Vinh dự và trọng trách của nghệ nhân

Nắm giữ “vốn cổ” di sản văn hóa phi vật thể của quê hương, các nghệ nhân ở tỉnh hiện nay hăng say bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, nghệ thuật cổ truyền. Từ niềm đam mê, “giữ lửa” truyền thống của mình, nghệ nhân còn là nhân tố quan trọng thúc đẩy du lịch cộng đồng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Nghệ nhân nhân dân Đỗ Thị Thanh Nhàn biểu diễn nghệ thuật ca trù cùng các thành viên câu lạc bộ ca trù Đào Đặng, phường Phố Hiến.

Hưng Yên là tỉnh nằm ở tả ngạn sông Hồng, thuộc châu thổ đồng bằng Bắc Bộ, mang đậm bản sắc văn hóa châu thổ sông Hồng. Hiện nay, tỉnh có 56 nghệ nhân được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú (NNƯT), 8 nghệ nhân được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân nhân dân (NNND) trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể. Năm 2022, NNƯT Đỗ Thị Thanh Nhàn, Chủ nhiệm CLB ca trù Đào Đặng, phường Phố Hiến vinh dự được trao tặng danh hiệu cao quý NNND. Từ đó tới nay, NNND Đỗ Thị Thanh Nhàn luôn xác định trọng trách lớn lao của mình trong việc góp phần tích cực gìn giữ, truyền dạy nghệ thuật ca trù. Hiện nay, CLB ca trù Đào Đặng có trên 20 thành viên, độ tuổi từ thanh thiếu niên đến cao tuổi, tham gia sinh hoạt thường xuyên vào các dịp cuối tuần. Với kinh nghiệm từ quá trình gắn bó các lớp truyền dạy loại hình nghệ thuật này, NNND Đỗ Thị Thanh Nhàn cho biết: "Ca trù vừa đậm tính dân gian lại vừa uyên bác cả trong âm nhạc lẫn lời ca, tuy nhiên, rất kén người hát. Ca nương phải có cách phát âm vang, rền, nền, nảy, hòa quyện với tiếng phách, trống, đàn vào một nhịp, một khuôn. Bởi ca trù có tới 5 khổ đàn nên nghệ nhân truyền dạy làm sao cho người học dễ hiểu, từ đó thêm yêu thích loại hình nghệ thuật này". NNND Thanh Nhàn mong mỏi ngày càng có nhiều lớp truyền dạy được tổ chức tại khắp các địa phương trên địa bàn tỉnh để mọi người, đặc biệt là thế hệ trẻ, biết đến ca trù nhiều hơn. Với nghệ nhân Nguyễn Thị Nhân ở xã A Sào vẫn ngày ngày cần mẫn truyền dạy điệu múa Bát Dật ở làng Lộng Khê. Về quá trình gắn bó với “việc làng” của mình, bà Nhân cho biết: Múa Bát Dật bắt nguồn từ điệu múa cổ xưa kia của người Việt, đã được các bậc cao niên trong làng phục dựng và trao truyền cho con cháu. Có thời gian việc biểu diễn điệu múa này nguy cơ thất truyền, tôi được sự ủng hộ của chính quyền địa phương nên đã quyết tâm gây dựng phong trào tập luyện, vận động bà con chung sức đồng lòng để duy trì 2 đội múa cách biệt về độ tuổi. Nếu như đội múa của các cháu học sinh sôi nổi tập luyện vào những tháng hè thì với đội múa của các bà, các cô độ tuổi trung niên, khoảng thời gian nông nhàn thuận lợi hơn cho việc tập hợp. Mục tiêu trong suốt quá trình truyền dạy là làng luôn có lớp kế cận bảo tồn nghệ thuật truyền thống. Từ hoạt động này, nhiều năm qua, vào các kỳ lễ hội đền Lộng Khê hằng năm luôn có chương trình biểu diễn điệu múa cổ Bát Dật.

Cùng với hoạt động gìn giữ, trao truyền “vốn cổ” của cha ông, các nghệ nhân lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể còn là những nhân tố tích cực góp phần thúc đẩy du lịch cộng đồng tại địa phương. Tới thăm nhà thờ tổ chèo tại làng Khuốc, xã Đông Tiên Hưng, du khách được đón tiếp bởi tấm lòng nồng hậu của các nghệ nhân nơi đây. Bước xuống sân khấu sau khi biểu diễn làn điệu “Ván cờ tiên” - làn điệu độc đáo thường khai mở cho các buổi biểu diễn của làng, nghệ nhân Nguyễn Thị Diên bắt tay ngay vào việc hướng dẫn du khách thực hành hát tròn vành, rõ chữ theo cách của người làng Khuốc. Nghệ nhân cho biết: Được học về chèo từ ngày còn thơ bé thông qua hình thức truyền khẩu nên hiện nay các nghệ nhân của làng luôn đau đáu truyền dạy loại hình nghệ thuật này. Nếu như trước đây chỉ con cháu trong làng Khuốc mới được học về các làn điệu chèo cổ của làng thì nay, nghệ nhân đều nhiệt tình truyền dạy “vốn cổ” cho những người có niềm đam mê, mong muốn góp phần bảo tồn chèo. Cùng các NNND, NNƯT, các nghệ nhân khác trong làng dù chưa được phong tặng danh hiệu cao quý cũng đều ý thức về vai trò quan trọng của mình đối với bảo tồn và quảng bá chèo tới du khách.

Các nghệ nhân làng chèo Khuốc, xã Đông Tiên Hưng hướng dẫn du khách trải nghiệm hát múa chèo tại nhà thờ tổ chèo của làng.

Theo NNND Nguyễn Đình Bảy, trưởng phường múa rối nước Nguyên Xá, xã Đông Hưng: Du khách khi tới tham quan, tìm hiểu về nghệ thuật truyền thống tại địa phương ngoài việc được theo dõi chương trình nghệ thuật bao gồm các tích trò nổi tiếng còn được nghệ nhân chia sẻ về nét độc đáo của múa rối nước cổ truyền, đặc biệt trong đó là những trò rối bằng dây là niềm tự hào của nghệ nhân nơi đây. Nghệ nhân phường rối chú trọng tập luyện, làm mới chương trình biểu diễn, sẵn sàng đón tiếp, phục vụ du khách.

Giữa nhịp sống hiện đại, dù có bao trăn trở về cách “giữ lửa”, “truyền lửa” thì mỗi nghệ nhân cũng đều mang trong mình tấm lòng trân trọng nghệ thuật cổ truyền mà đời nối đời các thế hệ cha ông đã dày công vun đắp, trao truyền. Để rồi, mỗi nghệ nhân như “sợi dây” bền chặt gắn kết quá khứ với hiện tại, tương lai, góp phần phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Tú Anh

Nguồn: https://baohungyen.vn/vinh-du-va-trong-trach-cua-nghe-nhan-3185843.html