, tăng cường sức mạnh đất nước, Báo Thế giới & Việt Nam, ngày 16-1-2019, http://baoquocte.vn/doi-ngoai-da-phuong-gop-phan-day-manh-hoi-nhap-tang-cuong-suc-manh-dat-nuoc-85683.html
(16) Ánh Tuyết: “Triển vọng tăng trưởng xuất khẩu nông sản”, Báo Nhân Dân, ngày 2-1-2025, https://nhandan.vn/trien-vong-tang-truong-xuat-khau-nong-san-post853822.html
(17) Nghị quyết số 52-NQ/TW, ngày 27-9-2019, của Bộ Chính trị, “Về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư”, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/he-thong-van-ban/van-ban-cua-dang/nghi-quyet-so-52-nqtw-ngay-2792019-cua-bo-chinh-tri-ve-mot-so-chu-truong-chinh-sach-chu-dong-tham-gia-cuoc-cach-mang-cong-5715
(18) Quyết định số 1755/QĐ-TTg, của Thủ tướng Chính phủ: Phê duyệt Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030, Cổng thông tin điện tử Chính phủ, ngày 8-9-2016, https://vanban.chinhphu.vn/default.aspx?pageid=27160&docid=186367
(19) Toàn văn phát biểu của Tổng Bí thư tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc, Báo điện tử Đài Tiếng nói Việt Nam, ngày 24-11-2021, https://vov.vn/chinh-tri/toan-van-phat-bieu-cua-tong-bi-thu-tai-hoi-nghi-van-hoa-toan-quoc-907232.vov
(20) Toàn văn phát biểu của Tổng Bí thư tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc, Báo điện tử Đài Tiếng nói Việt Nam, ngày 24-11-2021, https://vov.vn/chinh-tri/toan-van-phat-bieu-cua-tong-bi-thu-tai-hoi-nghi-van-hoa-toan-quoc-907232.vov
(21) Nguyễn Trọng Nghĩa: “Xây dựng hệ giá trị quốc gia, văn hóa, gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam”, Tạp chí Tuyên giáo điện tử, ngày 1-12-2022, https://tuyengiao.vn/van-hoa-xa-hoi/xay-dung-he-gia-tri-va-chuan-muc-con-nguoi-viet-nam/xay-dung-he-gia-tri-quoc-gia-van-hoa-gia-dinh-va-chuan-muc-con-nguoi-viet-nam-142206
Nguồn: https://tapchicongsan.org.vn/web/guest/the-gioi-van-de-su-kien/-/2018/1163002/viet-nam-tren-tien-trinh-xay-dung-hinh-anh-quoc-gia-truoc-cac-xu-the-bien-dong-toan-cau-%28ky-2%29.aspx
![[Ảnh] Cắt đồi mở đường cho người dân lưu thông trên tuyến 14E bị sạt lở](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/11/08/1762599969318_ndo_br_thiet-ke-chua-co-ten-2025-11-08t154639923-png.webp)
![[Video] Di tích Huế mở cửa đón khách tham quan trở lại](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/402x226/vietnam/resource/IMAGE/2025/11/05/1762301089171_dung01-05-43-09still013-jpg.webp)
Bình luận (0)