Xây dựng nhóm môn lựa chọn trong trường THPT: Cân đối để đáp ứng nguyện vọng

Ông Vũ Văn Tiến - Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Đại học Sư phạm Hà Nội: Lựa chọn môn học cần làm từ cấp THCS

Mỗi học sinh có sở trường, định hướng nghề nghiệp và nguyện vọng riêng dẫn đến nhu cầu lựa chọn các môn học đa dạng. Các trường đại học cũng xây dựng nhiều tổ hợp môn xét tuyển khác nhau, đòi hỏi học sinh phải lựa chọn các môn học phù hợp từ sớm để tăng cơ hội trúng tuyển. Điều này tạo áp lực cho trường THPT trong việc thiết kế các nhóm môn.

Nếu học sinh THCS khi đỗ vào THPT mà các trường cho học thử để sau đó đưa ra chính thức lựa chọn thì khá tốt nhưng thực tế việc này khó thực hiện. Theo quy định của Bộ GD&ĐT và sở GD&ĐT, các trường không được học trước mà chỉ tổ chức giảng dạy theo khung năm học, do vậy không có thời gian.

Về cơ sở vật chất phòng học và đội ngũ giáo viên, đa số trường ở Hà Nội đều “căng” nên việc dạy thêm giờ, thêm lớp theo quy định không thực hiện được. Học sinh và phụ huynh không hào hứng học nhiều môn, đặc biệt những môn các em không chọn.

Do vậy thay vì học thử, học sinh và phụ huynh sẽ căn cứ vào một số yếu tố như sở trường, năng khiếu, ý thích của bản thân; định hướng khi ra trường; tư vấn từ thầy cô, gia đình, bạn bè để lựa chọn môn học phù hợp. Việc định hướng môn học phải làm từ trường THCS tới THPT.

Với định hướng môn học lựa chọn, trường sẽ tư vấn theo sở trường của học sinh. Những em học môn chuyên tự nhiên thì định hướng chọn môn: Vật lý, Hoá học, Sinh học và Tin học. Các em học lớp chuyên xã hội thì chọn các môn xã hội: Địa lý, Giáo dục Kinh tế & Pháp luật. Nhiều em chọn thêm môn Vật lý và Tin học để xét trong tổ hợp thi đại học sau này.

Bà Phan Thị Hằng Hải - Hiệu trưởng Trường THPT Kim Ngọc (Vĩnh Phúc): Khảo sát nguyện vọng học sinh từ sớm

Tại Trường THPT Kim Ngọc, việc xây dựng các nhóm môn lựa chọn theo Chương trình GDPT 2018 được triển khai nghiêm túc, căn cứ vào nguyện vọng của học sinh và tình hình đội ngũ giáo viên hiện có.

Học sinh có ý thức lựa chọn môn học theo định hướng nghề nghiệp, song phần lớn vẫn tập trung vào các tổ hợp truyền thống như: Toán - Vật lý - Hóa học; Toán - Ngữ văn - Tiếng Anh, gây mất cân đối giữa các nhóm môn.

Việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh khi vào lớp 10 còn gặp khó khăn do đa số người học và phụ huynh chưa hiểu rõ và chưa có định hướng cụ thể. Vấn đề lựa chọn môn học đôi khi theo số đông dẫn đến việc thay đổi nguyện vọng liên tục. Vấn đề đội ngũ giáo viên ở một số môn đặc thù như Mỹ thuật, Âm nhạc cũng là trở ngại.

Để khắc phục khó khăn trên, nhà trường đã tổ chức khảo sát nguyện vọng sớm, cho học sinh học thử và điều chỉnh môn học sau trải nghiệm. Công tác tư vấn hướng nghiệp được tăng cường, nhất là thời điểm các em bắt đầu trúng tuyển, tăng cường phối hợp giữa giáo viên và phụ huynh.

Gợi ý của Tổng Bí thư về việc mời nghệ sĩ, họa sĩ giảng dạy là hướng mở nhằm phát triển năng lực toàn diện cho học sinh, giúp các em có điều kiện tốt nhất tiếp cận với đội ngũ chuyên nghiệp và phù hợp với các môn năng khiếu. Tuy nhiên vấn đề về kinh phí, xã hội hoá như thế nào, cơ sở vật chất ở các trường có đảm bảo… vẫn là những vướng mắc cần tháo gỡ. Cơ quan quản lý cần có hướng dẫn cụ thể và cơ chế mở, linh hoạt trong tổ chức, huy động nguồn lực để vừa đáp ứng nguyện vọng, vừa phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.

Việc xây dựng các nhóm môn lựa chọn là một quá trình phức tạp đòi hỏi sự cân bằng giữa nguyện vọng cá nhân và khả năng thực tiễn. Bằng cách áp dụng các giải pháp linh hoạt và lấy học sinh làm trung tâm, nhà trường có thể tối ưu hóa chương trình giảng dạy, trang bị cho học sinh kiến thức và kỹ năng cần thiết để thành công trong tương lai.

Ông Nguyễn Văn Hoàng - Hiệu trưởng Trường Tiểu học & THCS Kim Bôi (Hòa Bình): Tận dụng lợi thế sẵn có

Thực tế cho thấy, nhiều học sinh sau khi tốt nghiệp THCS chưa có định hướng rõ ràng về ngành nghề, dẫn đến việc lựa chọn môn học theo cảm tính hoặc trào lưu. Các trường nên tổ chức khảo sát chi tiết nguyện vọng của học sinh từ cuối cấp THCS và đầu cấp THPT về các môn học yêu thích, định hướng nghề.

Sau đó đánh giá số lượng học sinh đăng ký cho từng môn, nhóm môn để dự báo nhu cầu và lên kế hoạch phân bổ giáo viên, phòng học. Nếu một trường không đủ khả năng mở lớp cho môn ít học sinh lựa chọn, có thể hợp tác với các trường lân cận để học sinh từ các trường cùng học chung một lớp ở một địa điểm trung tâm.

Chúng tôi có một số thuận lợi sẵn có như: Đủ giáo viên bộ môn và hệ thống cơ sở vật chất, các phòng học phục vụ giảng dạy - học tập môn Nghệ thuật; có nhà đa năng, sân chơi bãi tập đáp ứng yêu cầu môn Giáo dục thể chất và hoạt động thể thao. Nhà trường luôn nhận được sự ủng hộ của cha mẹ học sinh khi thực hiện các hoạt động tập thể cho học sinh.

Dù vậy, nếu mời ca sĩ, họa sĩ, vận động viên chuyên nghiệp tới trường dạy cho học sinh thì nhà trường không có tài chính để chi trả. Việc tổ chức hoạt động thể thao có nhiều học sinh tham gia đòi hỏi số lượng giáo viên hỗ trợ để quản lý các em. Trường cũng chưa có bể bơi tổ chức dạy bơi cho học sinh dịp hè nên còn nhiều hạn chế.

Ông Huỳnh Linh Sơn - Phó Hiệu trưởng Trường Tiểu học - THCS - THPT Ngô Thời Nhiệm (TPHCM): Không thể “cưỡi ngựa xem hoa”

Tại hệ thống Trường Ngô Thời Nhiệm, Ban lãnh đạo luôn xác định rõ: Để xây dựng nhóm tổ hợp môn học, trước tiên phải đảm bảo cơ sở vật chất. Học sinh có nhu cầu học các môn như Âm nhạc, STEM, AI... nhưng nếu nhà trường không có phòng học và thiết bị cần thiết thì cũng chỉ “cưỡi ngựa xem hoa”.

Do đó, cơ sở vật chất và hạ tầng đầy đủ là yếu tố tiên quyết để tổ chức hiệu quả các tổ hợp môn học. Tất nhiên, để triển khai Chương trình GDPT 2018 với đầy đủ các nhóm tổ hợp môn học cho học sinh lựa chọn như tại hệ thống Trường Ngô Thời Nhiệm, ngoài cơ sở vật chất, còn phải giải bài toán về đội ngũ nhân sự.

Thực tế, với khối giáo dục tư thục, điều kiện cơ sở vật chất phụ thuộc vào từng trường. Chẳng hạn, trường có khuôn viên riêng, không phải thuê mặt bằng sẽ có nhiều thuận lợi hơn so với các đơn vị đi thuê mướn. Việc thuê mặt bằng thường bị hạn chế về không gian và không thể xây dựng, cải tạo theo ý muốn.

Tại hệ thống Trường Ngô Thời Nhiệm, với 98% giáo viên cơ hữu, từ các môn học đến Thể dục, Âm nhạc, Mỹ thuật, STEM, AI..., thầy cô có thể linh động giảng dạy tại tất cả cơ sở trên địa bàn TPHCM, giúp triển khai đồng bộ các tổ hợp môn học. Tất nhiên, việc duy trì một bộ máy như vậy đòi hỏi nguồn tài chính lớn.

Tuy nhiên, nhà trường xác định, Chương trình GDPT 2018 hướng đến phát triển năng lực và phẩm chất học sinh, nếu không triển khai đầy đủ tổ hợp môn học sẽ dẫn đến “thâm hụt” về năng lực và phẩm chất các em.

Với phương châm đầu tư cho giáo dục bền vững, nhà trường chấp nhận bỏ ra nguồn tài chính lớn trong giai đoạn đầu để triển khai chương trình mới một cách hiệu quả. Công tác tư vấn cho phụ huynh có con vào lớp 10 cần thực hiện kỹ lưỡng. Nhiều học sinh có xu hướng chọn tổ hợp theo bạn bè hoặc chương trình cũ, trong khi chưa xác định được mục tiêu nghề nghiệp trong tương lai.

Do đó, trong quá trình lựa chọn tổ hợp, điều quan trọng nhất cần xác định hai môn ngoài Toán và Ngữ văn để thi tốt nghiệp THPT và xét tuyển đại học. Nếu chọn sai tổ hợp, học sinh sẽ chịu áp lực lớn vì không thể loại bỏ những môn không phải sở trường mà còn phải “gồng thêm”. Ngược lại, nếu chọn đúng, các em sẽ giảm tải được nhiều môn không chuyên, tập trung vào các môn học thế mạnh.

Việc mở rộng tổ hợp môn học là lợi thế, nhưng cần định hướng, trao đổi và tư vấn kỹ càng cho học sinh, phụ huynh để xác định môn học phù hợp. Ngoài ra, thời khóa biểu là yếu tố cực kỳ quan trọng. Đối với các trường tư thục có nhiều cơ sở, cấp học và giáo viên như Trường Ngô Thời Nhiệm, việc phân bố thời khóa biểu hợp lý để thầy cô thuận tiện di chuyển và học sinh được học đầy đủ là điều phức tạp, đòi hỏi sự linh hoạt, uyển chuyển trong công tác điều phối.

Bà Phạm Thị Bé Hiền - Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong (TPHCM): Tạo điều kiện để học sinh phát huy tối đa năng lực cá nhân

Từ năm học 2022 - 2023, nhà trường triển khai mô hình lớp học truyền thống kết hợp với lớp học “chạy”. Theo đó, học sinh được chọn 4 môn bất kỳ trong số các môn học lựa chọn. Với mô hình này, mỗi học sinh có hai thời khóa biểu: Lớp cố định với các môn bắt buộc và lớp linh động cho môn học lựa chọn.

Dựa trên nguyện vọng của học sinh, nhà trường sắp xếp thời khóa biểu sao cho tất cả buổi sáng, học sinh học các môn bắt buộc và môn chuyên theo lớp truyền thống. Ví dụ, học sinh lớp 10 chuyên Anh học buổi sáng tại lớp 10 chuyên Anh; buổi chiều, các em học cùng học sinh lớp khác theo môn tự chọn, chuyên đề, Giáo dục thể chất và môn Trí tuệ nhân tạo (AI) cơ bản đã đăng ký. Như vậy, mỗi học sinh sẽ có thời khóa biểu cá nhân hóa.

Tất nhiên, trong năm đầu tiên triển khai, nhà trường gặp không ít khó khăn khi phải bổ sung thêm 8 phòng học, năm thứ hai thêm 4 phòng học nữa. Ban giám hiệu phải tận dụng tối đa không gian có thể sử dụng để làm phòng học: Chuyển phòng giám thị sang khu vực nhỏ gọn hơn, gom phòng bán trú để dành diện tích làm phòng học, nhập phòng STEM và nghiên cứu khoa học.

Về đội ngũ giáo viên, nhà trường gấp rút tuyển thêm giáo viên Âm nhạc, Mỹ thuật để đảm bảo đủ nhân sự cho hai môn học mới. Các lớp tự chọn duy trì sĩ số hợp lý, khoảng 30 học sinh/lớp, ngoại trừ lớp chuyên đề Mỹ thuật có sĩ số lên đến 50 em. Cái khó nhất chính là xếp thời khóa biểu cho từng học sinh sao cho không bị trùng các môn khác, đồng thời đảm bảo lịch dạy của giáo viên hợp lý, đáp ứng đủ tiết nghĩa vụ. Nhà trường phải kết hợp cả hai phương pháp thủ công và ứng dụng công nghệ để giải quyết bài toán này.

Điểm nổi bật của mô hình này là tạo điều kiện để học sinh phát huy tối đa năng lực cá nhân. Các em được lựa chọn môn học phù hợp với sở thích, năng lực và định hướng nghề nghiệp của bản thân. Khác với trước đây, khi không thích vẫn phải học và làm bài kiểm tra đầy đủ, nay học sinh chỉ học môn mình yêu thích. Tinh thần học tập nhờ đó nâng cao rõ rệt, không khí học tập sôi nổi, hào hứng hơn. Giáo viên cũng cảm thấy hứng thú hơn khi giảng dạy cho những học sinh thực sự quan tâm và yêu thích môn học.

Học sinh lớp 10 chỉ được phép chuyển đổi môn học lựa chọn vào cuối năm học. Các em phải tham gia một bài kiểm tra và đạt yêu cầu mới được chuyển đổi môn. Việc chuyển đổi môn tại trường được đánh giá thuận lợi hơn so với một số trường khác, vì học sinh chọn từng môn riêng lẻ. Khi đổi môn, các em chỉ cần đổi một môn. Trong khi đó, ở các trường áp dụng học theo tổ hợp môn, nếu muốn đổi một môn, học sinh có thể phải thay đổi toàn bộ tổ hợp.